• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مشورت پیامبر اکرم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: جنگ، مشورت، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اصحاب پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله.

پرسش: در مورد جنگ احد، ظاهراً نظر پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ این بود که مسلمانان در درون مدینه باشند، اما نظر اصحاب این بود که از مدینه خارج شوند و حضرت هم نظر خود را بر آنها تحمیل نکردند؛ بلکه به اصطلاح امروزی «دموکراتیک» عمل کردند. اگر می‌شود منبع تاریخی یا روایی این ماجرا و هم‌چنین سایر ماجراهایی را که متضمن مشورت کردن حضرت با اصحاب خود هستند، مرقوم فرمایید.

پاسخ: پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در مواردی با اصحاب و یاران خود مشورت کرده و رأی و نظر آن‌ها را پذیرفته، به آن عمل می‌کردند. در ذیل نمونه‌هایی را بیان می‌کنیم.



پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بنا به دستور خداوند: «وَ شاوِرْهُمْ فی الاَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ الله یحب الْمُتَوَکِّلِینَ»؛ «و در کار(ها) با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی، بر خدا توکل کن؛ زیرا خداوند، توکل‌کنندگان را دوست می‌دارد»، با یارانش مشورت می‌نمود.

۱.۱ - حدیثی از امام رضا

امام رضا علیه‌السلام در این باره فرمود: «إِنَ‌ رَسُولَ اللَّهِ ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ کَانَ‌ یَسْتَشِیرُ أَصْحَابَهُ ثُمَّ یَعْزِمُ عَلَی مَا یُرِید»؛ «رسول‌ خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله با یارانش دربارۀ قضایا مشورت می‌فرمود و آن‌گاه تصمیم‌ نهایی را می‌گرفت».


نمونه‌هایی از مشورت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ با مردم چنین است:

۲.۱ - پذیرفتن پیشنهاد ابن منذر

در منابع تاریخی آمده است، در جریان جنگ بدر وقتی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در منطقۀ بدر، پشت چاه، اردو زد، حباب بن منذر از آن حضرت پرسید: آیا انجام این کار براساس وحی الاهی بود یا نظر خود را اجرا کردی؟ پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: «رأی من چنین بود.» حباب گفت: نظر من این است که چاه آب را عقب خود قرار دهیم تا در صورت عقب‌نشینی، چاه آب را از دست ندهیم. پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیز این پیشنهاد را پذیرفت و محل استقرار نیروها را به مکان جدید تغییر داد.

۲.۲ - پذیرفتن پیشنهاد ابوبکر

آن حضرت، همراه تعدادی از اصحاب خود به قصد مکه، از مدینه خارج شد و فردی را برای تفتیش در میان مشرکان قریش فرستاد. پس از مدتی همان شخص، خبر آورد که قریش، قصد ممانعت از سفر عمره شما را دارند. پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: «اشیروا ایها الناس علی»؛ «ای مردم! به من مشورت بدهید». در این میان، ابوبکر برخاست و گفت: «ای رسول خدا! ما به قصد زیارت خانۀ خدا از مدینه خارج شدیم و نمی‌خواهیم خون احدی را بریزیم. پس به‌سوی خانۀ خدا رهسپار شویم؛ اگر مخالفت و ممانعت ورزیدند، آنها را می‌کشیم» پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: «امضوا علی اسم الله...»؛
[۴] ابن کثیر، أبوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، ج ۴، ص ۱۷۳، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ ق.
به نام خدا عبور کنید.

۲.۳ - مشورت با امام علی

هنگام نزول آیۀ شریفۀ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی‌که می‌خواهید با رسول خدا نجوا کنید، قبل از آن صدقه‌ای بدهید، این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است و اگر توانایی نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است»، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دربارۀ تعیین مقدار صدقه که در آیه مشخص نشده است، با حضرت علی علیه‌السلام مشورت کرد.

۲.۴ - پذیرفتن رأی اکثریت

همچنین پیامبر گرامی اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در جنگ احد ـ همان‌طور که در پرسش آمده ـ نظر اکثریت را قاطع دانست و خروج از شهر را بر قلعه‌داری و جنگ تن به تن در داخل شهر مدینه ترجیح داد.
[۸] سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت (تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم)، ص ۵۳۱، بوستان کتاب، قم، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۵ ش.‌


۲.۵ - مشورت با سلمان

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در غزواتی مانند غزوه خندق نیز با سلمان فارسی مشورت کردند و نظر او را پذیرفتند.
[۱۰] ابن سعد هاشمی بصری، محمد، الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۵۱، تحقیق: عطا، محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ ق.



۱. آل‌عمران (۳)، آیه ۱۵۹.    
۲. عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۴۴، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
۳. ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج ۱، ص ۶۲۰، تحقیق:السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبدالحفیظ،‌ دارالمعرفة، بیروت، بی تا.    
۴. ابن کثیر، أبوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، ج ۴، ص ۱۷۳، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ ق.
۵. مجادله (۵۸)، آیه ۱۲.    
۶. حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج ۲، ص ۳۱۵، محقق و مصحح:محمودی، محمدباقر، التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۴۱۱ ق.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۱۷۶، مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۷ ق.    
۸. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت (تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم)، ص ۵۳۱، بوستان کتاب، قم، چاپ بیست و یکم، ۱۳۸۵ ش.‌
۹. شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج ۱، ص ۹۵ و ۹۶، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.    
۱۰. ابن سعد هاشمی بصری، محمد، الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۵۱، تحقیق: عطا، محمد عبدالقادر، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ ق.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مشورت پیامبر اکرم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۶/۱۹.    






جعبه ابزار