مسخ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مسخ، مرگ، معاد.
پرسش: در رابطه با مسخ‌شدگان توضیحاتی دهید؟
پاسخ: مَسْخْ تغییر صورت
انسان به صورت حیوان است. منابع اسلامی موارد متعددی برای مسخ ذکر کرده‌اند که معروف‌ترین آنها داستان اصحاب سبت است. مشهور
مفسران مسخ را معنایی حقیقی دانسته که ظاهر انسانی را نیز دگرگون می‌کند.
روایات بر تحقق مسخ در
قیامت نیز دلالت دارند.
واژه مسخ در لغت به معنی، زشت شدن
طبیعت و
اخلاق و دگرگونی شکلی به شکل دیگر.
در اصطلاح
عرفا مسخ عبارت از مسخ دل‌های آنان است که از درگاه
حق رانده شده‌اند. به گونه‌ای که در آغاز دل‌هاشان رو به سوی
خداوند بوده؛ اما پس از این از خداوند دل گردانند و اسیر
وسوسه شیطان شوند و افسار دل به
هوای نفس سپارند.
چون پرسش به صورت کلی بیان شده آنچه که در
قرآن و
روایات درباره مسخ‌شدگان آمده را بررسی می‌کنیم:
واژه مسخ فقط درباره اهل
قیامت یک بار در قرآن کریم آمده است؛ چنان‌که می فرماید: «
وَلَوْ نَشَاءُ لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَى مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا وَلَا يَرْجِعُونَ»
«و اگر بخواهیم آنان را بر جایگاهشان، مسخ کنیم، پس نتوانند از آنجا بگذرند و نیز برنمی‌گردند».
از
ابن عباس روایت شده است که منظور از مسخ در این
آیه آن است که آنان را به شکل
بوزینه و گراز درمی‌آوریم. (به این منبع رجوع شود:
)
گذشته از مسخ
روز قیامت که منوط به خواست الهی است، در قرآن کریم از گروهی که در این
دنیا مسخ شده‌اند، سخن به میان آورده که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
در قرآن کریم به موضوع مسخ
بنی‌اسرائیل دو بار اشارت شده است:
۱.
خداوند متعال می‌فرماید: «و به راستی کسانی از خودتان را که درباره شنبه از حد گذشتند، شناخته‌اید که به آنان گفتیم: بوزینگانی رانده شده باشید».
دگر بار در جایی است که می‌فرماید: «پس چون ترک آنچه از آن نهی شده بودند
کبر ورزیدند، به آنان گفتیم: همچون بوزینگان خوار و زبون باشید».
از ظاهر عبارت قرآن کریم بر‌می‌آید که آنان در حقیقت مسخ شدند و به صورت بوزینگان درآمدند و نظر بیشتر
مفسران نیز همین است و گفته‌اند آنان پس از این مسخ بیش از سه روز زنده نماندند. شخصی از
امام صادق (علیه‌السلام) ذیل همین آیه درباره بوزینگان سؤال کردند
امام در پاسخ فرمودند: آنان (
یهود) به حالت مسخ سه
روز باقی ماندند و پس مردند و از آنان
نسلی باقی نماند و میمون‌های فعلی مثل همان میمون‌ها هستند.
(مشابه آنها در شکل‌اند؛ ولی از نسل آنها نیستند).
۲. در جای دیگری از قرآن کریم درباره مسخ‌شدگان چنین آمده: «بگو آیا شما را آگاه کنم که کدام
قوم نزد خداوند بدترین هستند؟ آن کسانی که خداوند بر آنها لعنت و
غضب کرده، و آنها را به شکل بوزینه و خوک مسخ نمود و پرستندگان
طاغوت. این گروه بدترین مردم و گمراه‌ترین
خلق از راه راست هستند».
از
آیه فوق چنین
استنباط می‌شود که سه گروه از
انسان‌ها مورد
لعن و
غضب خدای تعالی واقع شده‌اند.
الف. آن‌هایی که به صورت میمون درآمدند.
ب. آن‌هایی که به صورت خوک مبدل شدند.
ج. آن‌هایی که
بندگی طاغوت می‌کنند.
گروهی که به صورت میمون مسخ شدند کسانی از بنی‌اسرائیل بودندکه با حکم حرمت صید در روز شنبه مخالفت کردند و در آن روز به صید ماهی پرداختند. و گروهی از امت
عیسی (علیه‌السلام) نیز وجود داشتند که پس از نزول مائده آسمانی و مشاهده
اعجاز باز هم
کفر ورزیدند و با
پیامبر خدا مخالفت کردند و در نتیجه به صورت خوک درآمدند. در قرآن کریم داستان این گروه در
سوره مائده، آیات ۱۱۲-۱۱۴ آمده است.
در هر حال باید توجه داشت که مسخ و دگرگونی جسمانی متناسب با
اعمالی است که انجام داده‌اند، یعنی چون جمعیت‌های
گنهکار بر اثر انگیزه هواپرستی و
شهوت رانی دست به
طغیان و نافرمانی خدا می‌زدند و جمعی با
تقلید کورکورانه کردن از آنها آلوده به
گناه شدند، لذا به هنگام مسخ هر گروه به شکلی که متناسب با کیفیت اعمال او بوده ظاهر می‌شده است.
۱. موسی از دیدگاه قرآن، محسن بینا، ناشر: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی ۱۳۷۰.
۲. دانشنامة قرآن پژوهشی، بهاء الدین خرمشاهی، ناشر: انتشارات ناهید و دوستان، تهران، ۱۳۷۷ ش، جلد دوم.
۳. تفسیر نمونه، آیة الله ناصر مکارم شیرازی، ناشر: انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴ ش، جلد های ۱ و ۶ و ۱۸ ذیل آیات بحث.
۴. المیزان، علامه طباطبایی (رحمة الله علیه)، جلدهای ۱ و ۸، ذیل آیات مورد بحث.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مسخ»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۵/۱۵.
