مرز بین غیبت و انتقاد از مسئولین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:غیبت، انتقاد، مسئولین جامعه، گناهان کبیره.
پرسش :مرز بین
غیبت و
انتقاد از مسئولین چیست؟
۱- آیا صحبت درباره مسئولان کشور و صحبت هایی که در رسانه بیان کرده اند و انتقاد داشتن از عملکرد یا گفته آنها، نزد دوستان و آشنایان خودمان، غیبت محسوب می شود؟ ۲- ما می دانیم که آگاهی از اوضاع جامعه و همچنین آگاهی رساندن به مردم در این زمینه بسیار مهم و حائز اهمیت است، ولی این کار مستلزم قبولی سخن یک شخص و رد سخن شخص مخالف آن است، در این صورت میزان صحبت در مسائل اجتماع و درباره اشخاص را که منجر به غیبت هم نشود، بیان کنید. در واقع بنده می خواهم بدانم که انسان در چه اموری و تا چه حد مجاز است درباره سخنان خوب و بد مسئولان، با دیگران صحبت کند؟
غیبت از
گناهان کبیره است و در آیات و روایات شدیداً از آن نهی شده است.
بر اساس روایات رسیده از پیشوایان دین، حقیقت غیبت آن است که کسی درباره دیگری چیزی بگوید که اگر بشنود، خوش نمی دارد. خواه در باره نقص و عیب باشد که در خود او، یا در بدن او، و یا در دین یا دنیای او است، و یا در چیزی است که وابسته به او است.
شیخ مرتضی انصاری (رحمة الله علیه) در تعریف غیبت می گوید:سخن گفتن پشت سر مردم، به نحوی که اگر غیبت شونده آن را بشنود ناراحت شود.
در امر غیبت شرایطی معتبر دانسته شده است که با حصول مجموع آنها عنوان غیبت تحقق پیدا می کند. بعضی از این شرایط عبارت اند از:
۱. فردی که از او سخن به میان می آید در جمع حاضر نباشد.
۲. آن سخن عیب و نقص محسوب شود.
۳. فرد از شنیدن آنچه در موردش گفته می شود کراهت داشته باشد.
۴. گوینده قصد مذمت و تنقیص داشته باشد.
با تعریف و بیان ضوابط غیبت هر کس با توجه به انگیزه و
نیت خود می تواند مرز غیبت و
انتقاد را روشن سازد؛ زیرا غیبت تا حد زیادی به نیت فرد غیبت کننده دارد، بر این اساس هر فرد می تواند تشخیص دهد که این کلام او غیبت بود یا نه؟
در همین راستا می توان گفت که غیبت در مسائل شخصی آن هم مربوط به مطالبی است که موجب ناراحتی غیبت شونده باشد. اما اگر عیب ها و انتقادات در ارتباط با حوزه کاری و مسئولیت اجتماعی افراد بیان شود و هدفی جز اصلاح کارکرد اجتماع در میان نباشد، نه تنها جنبه غیبت نخواهد داشت، بلکه نقد و تحلیل منصفانه و به دور از هر گونه حب و بغض رفتار و گفتار مسئولین، یک امر لازم برای رشد و تعالی جامعه و کشور است و برکات زیادی برای فرد و جامعه دارد و موجب اصلاح عیب آنها و بر طرف شدن نواقص کارها و برنامه هایشان می شود.
در
اسلام موضوعاتی چون
نصیحت (
امر به معروف و
نهی از منکر ) ائمه مسلمین،
جرح و تعدیل (تکذیب و تأیید) راویان و گواهان، نُصح مستشیر و... وجود دارند که با کمی دقت در آنها درخواهیم یافت که امکان بروز و ظهور چنین موضوعاتی، جز با نقدها و تحلیل هایی که شاید برخی از آنها در نگاه اول، مشابه غیبت ارزیابی شوند، امکان پذیر نخواهد بود.
بر این اساس، چنین نقدها و تحلیل هایی، اگر تنها جهت شناخت وضعیت حاکم بر جامعه و تلاش برای بهبود آن باشد، ایرادی نخواهد داشت، اما اگر افرادی بخواهند در ضمن تحلیل و نقد، عقده ها و
کینه های شخصی و گروهی خود را برآورده ساخته و علاوه بر سخنان لازم در یک نقد سالم، گفتاری را در ارتباط با طرف مقابل بر زبان آورند که بود و نبود آن در تحلیل انجام شده مساوی است، در برابر پروردگار مسئول خواهند بود و از آن جایی که هر فرد به درون خود آگاهی کامل دارد، شناسایی مرز بین تحلیل و غیبت در این موارد که تا حد زیادی وابسته به انگیزه افراد است، چندان دشوار نخواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مرز بین غیبت و انتقاد از مسئولین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۷/۲۴.
