متن حدیث غدیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: متن حدیث غدیر.
پرسش: متن حدیث غدیر را آنگونه که شیعیان نقل میکنند، چگونه میتوان از نظر
علم درایه و رجال اثبات کرد؟
پاسخ: حدیث غدیر مورد توجه خاصه و عامه قرار گرفته است.
علامه امینی (تا زمان خودش) نام ۲۶ نفر را ذکر میکند که در این مورد
کتاب یا رساله مستقلی را تألیف نمودهاند و این تعداد را محقق محترم
سید عبدالعزیز طباطبایی به ۱۲۵ کتاب میرساند.
این نکته هم اضافه شود که
علم رجال که برای بررسی
وثاقت راویهاست (علم روششناسی) و درایه که علم حدیثشناسی است در حدیثی لازم است مراعات شود که جزء خبرهای واحد باشد؛ اما در حدیث شریف
غدیر لازم نیست. برای اینکه هم تواتر لفظی دارد، هم تواتر اجمالی و هم تواتر معنوی دارد.
اگر کسی اهل انصاف و دارای
مطالعه در
تاریخ باشد، اعتراف میکند که حدیث شریف غدیر، از نظر سندی اصلاً قابل خدشه نیست. تنها اشکالی که مطرح شده است این است که این حدیث در
صحیح بخاری و
مسلم نقل نشده است که علت آن در ذیل بیان میشود.
در
لغت عبارت است از: محلی که آب باران در آن جمع میشود.
و در اصطلاح اسم محلی است در جحفه که واقع در چهار راهی است که مردم سرزمین
حجاز را از هم جدا میکند.
مراد از یومالغدیر،
روز هجدهم ذیحجه است که روز پنجشنبه سال دهم
هجرت پیامبر اکرم در غدیر خم، در حضور ۹۰ تا ۱۲۰ هزار نفر،
خطبه غدیر و حدیث معروف غدیر را ایراد فرمود.
تواتر حدیث غدیر و عدم نیاز به بررسی سند:
حدیث غدیر مورد توجه خاصه و عامه قرار گرفته است.
علامه امینی (تا زمان خودش) نام ۲۶ نفر را ذکر میکند که در این مورد کتاب یا رساله مستقلی را تألیف نمودهاند
و این تعداد را محقق محترم سید عبدالعزیز طباطبایی به ۱۲۵ کتاب میرساند.
این نکته هم اضافه شود که
علم رجال که برای بررسی
وثاقت راویهاست (علم روششناسی) و درایه که علم حدیثشناسی است در حدیثی لازم است مراعات شوند که جزء خبرهای واحد باشد؛ اما در حدیث شریف غدیر لازم نیست. برای اینکه هم
تواتر لفظی دارد (روایتی که با چنین سلسله سند متفاوت، ولی با
الفاظ مشترک از
معصوم نقل شده باشد تا آنجا که احتمال ساختگی بودن نداشته و برای شنونده یقینآور باشد) و هم
تواتر اجمالی (یعنی بعضی از اخباری که به عنوان حدیث غدیر رسیده یقیناً از پیامبر (صلیاللهعليهوآلهوسلم) صادر شده است) و هم
تواتر معنوی دارد (یعنی مضامین آن مشترک ولی با عبارات گوناگون در
روایات دیگر و موارد متعددی نقل شده است).
وجود عوامل وثاقت در حدیث غدیر:
حدیث غدیر، علاوه بر تواتر همه جانبه، از علائم
وثاقت نیز برخوردار است؛ زیرا:
مخالفت با
قرآن ندارد؛ بلکه صدها
آیه همچون
آیه اکمال،
تبلیغ،
ولایت،
اولی الامر، آن را تأیید میکند.
نهتنها مخالف
سنت قطعی نیست، بلکه صدها
حدیث در تأیید آن وجود دارد؛ همچون
حدیث ثقلین، منزلت، سفینة و... .
با
سیره پیامبر و دادههای عقل هماهنگی دارد؛ زیرا
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) در سفرهای کوتاه جانشین تعیین میکرد، آیا امکان دارد که مردم را بدون جانشین رها کند.
با
ضرورت دین مخالفتی ندارد.
از نظر سندی صحیح و
متواتر است و... پس همه عوامل وثاقت در حدیث غدیر جمع میباشد.
با در نظر داشتن این مقدمه گوییم:
۱. حدیث غدیر ـ که متن آن را خواهیم آورد ـ از
احادیث متواتر، قطعی و مسلّم است. تواتری که نه فقط در صدر
اسلام و اعصار نزدیک به زمان پیامبر (صلیاللهعليهوآلهوسلم) بوده، بلکه در همه قرنها و دورهها وجود داشته است.
۲. از برخی
شافعیان نقل شده است که حدیث غدیر، فوق حد
تواتر است.
متن مورد اتفاق فریقین (شیعه و سنی) چنین است:
«معاشر المسلمین الست اولی بکم من انفسکم؟ قالوا اللهم بلی قال: من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه اللهم وال مَن والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل مَنْ خذله»؛
ای مردم! آیا (
ولایت) من بر شما از خود شما اولا (و سزاوارتر) نیستم؟ گفتند خدایا! چرا حضرت فرمود: هرکس من مولای او هستم،
علی (علیهالسلام) مولای او خواهد بود، (این جمله را بنا بر قول
احمد بن جنبل چهار بار تکرار نمود) بار خدایا دوست بدار، آنکه او را دوست دارد و دشمن بدار، آن کسی که او را دشمن بدارد و یاری فرما یاران او را و خوار گردان خوارکنندگان او را.
اسناد متعدد برای آن نقل شده است:
مرحوم علامه عبدالحسین امینی ـ قدس سره الشریف ـ تمام اسناد آن را از طریق
اهل سنت و
شیعه در کتاب گرانسنگ خود «
الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب» جمعآوری نموده است:
۱۱۰ نفر از
صحابه را مانند
ابوهریره،
ابولیلی انصاری،
براء بن عازب و... را نام میبرد که حدیث غدیر را نقل نمودهاند.
۸۴ نفر از
تابعین را مانند
ابوراشد البحرانی،
ابوسلیمان المؤذن،
اصبغ بن نباته و... را اسم میبرد که ناقلان حدیث غدیر بودهاند
و همچنین در قرن دوم، ۵۶ نفر
و در قرن سوم ۹۲ نفر
و در قرن چهارم حدود ۸۰ نفر
و در قرن پنجم حدود ۳۰ نفر و در قرن ششم حدود ۲۰ نفر و در قرن هفتم حدود ۲۳ نفر و همینطور تا قرن چهاردهم، مجموعاً ۳۶۰ نفر از
علما و محدثین، حدیث غدیر را نقل نمودهاند.
و در کتابهای موجود حدود ۲۱ نفر از مورخین اهل سنت همچون
بلاذری،
ابن قتیبة،
طبری و... حدیث غدیر را نقل نمودهاند.
۲۵ نفر از علمای حدیث
اهل سنت، مانند
ابن ادریس شافعی،
احمد بن حنبل،
ترمذی،
نسائی،
طحاوی و... حدیث غدیر را نقل نمودهاند.
حدود ۱۰ نفر از مفسرین آنها همچون
تفسیر طبری،
ثعلبی،
قرطبی و... حدیث غدیر را نقل نمودهاند.
حدود ۷ نفر از
متکلمین آنها همچون،
قاضی ابیبکر باقلانی،
ایجی شافعی،
شریف جرجانی و... حدیث غدیر را نقل نمودهاند.
و حدود پنج نفر از لغویون همچون
معجمالبلدان حموی،
تاج العروس زبیدی و... حدیث شریف غدیر را در کتابهای خود نقل نمودهاند
که مجموع موارد یادشده به ۵۰۰ نفر میرسد.
برای نمونه، چند مورد از اسناد تفصیلی اهل سنت بیان میشود:
خوارزمی گوید: «واخبرنی سیدالحفّاظ ابومنصور شهردار بن شیرویة بن شهردار الدیلمی فیما کتب الّی من همدان ـ اخبرنا ابوالفتح عبدوس بن عبدالله الهمدانی ـ کتابة (اخبرناالشریف ابوطالب المفصّل بن الجعفری باصبهان اخبرنی الحافظ ابوبکر ابن مردویه اجازة، حدثنی جدّی) حدثنی عبدالله بن اسحاق النبوی، حدثنی الحسن بن علیلی العنزی، حدثنا محمدبن عبدالرحمان الذارع حدثنا قیسبن حفص، حدثنی علیبن الحسن، ابوالحسن العبدی، عن ابیهارون العبدی عن ابی سعید الخدری، انّ النبی (صلیاللهعليهوآلهوسلم) یوم دعاالناس الی غدیر، امر بماکان تحت الشجرة من الشوک فقمّ و ذلک یوم الخمیس ثم دعا الناس الی علّیٍ فاخذ بضبعه (بازو) فرفعها حتّی نظر الناس الی بیاض ابطه (سفیدی زیر بغل) ثم لم یتفرقا حتی نزلت «الیوم اکملت لکم دینکم تا آخر
» فقال رسول الله (صلیاللهعليهوآلهوسلم) الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمة و رضی الرّب برسالاتی، و الولایة لعلی، ثم قال اللهم وال من و الاه، و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله فقال حسانبن ثابت اءذن لی یا رسول الله ان اقول ابیاتاً قال: قل ببرکة الله تعالی فقال حسان بن ثابت یا معشر مشیخة قریش اسمعوا شهادة رسول الله (صلیاللهعليهوآلهوسلم) ثمّ قال ینادیهم یوم االغدیر نبیّهم نجم و اسمع بالرسول منادیاً بانّی مولاکم نعم و نبیّکم فقالوا و لم یبدو هناک التعامیا..فقال له قم یا علی فایتنی رضیتک من بعدی اماماً وهادیاً.
همچنین
ابن اثیر با اسناد خود حدیث غدیر را نقل نموده است.
و همچنین قرطبی، این حدیث را با اسناد خود نقل نموده است.
و
ابن کثیر دمشقی،
ابنماجه قزوینی و
متقی هندی در
کنزل العمّال به طرق مختلفی حدیث غدیر را نقل نموده است و... .
همینطور محدثین جریان استدلال
علی (علیهالسلام) به حدیث غدیر را در مناسبتهای مختلف، نقل نمودهاند؛ مانند
ابیالطفیل،
زید بن ارقم،
عامر بن واثله،
انس بن مالک،
عبدالرحمن بن ابیلیلی،
اصبغ بن نباته،
عمیرة بن سعد،
زید بن شبع،
زاذان بن عمر و ابنولید.
اگر کسی اهل انصاف و دارای
مطالعه در
تاریخ باشد، اعتراف میکند که حدیث شریف غدیر، از نظر سندی اصلاً قابل خدشه نیست. تنها اشکالی که مطرح شده است این است که این حدیث در
صحیح بخاری و مسلم نقل نشده است. جواب آن این است که:
این دلیل بیخبری یا
تعصب آنهاست که حدیث را نقل نکردهاند، نه نقص حدیث.
خود اهل سنت قاعدهای دارند به نام تقدیم مثبت بر نافی؛ چنانکه حلبی تصریح نموده است مثبت (و نقلکننده حدیث) بر نافی (و کسی که
حدیث را نقل نکرده) مقدم است.
بخاری و
مسلم بنای جمعآوری همه احادیث صحیحه را نداشتهاند، چنانکه ابن حجر تصریح میکند که خود بخاری تصریح نموده، که آنچه از روایات صحیحه نقل نکردهام، بیش از آن است که جمعآوری نمودهام.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «متن حدیث غدیر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۲۲.