• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مبدأ خوشبختی و بدبختی از دیدگاه امام خمینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه:خوشبختی، بدبختی، امام خمینی، فضایل، دستورات اسلام.
پرسش :سرچشمه و مبدأ خوشبختی و بدبختی از دیدگاه امام خمینی (رحمة الله علیه) چیست؟
پاسخ :



در ابتدای پاسخ، توجه شما را به نکته ای جلب می کنیم که در زندگی مادی برای موضوعاتی کلی؛ چون خوشبختی و بدبختی، شادی و غم و...، نمی توان مبدأ و منشأ خاصی در نظر گرفت و اگر به عنوان نمونه، در موردی بیان کنید که تمام خوشبختی من از زمانی آغاز شد که در کنکور قبول شدم و یا این که تمام مشکلات من از نداشتن مسکن سرچشمه می گیرد، یقیناً به تمام واقعیت اشاره نکرده، بلکه یک عامل از عوامل متعدد خوشبختی و یا مشکلات خود را در این دنیا بیان نمودید. اما در دیدگاه یک فرد عارف در زندگی معنوی خویش، تنها معیار خوشبختی، جلب رضایت پروردگار بوده و در طرف مقابل، هر آنچه انسان را از او دور می کند، منشأ بدبختی می باشد، گرچه در ظاهر و در دیدگاهی مادی گرایانه، به عنوان عاملی خوشبخت کننده به شمار آید.
با این مقدمه، به پرسشتان برمی گردیم:


امام خمینی (رحمة الله علیه)، رهبری بودند که بیش از آن که به جلوه های پر زرق و برق جهان مادی توجه داشته باشند، در صدد پیشرفت معنوی جامعه خویش بودند و به همین دلیل بوده که در بیشتر سخنانشان، آنچه به عنوان عامل خوشبختی و بدبختی اعلام می شود، آن چیزی است که انسان را به خدا نزدیک و یا دور نماید.

۲.۱ - عوامل خوشبختی

ایشان در ارتباط با سعادت و خوشبختی اظهار می دارند:"چه سعادت مند و خوشبخت‌اند آنان که به دنیا و زخارف آن پشت پا زده و عمری را به زهد و تقوا گذرانده و...".و به همین دلیل، پیروی از رادمردانی که انسان را به سمت پروردگار هدایت می کنند را عاملی برای خوشبختی می دانند؛ زیرا:"انسان چون یک مجموعه‌ای است که احتیاج به همه چیز دارد، انبیا آمده‌اند که آن همه احتیاجات انسان را، هر چه احتیاج دارد انسان، برای انسان بیان کنند که انسان اگر عمل بکند به سعادت تمام می‌رسد". و در ادامه همین مسیر، عمل به دستورات قرآن را مایه خوشبخت شدن انسان ها در نظر می گیرند:" قرآن ، اگر کتاب یک ملتی باشد، آن ملت سعادت مند می‌شود. قرآن به بعض آیاتش اگر ما عمل کنیم، سعادت مند می‌شویم".
[۳] صحیفه امام، ج ۱۰، ص ۵۳۳.


۲.۲ - عوامل بدبختی

در طرف مقابل، به عقیده ایشان، دوری از آموزه های ثقلین (قرآن و عترت )، به عنوان مبدأ بدبختی انسان ها در نظر گرفته می شود:"بدبختی ملت ما آن وقتی است که ملت ما از قرآن جدا باشند، از احکام خدا جدا باشند، از امام زمان جدا باشند".

۲.۳ - اندرزهای امام خمینی به فرزندش

می دانیم که یکی از آموزه های اولیه اسلام، دلبسته نبودن به جهان مادی و زیر پا گذاشتن هوای نفس است. خداوند در قرآن بیان می فرماید:"مانا افرادی که به دیدار ما امیدی نداشته و به زندگی پست مادی راضی شده و به آن دل بستند و چشم از نشانه های روشن ما پوشیدند، یقیناً جایگاهشان آتشی است که خود برافروزنده آن بوده اند".
[۵] سوره یونس/۱۰، آیات۸-۷    ؛ "إِنَّ الَّذینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذینَ هُمْ عَنْ آیاتِنا غافِلُونَ. أُولئِکَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما کانُوا یَکْسِبُون‌".
و در جایی دیگر، خطاب به پیامبر (صلی الله علیه وآله) توصیه می فرماید:"و پیرو فردی نباش که قلب او را از یاد خود بازداشتیم و او به دنبال خواسته های مادی خود رفته و در مسیری افراطی قرار گرفت".
[۶] سوره کهف/۱۸، آیه۲۸    ؛ "وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطا".

امام خمینی (رحمة الله علیه) که در راستای احیای مبانی اسلامی تلاش می کرد، همین پندهای برگرفته از آیات و روایات را به جامعه ارائه می داد. او در اندرزی به فرزندش، او را از خودپرستی و دوستی دنیا برحذر می دارد:"پسرم! آنچه مورد نکوهش و سرمایه و اساس شقاوت‌ها و بدبختی‌ها و هلاکت‌ها و رأس تمام خطاها و خطیئه‌ها است حبّ دنیا است که از حبّ نفس نشأت می‌گیرد".
[۷] صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۲۱۳.
و در سخنی دیگر اظهار می دارد:"بدبختی هر انسان تعلق به مادیات است. توجه و تعلق نفس به مادیات، انسان را از کاروان انسان ها باز می‌دارد".

۲.۴ - نقش تعلیم و تربیت در خوشبختی

طبیعتا، این آموزه های الاهی را تنها با معلمان و اساتیدی شایسته و خود ساخته می توان به جامعه منتقل نمود و آنها را به صورت فرهنگ درآورد. به همین دلیل، ایشان در موارد بسیاری، نقش تعلیم و تربیت و فرهنگ را در خوشبختی و بدبختی جامعه، یادآور می شوند:"مه سعادت ها و همه شقاوت ها انگیزه‌اش از مدرسه ها است، و کلیدش دست معلمان است"‌"
[۹] صحیفه امام، ج ۷، ص ۴۲۹.
و "فرهنگ مبدأ همه خوشبختی ها و بدبختی های ملت است. اگر فرهنگ ناصالح شد، این جوان هایی که تربیت می‌شوند به این تربیت های فرهنگ ناصالح، اینها در آتیه فساد ایجاد می‌کنند".
به این نکته نیز باید توجه داشت که فرهنگ سازی برای نهادینه سازی دستورات دینی در جامعه، زمانی آسان تر خواهد بود که افرادی که مدیریت ملت ها را بر عهده دارند و یا در رأس جامعه بین المللی قرار دارند، از صلاحیت لازم برخوردار باشند و در غیر این صورت، اگرچه نمی توان معتقد بود که راه خودسازی و پیشرفت برای اشخاص در زندگی فردیشان کاملا بسته می شود، اما بدیهی است که اجرای احکام اسلامی در زندگی اجتماعی با مشکلاتی روبرو خواهد شد.

۲.۵ - نقش حکومتها در خوشبختی و بدبختی

امام خمینی (رحمة الله علیه)، در سخنانشان گاه به نقش حکومت ها و قدرت ها در خوشبختی و بدبختی جوامع اشاره می کنند:
۱."بدبختی و خوشبختی ملت ها بسته به اموری است که یکی از مهمات آن صلاحیت داشتن هیأت حاکمه است".
۲. "همه بدبختی ما از این امریکا و شوروی و انگلستان است".
۳. "تمامی بدبختی های ما، از شاه و رژیم سلطنت است".
[۱۳] صحیفه امام، ج ۵، ص ۳۱۰.
و...


بر این اساس، می توان نتیجه گرفت که از دیدگاه معرفتی امام خمینی (رحمة الله علیه)، سرچشمه تمام خوشبختی های افراد و جوامع، گام برداشتن آنها در مسیری الاهی بوده و آغاز بدبختی ها، زمانی است که آنان به جای خداپرستی، به خودپرستی رو آورده و به جای آخرت، دنیا را هدف اولیه خود قرار دهند و در همین راستا، حکومت ها به همراه سیستم های تعلیم و تربیت که نقش تعیین کننده ای در فرهنگ سازی برای جوامع دارند، می توانند در خوشبختی و بدبختی آنها به شدت تأثیرگذار باشند.


۱. صحیفه نور، ج ۱۷، ص ۵۶.    
۲. صحیفه نور، ج ۲، ص ۲۲۸.    
۳. صحیفه امام، ج ۱۰، ص ۵۳۳.
۴. صحیفه نور، ج ۶، ص ۲۵۹.    
۵. سوره یونس/۱۰، آیات۸-۷    ؛ "إِنَّ الَّذینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا وَ رَضُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اطْمَأَنُّوا بِها وَ الَّذینَ هُمْ عَنْ آیاتِنا غافِلُونَ. أُولئِکَ مَأْواهُمُ النَّارُ بِما کانُوا یَکْسِبُون‌".
۶. سوره کهف/۱۸، آیه۲۸    ؛ "وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطا".
۷. صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۲۱۳.
۸. صحیفه نور، ج ۷، ص ۱۹۱.    
۹. صحیفه امام، ج ۷، ص ۴۲۹.
۱۰. صحیفه نور، ج ۱، ص ۲۷۳.    
۱۱. صحیفه نور، ج ۴، ص ۱۱۶.    
۱۲. صحیفه نور، ج ۵، ص ۱۲.    
۱۳. صحیفه امام، ج ۵، ص ۳۱۰.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «مبدأ خوشبختی و بدبختی از دیدگاه امام خمینی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۷/۳۰.    



جعبه ابزار