مالک اشتر و کمیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مالک‌اشتر نخعی، کمیل بن زیاد، امام علی علیه‌السلام، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله.
پرسش: آیا مالک‌اشتر نخعی از
صحابه امام علی ـ علیه‌السلام ـ بوده یا پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، دیگر اینکه آیا کمیل از
اصحاب علی ـ علیه‌السلام ـ بوده؟ توضیح بفرمایید.
وی از یاران باوفای
امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ محسوب می‌شود.
در ارتباط با ولادت او هیچ‌یک از مصادر تاریخی، تاریخ مشخصی ذکر نکرده‌اند؛ اما طبق قراین تاریخی تولد مالک‌اشتر باید بین ۲۵ ـ ۳۰ سال قبل از
هجرت مبارک
نبوی باشد.
از زندگی مالک‌اشتر قبل از اسلام چیزی نمی‌دانیم؛ ولی می‌بینیم که وی بعد از اسلام آوردن و بعد از
رحلت پیامبر خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در دوران خلفای چهارگانه مطرح بوده و تأثیر واضح و جدی در امور
سیاسی و
اجتماعی و دینی و فرهنگی داشته است.
رابطه مالک‌اشتر با
ابوبکر،
عمر و
عثمان رابطه حسنه‌ای نبوده است. و مانند بسیاری از دیگر
صحابه، آنها را غاصب خلافت امیرمؤمنان ـ علیه‌السلام ـ می‌دانسته؛ ولی درعین‌حال در جنگ‌هایی که با هدف گسترش اسلام و حفظ
کیان اسلام و پشتیبانی از جنگ‌جویان مسلمان و حفظ مردم و مرزهای مسلمانان بوده است، شرکت می‌کرده است و از اختلاف نظر خودش با
حکومت وقت چشم می‌پوشیده.
از زندگی مالک‌اشتر در زمان خلافت علی ـ علیه‌السلام ـ اطلاعات بیشتری در دست می‌باشد. این مرد بزرگ ثابت کرد که در مسائل جنگی و اداره امور و شناخت مردم و جامعه، شایستگی تام دارد و در سیاست و هوش و کارآیی قدرتمند و کم‌نظیر است؛ چنانچه علی ـ علیه‌السلام ـ در بسیاری از سخنان خود و در بسیاری از مواقع به این شایستگی شهادت داده است.
برای مثال حضرت فرمود:
تو امین‌ترین و مورد اعتمادترین اصحاب من و ناصح‌ترین و خوش‌فکرترین آنها نزد من هستی.
مالک برای من همان‌گونه بود که من برای رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بودم.
خداوند
رحمت کند مالک را، مالک که بود؟ اگر کوهی بود، کوهی سرافراز بود و اگر سنگ بود، سنگ سختی بود. به خدا سوگند! در
مرگ تو جهانی ویران و دنیایی شادمان گردید. برای کسی چون مالک‌اشتر باید گریه کنندگان بگریند.
پس با توجه به نکات فوق باید گفت: اگر چه مالک‌اشتر در
عصر پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بوده است، ولی در یمن بوده و توفیق دیدار و همراهی پیامبر را نداشته است و از صحابی علی ـ علیه‌السلام ـ شمرده می‌شود و از نظر اصطلاح
علم رجال به این نوع افراد «
تابعین درجه اول» گفته می‌شود؛ یعنی کسانی که اگرچه در عصر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بودند، ولی ایشان را درک نکرده‌اند.
یکی از برجسته‌ترین و نامدارترین یاران امام امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ کمیل بن زیاد نخعی است که اگرچه بیشتر مردم با نام و یاد این شخصیت بزرگ از راه
دعا ی شریف و مشهور کمیل آشنایند، اما اهمیت و عظمت این مرد الهی را تنها در
تلقین دعای مذکور نباید دید؛ بلکه ایشان از یاران دیرین امام علی ـ علیه‌السلام ـ است.
از سال نهم هجرت و در سفری که علی ـ علیه‌السلام ـ به یمن عزیمت فرمودند، توفیق تشرف به محضر حضرت را یافته و از آن پس، به‌عنوان یکی از
اصحاب خاص و
صدیق امام، به خدمت خود تا هنگام شهادت آن بزرگوار ادامه داد و در برابر «
ناکثین» و «
قاسطین» و «
مارقین» مبارزه نمود. و بعد از آن نیز در خدمت
امام حسن مجتبی ـ علیه‌السلام ـ و
امام حسین ـ علیه‌السلام ـ درآمد.
سرانجام به دست یکی از تبهکارترین حکام جور یعنی
حجاج بن یوسف ثقفی در سال ۸۳ هـ.ق در سن ۹۰ سالگی شربت شهادت را نوشید.
مرحوم علامه طباطبایی می‌نویسد:
حضرت علی علیه‌السلام گروه انبوهی از
رجال دینی و دانشمندان اسلامی را تربیت کرد که در میان ایشان جمعی از زهاد و اهل
معرفت مانند اویس قرنی، کمیل بن زیاد، میثم تمار و رشید هجری وجود دارند که در میان عرفای اسلامی
مصادر عرفان شناخته شده‌اند.»
آری عرفا، کمیل را از اصحاب سر حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ می‌دانند و آنچه که می‌تواند مؤید این مطلب باشد، این است که در حدیث حقیقت
بعد از اينكه كميل از حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ درباره حقيقت سؤال نموده، حضرت می‌فرمايد: تو را به حقيقت چكار؟
كميل سؤال خود را بدين صورت ادامه داد كه: «أولستُ صاحب سرّك» آيا من صاحب سر شما نيستم؟ حضرت در پاسخ، صاحب سر بودن او را تأييد مي‌فرمايد: آری تو صاحب سر من هستی...
بنابراين طبق حديث حقيقت، صاحب سر بودن كميل موضوعی است كه كميل از آن به‌عنوان قدر
منزلت خود اظهار داشته و
حضرت علی ـ عليه‌السلام ـ آن را تأييد نموده و در ضمن به او توجه می‌دهد كه به‌اندازه گنجايش از سر آن حضرت آگاهی می‌يابد.
سایت اندیشه قم
