قیام‌های عصر امام رضا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام رضا علیه‌السلام،
قیام،
خلافت،
عباسیان.
پرسش: قیام‌هایی که در عصر
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ بر علیه خلافت عباسیان رخ داد را توضیح دهید؟
پاسخ: امام موسی‌کاظم ـ علیه‌السلام ـ در سال ۱۸۳ هجری قمری به
شهادت رسیدند. بعد از ایشان، فرزندش ـ علی بن موسی‌الرضا ـ علیه‌السلام ـ عهدهدار منصب امامت شدند.
به مدت بیست سال،
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ عهدهدار هدایت
مسلمانان بودند تا اینکه سرانجام در سال ۲۰۳ هجری قمری به دست
مأمون به شهادت رسیدند.
دوران امامت ایشان مصادف با سه خلیفه عباسی:
هارون‌الرشید (ده سال)،
محمدامین (پنج سال) و
عبدالله مأمون (پنج سال) بود.
در طول این بیست سال قیام‌های علوی و غیر علوی زیادی بر ضد
حاکمیت عباسیان صورت گرفت که منجر به سرکوبی همه این قیام‌ها شد. طبری همه این قیام‌ها را ضبط کرده است که به مشروح آنها پرداخته می‌شود:
۱. قیام ابوعمرو جان‌فروش در سال ۱۸۴ هـ ق که هارون زهیر قصّاب را برای سرکوبی او فرستاد، و ابوعمرو در شهر زور کشته شد.
۲. در سال ۱۸۵ هـ ق حمزه جان‌فروش در بادغیس قیام کرد که عیسی بن علی از طرف
خلیفه آنها را سرکوب کرد.
۳. در سال ۱۸۵ هـ ق ابوالخصیب بار دیگر در نساء قیام کرد و بر طوس، نیشابور، ابیورد مسلط شد. علی بن عیسی بن ماهان موفق به سرکوبی این قیام شد؛ ابوالخصیب را کشته و زنان و فرزندانش را اسیر کرد.
۴. عبدالسلام در ۱۸۷ هـ ق در آمد قیام نمود و یحیی بن سعید عقیلی او را کشت و قیامش سرکوب شد.
۵. در سال ۱۹۰ هـ ق رافع بن لیث بن نصر بن سیار در سمرقند به مخالفت با هارون برخاست. بسیاری از مردم
خراسان و سرزمین ماوراءالنهر به‌علت نفرت از سیاست‌های خلیفه از او
پیروی کردند. ابتدا علی بن عیسی بن ماهان به سرکوبی این قیام پرداخت، ولی موفق نشد و سرانجام هرثمه بن اعین روانه گردید.
و قیامش را سرکوب کرد.
۶. ثروان پسر سیف در ۱۹۱ هـ ق در ناحیه حولایا قیام کرد که طوق بن مالک آن را سرکوب کرد.
۷. ابواسندا در ۱۹۱ هـ ق در
شام قیام کرد و هارون‌الرشید، یحیی بن معاذ را به مقابله با او فرستاد.
۸. در سال ۱۹۲ هـ ق، ثروان حروری قیام کرد و در طف بصره عامل خلیفه را کشت.
۹. در مورد قیام مردم حمص دو نقل است:
طبری، قیام مردم حمص را در سال ۱۹۴ هـ ق می‌داند که مردم حمص بر علیه اسحاق بن
سلیمان عامل محمدامین قیام کردند. ولی یعقوبی، قیام را در سال ۱۹۰ هـ ق، ثبت کرده که هارون خود به سرکوبی این قیام رهسپار شد. و مردم حمص خواستار صلح و او هم قبول کرد. بعید نیست که مردم حمص در سال‌های ۱۹۰ و ۱۹۴ قیام کرده باشند.
۱۰. قیام علی بن عبدالله سفیانی، از نوادگان معاویه، که در شام قیام کرد. در سال ۱۹۵ هـ ق، سفیانی حاکم
دمشق را اخراج و به محاصره شهر پرداخت.
۱۱. در سال ۱۹۸ هـ ق خزیمه بن خازم به مخالفت با محمدامین برخاست.
۱۲. قیام ابوالسریا (سری بن منصور شیبانی) در سال ۱۹۹ هـ ق در کوفه:
این قیام که از عمده‌ترین و خطرناک‌ترین قیام‌های
علویان به‌حساب می‌آید، ابتدا توسط محمد بن ابراهیم طالبی معروف به ابن طباطبا شروع شد. ابن طباطبا سرپرستی کارهای نبرد و فرماندهی سپاهیان را به ابوالسریا داد. بعد از مدتی ابن طباطبا را با زهر
مسموم کرد و خود به جای وی نشست و در کوفه شروع به
ضرب سکه نمود. بصره، واسط، حجاز و یمن را تصاحب نمود؛ وی سرانجام هرثمه وی را دستگیر کرد.
۱۳. قیام ابراهیم بن موسی طالبی در یمن در سال ۲۰۰ هـ ق.
۱۴. قیام حسین بن حسن افطس در مکه.
۱۵. قیام ابن ابی سعید بر علیه حسن به سهل که توسط هرثمه سرکوب شد.
۱۶. مردم
بغداد به‌خاطر اعطای قدرت بیشتر به فضل بن سهل از سوی مأمون، خواستار رهبری قیامی توسط منصور بن مهدی گردیدند؛ ولی او از قبول آن خودداری نمود.
۱۷. قیام ابراهیم بن مهدی معروف به ابن شکله در ۲۰۱ هـ ق به‌خاطر ولیعهدی
امام رضا علیه‌السلام.
۱۸. قیام بابک خرمی (خرم‌الدین) در آذربایجان در ۲۰۱ هـ ق که سرانجام توسط معتصم در ۲۲۳ هـ ق سرکوب گردید.
۱۹. قیام مهدی بن علوان حروری در سال ۲۰۳ هـ ق.
۲۰. قیام برادر ابوالسرایا در ۲۰۲ هـ ق در
کوفه که غسان بن الفراج آن را سرکوب کرد.
علاوه بر قیام های مذکور که به‌طور عمده از تاریخ طبری نقل گردید، یعقوبی
مورخ بزرگ
شیعه نیز به قیام‌های ذیل اشاره کرده است:
۲۱. قیام احمد بن عیسی بن زید علوی در ۱۸۸ هـ ق که توسط غلامش (حاضر) دستگیر و به هارون تحویل داده شد.
۲۲. قیام عبدالملک بن صالح بن علی هاشمی در ۱۸۸ هـ ق که توسط خلیفه (هارون) سرکوب گردید.
۲۳. قیام صنادیه در ارمنستان در ۱۹۳ هـ ق که توسط هارون سرکوب شد.
۲۴. قیام محمد بن ابی‌خالد که محمدامین آن را سرکوب کرد.
۲۵. قیام مالک بن لبید یشکری در سواد.
۲۶. قیام عباس بن محمد بن موسی جعفری در بصره.
۲۷. قیام محمد بن حسن معروف به «سلق» در واسط که توسط عبدالله بن سعید خرشی سرکوب گردید.
۲۸. قیام محمد بن جعفر در
حجاز که توسط عیسی بن یزید جلودی سرکوب شد.
۲۹. قیام احمد بن خطاب ربعی در نصیبین.
۳۰. سید بن انس در موصل.
۳۱. قیام نصر بن شبث در ۱۹۸ هـ ق در شام که طاهر بن حسین مأمور سرکوبی او شد.
۳۲. قیام زط (کولی) در جنوب عراق که در دوره معتصم سرکوب گردید.
۳۳. قیام زید معروف بن «زید النار» در بصره که توسط عیسی جلودی سرکوب شد.
۳۴. قیام محمد بن جعفر ملقب به دیباج در
مکه و نواحی حجاز.
۳۵. قیام محمد بن سلیمان بن داوود در
مدینه.
۳۶. قیام حسن الهراش در ۱۹۸ هـ ق.
۳۷. قیام حاتم بن هرثمه در ارمنستان.
۳۸. قیام عبدالرحمان بن احمد در یمن.
۳۹. علت اوضاع در هم ریخته و نابسامانی اجتماعی و سیاسی به‌خصوص در زمان درگیری بین امین و مأمون بر سر
قدرت، شورش‌ها و قیام‌های گوناگونی بر علیه
حاکمیت عباسی رخ داد. قیام‌های مذکور، شامل علویان و غیر علویان می‌شد که به عمده این قیام‌ها اشاره گردید.
قال الامام
موسی بن جعفر علیه‌السلام: «اِنّ ابنی علیاً اکبرُ ولدی و أبَرُّ هُمْ عندی و أَحَبُّهُمْ اِلیَّ و هو ینظر معی فی الجَفْر و لم یَنْظُرْ فیه الا نبیُّ اَوْ وصیُّ نبیٍّ.
امام موسی‌کاظم ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: همانا علی (
امام رضا) بزرگ‌ترین
اولاد من است و خوش‌رفتارترین و محبوب‌ترین آنهاست نزد من، و او با من در جفر می‌نگرد؛ در صورتی که جز
پیغمبر یا
وصی پیغمبر در آن نمی‌نگرد.
سایت اندیشه قم
