قیام‌های شیعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:پرسش: لطفاً قیام‌های مهم شیعی تا سال ۲۵۰ ه . ق را عنوان فرمایید؟
پاسخ: قیام‌های شیعی و برخورد مسلحانه شیعه، بعد از
کربلا و
نهضت عاشورا شروع می‌شود.
بعد از شهادت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در دهه ۶۰ هـ.ق، دو قیام شیعی به نام توابین و مختار به وقوع پیوست.
رهبران این دو قیام، از شیعیان پاک‌باخته‌ای بودند که ماهیتی کاملاً شیعی داشتند، در مورد رهبران توابین، هیچ اختلاف نظری نیست که آنان از اصحاب
پیامبر و شیعیان امیرالمؤمنان بودند،
در مورد مختار بزرگان و رجال شناسان شیعه همه قائل به
حسن نیت او هستند؛ اگرچه از سوی مخالفان و بنی‌امیه سخنان منفی در مورد او گفته شده است.•
شروع قیام‌ها در قرن دوم به شرح ذیل می‌باشد:
زید فرزند بزرگوار
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ و برادر
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ است که در مقابل ستمکاری‌های هشام خلیفه اموی و عمالش به پا خاست و بر ضد امویان قیام کرد. زید که برای شکایت از یوسف بن عمرو، حاکم عراق به
دمشق نزد هشام رفته بود، مورد تحقیر و سرزنش هشام قرار گرفت و پس از برگشتن از
شام در
کوفه، شیعیان اطراف او را گرفتند و او را به قیام علیه بنی‌امیه ترغیب کردند؛ ولی با تیر خوردن او در گرما گرم جنگ قیامش به شکست انجامید و خودش به شهادت رسید.
درباره شخصیت و قیام زید، روایات مختلفی وارد شده است که دسته‌ای از این روایات بر نکوهش او دلالت دارند، اما عالمان و صاحب نظران شیعه بر این عقیده‌اند که
زید فردی بزرگوار و مورد
ستایش بود و مدرکی قابل قبول دال بر انحراف او در دست نیست.
شیخ مفید درباره او می‌گوید: «عده زیادی از شیعه مذهبان او را امام می‌دانند و علتش این است که زید خروج کرد و مردم را به رضای آل محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فراخواند و مردم خیال کردند منظور وی خودش می‌باشد؛ در حالی‌که منظورش این نبود؛ زیرا می‌دانست که برادرش امام باقر ـ علیه‌السلام ـ امام بر
حق است و او نیز به
امامت فرزندش
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ
وصیت کرده است.»
به علاوه
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ پس از
شهادت زید، خانواده‌اش را تحت تکفل گرفت و به خانواده‌های کسانی که همراه زید شهید شده بودند، رسیدگی می‌کرد و در یک نوبت هزار دینار در میان آنها پخش کرد.
بعد از شهادت زید در سال ۱۲۱ هـ. پسرش، یحیی، دنبال کار پدر را گرفت و از راه مدائن به خراسان رفت و مدتی در شهر بلخ به‌صورت ناشناس می‌زیست، تا اینکه نصر بن سیار، او را دستگیر کرد و مدتی در زندان بود تا اینکه بعد از
مرگ خلیفه اموی، هشام از زندان گریخت و مردم زیادی از شیعیان خراسان اطراف او جمع شدند، او به‌سوی نیشابور آمد و با حاکم آنجا، عمر بن زراره قسری، جنگید و او را شکست داد. و بالاخره در سال ۱۲۵ هـ. در جوزجان، هنگام جنگ با سپاه بنی‌امیه، تیری به پیشانیش اصابت کرد و در میدان جنگ کشته شد و نیروهایش پراکنده شدند.
برخلاف قیام زید، قیام پسرش یحیی، کاملاً رنگ و بوی زیدی داشته است؛ برای اینکه او به نوعی به امامت قائل بوده و خود را وصی و جانشین پدر می‌دانسته، از اینجاست که
فرقه زیدیه شکل می‌گیرد و راهشان از راه شیعه
امامیه و
اثنا عشریه به کلی جدا می‌شود. آنان حتی در مسائل فقهی نیز به
امامان معصوم ـ علیه‌السلام ـ رجوع نمی‌کردند.
بعد از قیام زید و پسرش یحیی اوج قیام‌های
علویان در قرن دوم بود. یکی از این قیام‌ها در زمان
منصور عباسی بود که رهبری این قیام را محمد نفس زکیه، بر عهده داشت، که جز
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ عموم
بنی‌هاشم با او
بیعت کرده بودند؛ حتی عالمان و فقیهان اهل‌سنت چون ابوحنیفه و دیگران با او بیعت کردند و روایات نبوی منقول درباره
مهدی ـ علیه‌السلام ـ را بر او تطبیق می‌دادند.
یکی دیگر از قیام‌های علویان که از گستردگی خاصی برخوردار بود، در عصر پس از
مرگ هارون ـ و جنگ بین دو پسرش
امین و مأمون بر سر حکومت ـ است، در این زمان شیعیان فرصت را غنیمت شمردند و قیام‌های علویان نیز به اوج خود رسید؛ در این عصر به‌خاطر وجود فرمانده نظامی لایق مثل ابوالسریا در جبهه
علویان تمام عراق «جز بغداد»، حجاز، یمن، و جنوب ایران از قلمرو حکومت عباسیان خارج شد
لشکر ابوالسرایا با هر سپاهی که رو‌به‌رو می‌شدند، آن را تار‌و‌مار می‌کردند و به هر شهری که می‌رسیدند، آنجا را تسخیر می‌کردند، می‌گویند در نبرد ابوالسرایا دویست هزار نفر از سربازان خلیفه کشته شدند؛ در‌حالی‌که از روز قیام تا روز گردن زدن وی، بیش از ده ماه طول نکشید.
در نیمه اول قرن سوم می‌توان به قیام محمد بن قاسم از نوادگان
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ اشاره کرد که در سال ۲۱۹ هـ رخ داد. از دیگر مقاطع گسترش قیام‌های شیعی، سال ۲۵۰ هـ. در عصر خلافت مستعین عباسی است، در این سال حسن بن زید دست به
قیام زد.
عده‌ای از علویان در نواحی
طبرستان خروج کردند و مردم را به رضای آل محمد ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فراخواندند و مناطق طبرستان و جرجان را بعد از یک سلسله زد و خوردهایی به دست گرفت
و حکومت علویان طبرستان را تأسیس نمودند که تا سال ۳۴۵ هـ، دوام داشت.
سایت اندیشه قم
