قرآن‌شناسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قرآن‌شناسی عرفانی.
پرسش: منظور از قرآن‌شناسی عرفانی چیست؟
پاسخ: به‌طور کلی، قرآن‌شناسی عرفانی دو نگاه به
قرآن کریم دارد:
اساساً
قرآن کریم، وجودی علمی و وجودی عینی دارد که هیچ‌گاه، در گذشته و آینده، از یکدیگر جدا نمی‌شوند. هر دو
نور واحد ی هستند که از سوی خدای متعال صادر گردیده‌اند؛ به‌گونه‌ای که
وجود عینی را ارسال، و همراه با آن، وجود علمی را فروفرستاده است.
قرآن علمی؛
کلام خداوند و
کتاب او است و بدون آنکه مشهود بندگانش باشد، در آن جلوه کرده است. و در مرتبه‌ای پایین‌تر از گویندۀ آن (خداوند سبحان) قرار دارد و نشانۀ او است.
حقیقت علمی قرآن، از نزد خدای سبحان تجلی و به منطقه مفهوم
هبوط کرده و از قلمرو مثال گذشته و به فضای
طبیعت تنزل یافته و در قالب
الفاظ ویژه جلوه کرده است، همۀ اینها و آنچه مربوط به این کتاب جاودانه خداست، بر
قلب مطهر رسول اکرم( ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرود آمده است.
قرآن عینی؛ همان وجود خارجی ویژه‌ای است که گستره‌اش از خیمه‌گاه
عالم طبیعت تا جولانگاه عالم
عقل است که به آن
قرآن ناطق می‌گویند؛ یعنی قرآن تکوینی که در خارج تجسم یافته است.
به دیگر سخن؛
حقیقت عینی قرآن، همان انسانی است که در سلسله صعود سلوک طریق الاهی به جایی رسیده است که قرآن را از محل نزولش دریافت کرده است و بر اسرار،
حقایق و معارف آن آگاهی و سیطره دارد، و این مقامی است بزرگ و مرتبه‌ای است عالی و رفیع که دست احدی به آن نرسد، مگر صاحبان مقام
ولایت کلیه الاهیه؛ یعنی ذات مبارک
انبیا ،
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و اهل‌بیت
عصمت و
طهارت علیهم‌السلام.
آنچه گفته شد، فشرده ای از
قرآن‌شناسی عرفانی به حقیقت قرآن کریم بود.
میراث عرفا، در کرانه‌های گوناگون پدیدار شده است، یکی از این گنجینه‌ها،
تفاسیر ی است که از
قرآن نگاشته‌اند؛ آنان نیز همانند دیگر جریان‌های فکری در مورد کتاب پروردگار دیدگاه‌های ویژه دارند که برخی از آنها برگرفته از ویژگی‌های درونی قرآن کریم است و بعضی به شرایط بیرونی، مربوط می‌شود.
از جمله تفسیرهای
اجتهاد ی، تفسیرهای عرفانی است که در آنها از
استدلال ،
لغت ،
ادبیات ،
روایت و گرایش کلامی و فقهی، کمک گرفته نمی‌شود؛ بلکه تفسیر آیات به سبک و گرایش عرفانی، باطنی، رمزی و اشاری بررسی می‌شود. تفسیرهای عرفانی ـ که خود از تفاوت‌هایی نیز برخوردارند، به‌طور عمده به دو گروه باطنی و ذوقی تقسیم می شوند ـ براساس شیوه رمز، اشارات و ذوق بوده و مربوط به
تفسیر باطن قرآن هستند. و مفسران براساس مبانی سیروسلوک عرفانی و ذوقی، به بیان و تفسیر باطن قرآن و اشارات آن می‌پردازند.
گفتنی است، نگاه عارفانه به قرآن کریم، رهیافت جدیدی نیست؛ بلکه این نوع نگرش به قرآن، از همان دم که
وحی الاهی، جان شیفتگان حقایق و
اسرار ازلی را سیراب ساخت، و با تمسک به علم لدنی
پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ افق‌های تازه‌ای را در عرصه
معرفت دینی فراروی مشتاقان راه
هدایت نهاده است.
پایگاه اسلام کوئیست.
