• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرقه‌های زمان امام سجاد و امام باقر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: امام سجاد، امام باقر، فرقه‌.

پرسش: ‌چه فرقه‌های انشعابی شیعی در زمان امام سجاد و امام باقر (علیه‌السّلام) ظهور و بروز یافتند؟

پاسخ اجمالی: ایام حیات امام سجاد و امام باقر (علیهماالسّلام) از سال ۳۸ هجری آغاز و در سال ۱۱۴ هجری به پایان رسید. در این ایام چندین فرقه انشعابی در بین شیعه به وجود آمد به نام‌های: زیدیه، کیسانیّه، بیانیه‌، منصوریه، مغیریه و جناحیّه. امروزه غیر از زیدیه، دیگر فرقه‌های یاد شده، از پیروانی برخوردار نیستند.



امام سجاد (علیه‌السّلام)؛ در سال ۳۸ ق. در شهر مدینه به دنیا آمد و در سال ۹۵ به شهادت رسیدند. عمر آن‌ حضرت ۵۷ سال بود که حدود ۳۴ سال از عمر ایشان، امامت مسلمانان را بر عهده داشت‌. (البته گزارش‌های دیگری با‌ اندک تفاوت‌هایی نیز وجود دارد)


امام باقر (علیه‌السّلام)، در روز جمعه اول ماه رجب سال ۵۷ ق در شهر مدینه متولد شدند، (بعضی نیز گفته‌اند: تولد آن‌جناب روز سوم صفر بوده است.) و در سال ۱۱۴ق به شهادت رسیده و در هنگام وفات ۵۷ سال از عمرشان می‌گذشت.


ایام حیات امام سجاد و امام باقر (علیهماالسّلام) از سال ۳۸ هجری آغاز و در سال ۱۱۴ هجری به پایان رسید. در این ایام چندین فرقه ‌انشعابی در میان شیعه به وجود آمد که به برخی از آنها اشاره می‌کینم.

۳.۱ - زیدیّه‌

زیدیّه، فرقه‌ای از مسلمانان است، که خود را پیرو زید بن علیّ بن الحسین می‌دانند. داستان زید و خروج او چنین است:
در سال ۱۲۱ یا ۱۲۲ ق، زید بن علی به شام رفت. پس از آن بعضی از اهل کوفه با وی بیعت کردند و زید با والی کوفه جنگ کرد و شهید شد. پس از شهادت زید و یحیی، گروهی پدید آمدند که خود را پیرو زید به حساب می‌آوردند و به فرقه زیدیّه مشهور شدند. خود زیدیه بعدها به هشت فرقه جارودیه (اصحاب ابی‌جارود زیاد بن منذر عبدیمرئیه، ابرقیه، یعقوبیه (اصحاب یعقوب بن علی کوفیعقبیه، ابتریه (اصحاب کثیر ابتر و حسن بن صالح بن یحییجریریه (اصحاب سلیمان بن جریر) و یمانیه منشعب شدند.

۳.۲ - کیسانیّه

پیروان «مختار بن ابوعبیده ثقفی» را «کیسانیّه» می‌گویند، چون «کیسان» لقب مختار بوده است. بر اساس برخی گزارش‌ها کیسانیه قائل به امامت محمد بن حنفیه بودند و بر این باورند که او همان مهدی موعود (علیه‌السّلام) است که روزی ظهور می‌کند و زمین را پر از عدل و داد می‌سازد. دلیل آنها بر این مسئله این است که امام علی (علیه‌السّلام) پرچم را در بصره به دست او داده است. این فرقه به طور کلی منقرض شدند و کسی از آنها باقی نمانده است.

۳.۳ - بیانیه‌

آنان از فرقه‌های غالی شیعه و پیروان «بیان بن سمعان تمیمی نهدی» بودند که ادعای نبوت ‌کرد. وی معتقد به تناسخ و رجعت بود و در آغاز خود را جانشین ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه می‌دانست. بیان بن سمعان به طریق غلوّ بود، و حضرت علی (علیه‌السّلام) را خدا شمرد. وی از معاصرین حضرت سجاد (علیه‌السّلام) و امام باقر (علیه‌السّلام) بود و در سال ۱۱۹ هـ. ق به قتل رسید.

۳.۴ - منصوریه

پیروان «ابومنصور عجلی» بودند که معاصر امام باقر (علیه‌السّلام) بود و از غالیان شیعه به شمار می‌رفت. این فرقه را «کسفیه» نیز گفته‌اند؛ زیرا ابو منصور می‌گفت: من همان پاره ابری هستم که خداوند فرو افتادن آن‌را از آسمان وعده داد: «وَ اِنْ یَرَوْا کِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً یَقُولُوا سَحابٌ مَرْکُومٌ»

۳.۵ - مغیریه‌

پیروان «مغیره بن سعید عجلی کوفی» مکنّی به ابو عبدالله بودند که در سال ۱۱۹ هـ. ق کشته شد. مغیره انتظار ظهور «محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن» را به عنوان مهدی تبلیغ می‌کرد، و در آخر کار ادعای نبوت کرد. تا این‌که خالد بن عبدالله القسری بر وی دست یافت و او را بر دار زد. امام باقر (علیه‌السّلام) و امام صادق (علیه‌السّلام) مغیرة بن سعید را لعنت کردند.

۳.۶ - جناحیّه

پیروان «عبدالله بن معاویة بن عبدالله بن جعفر بن ابوطالب» بودند. آنان بخشی از «مغیریه» بودند که پس از قتل محمد بن عبدالله بن الحسن از اطراف مغیره پراکنده شدند و در طلب امام، به مدینه آمدند و در آن‌جا عبدالله بن معاویه را به رهبری انتخاب کردند و گمان بردند که او بعد از علی و اولادش امام است. ایشان می‌گفتند که علم در دل عبدالله بن معاویه مانند علف در صحرا می‌روید.
گفتنی است که امروزه غیر از «زیدیه»، دیگر فرقه‌های یاد شده، از پیروانی برخوردار نیستند.


۱. کلینی، محمد بن یعقوب‌، کافی، ج‌۱، ص۴۶۶، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق‌.    
۲. مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج‌۲، ص۱۳۸، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
۳. شافعی، محمد بن طلحه‌، مطالب السئول فی مناقب آل الرسول‌، ص۲۷۷، البلاغ، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.    
۴. کاشفی سبزواری‌، ملاحسین، روضة الشهداء، ص۵۱۲، نوید اسلام‌، قم، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش.    
۵. شبراوی، جمال الدین‌، الاتحاف بحب الاشراف‌، ص۲۷۹، دار الکتاب، قم، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.    
۶. حسینی عاملی‌، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الائمة، ص۹۳، بعثت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۷. قرشی، باقرشریف‌، حیاة الامام محمد الباقر‌، ج۱، ص۲۰، دار البلاغة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.    
۸. ر. ک:«زندگی‌نامه امام باقر (علیه‌السّلام)»، ۱۷۲۰۸.    
۹. ر. ک:«عقاید زیدیه و حوثی‌ها»، ۶۷۹۴.    
۱۰. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، ج‌۳، ص۱۷۹-۱۸۰، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.    
۱۱. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج‌۵، ص۱۳۱، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.    
۱۲. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، ج‌۱، ص۱۹۸، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.    
۱۳. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج‌۵، ص۱۳۱.    
۱۴. ر. ک:مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، ص۲۹۶ به بعد، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق‌.    
۱۵. بغدادی‌، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق‌، ص۲۲۷، بیروت، دار الجیل، دار الافاق‌، ۱۴۰۸ق.    
۱۶. ر. ک:سیف الدین آمدی، ابکار الافکار فی اصول الدین‌، ج‌۵، ص۵۵، قاهره، دار الکتب‌، چاپ ۱۴۲۳ق.    
۱۷. طور/سوره۵۲، آیه۴۴.    
۱۸. ابن قتیبة، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق، عکاشه، ثروت، ص۶۲۳، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م.    
۱۹. بغدادی‌، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق‌، ص۲۲۹ – ۲۳۳، بیروت، دار الجیل، دار الافاق‌، ۱۴۰۸ق.    
۲۰. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص‌، ص۲۰۴، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق‌.    
۲۱. بغدادی‌، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق‌، ص۲۳۵، بیروت، دار الجیل، دار الافاق‌، ۱۴۰۸ق.    



سایت اسلام کوئست، برگرفته از مقاله "فرقه‌های زمان امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) "، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۲۵.    






جعبه ابزار