فرار از خمس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خمس،
گناه.
پرسش: آیا پرداخت نکردن خمس جز
گناهان کبیره است
پاسخ:
خمس یکی از فرایض و واجبات
دین اسلام است.
قرآن مجید در بیان اهمیت آن،
ایمان را با آن پیوند زده است و می‌فرماید: «وَ اعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَاَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ اِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ...؛
بدانید آنچه را که سود می‌برید، یک پنجم آن، برای
خدا و
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و خویشاوندان او و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است، اگر به خدا ایمان دارید و...»
آیه مربوط به وجوب خمس که در
سوره انفال آمده است بسیار گویا و از دلالت خوبی بر خوردار است.
مرحوم
علامه طباطبائی ره در تفسیر این آیه می‌فرماید: «غنم» و «غنیمت»، به معنای رسیدن به در آمد از راه
تجارت و یا
صنعت و یا
جنگ است
و مورد آیه اگر چه غنیمت جنگی است ولی مورد و مصداق نمی‌تواند مخصص معنا باشد.
پس معنی آیه عام است و از ظاهر آیه چنین بر می‌آید که حکم مورد نظر مربوط به هر چیزی است که غنیمت شمرده شود هر چند غنیمت جنگی گرفته شده از کفار نباشد مانند معادن و
گنج و مرواریدهای که با غواصی از دریا بدست می‌آید و...
امام جواد (علیه‌السّلام) فرمود: غنائم و فوائدی (هر گونه سود و در آمدی) که به شما می‌رسد پرداخت خمس آن واجب است. بعد حضرت آیه خمس را تلاوت فرمودند.
در
مصادر اهل سنت هم روایات زیادی وجود دارد که خمس در زمان خود رسول الله تقسیم شد و حضرت تا زنده بود این واجب را اداء می‌کرد،
سیوطی از
ابن ابی شیبه از
جبیر بن مطعم نقل می‌کند: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سهم
ذی القربی را میان
بنی‌هاشم و
بنی عبد المطلب تقسیم کرد، آنگاه من و
عثمان بن عفان پیش او رفته و از وی خواستار سهم شدیم و گفتیم: آیا به برادران ما از بنی مطلب می‌دهی و به ما نمی‌دهی؟ با این که ما و ایشان از جهت خویشاوندی در یک رتبه هستیم؟ فرمود: آنان در جاهلیت و هم در اسلام هرگز از ما جدا نبودند.
در این که ملاک گناهان کبیره چیست و چه گناهی کبیره است چند نظر وجود دارد:
۱. هر گناهی که در
قرآن و
حدیث به کبیره بودن آن تصریح شده باشد.
۲. هر معصیتی که در قرآن مجید یا سنت معتبره، وعده آتش جهنم بر ارتکاب آن رسیده باشد.
۳. هر گناهی که در قرآن و
سنت، از گناهانی که کبیره بودن آن مسلم است، بزرگ‌تر شمرده شده باشد.
۴. هر گناهی که نزد متدینین و متشرعین بزرگ شمرده شود به طوری که
یقین حاصل شود که بزرگی آن منتهی به زمان
معصوم (علیه‌السّلام) می‌شود.
۵. تمام گناهان کبیره‌اند، زیرا همان طور که در روایات آمده است هیچگاه نباید به کوچکی گناه نگاه کرد بلکه نگاه به بزرگی کسی کنید که نسبت به او گناه واقع می‌شود.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «لا تنظرو الی صغر الذنب و لکن انظروا الی من اجترأتم.
؛ به خوردی (ناچیزی) گناه نگاه نکنید بلکه بنگرید نسبت به چه کسی گستاخی کرده‌اید.»
البته آن کسانی که گناه را به صغیره و کبیره تقسیم کرده‌اند نیز در شرایط زیر صغیره را کبیره می‌دانند.
اصرار بر صغیره (تکرار صغیره): پیامبر می‌فرماید: «لا کبیر مع الاستغفار و لا صغیر مع الاصرار؛
با
استغفار (از انجام گناه کبیره) گناه کبیره معنا ندارد (گناه کبیره آمرزیده می‌شود) و با اصرار (انجام گناه صغیره و تکرار آن) صغیره معنا ندارد.(به گناه کبیره تبدیل می‌شود).»
کوچک شمردن گناه
حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «اشدا لذنوب عندالله سبحانه ما استهان به راکبه؛
بزرگترین گناه گناهی است که صاحبش آن را کوچک بشمارد.»
پیامبر می‌فرماید:« من اذنب ذنباً و هو ضاحک دخل النار؛
کسی که گناه می‌کند در حالی که (بر انجام) خندان باشد داخل در آتش می‌گردد در حالی که گریان است.»
بنابر این باید در باره گناه نپرداختن خمس به متون دینی مراجعه کرد و دید که آیا ملاک‌های کبیره بودن گناه در این جا وجود دارد یا نه؟ با نگاهی به روایات در می‌یابیم که برخی از ملاک‌های مطرح شده، نسبت به کسانی که خمس نمی‌پردازند وارد شده است که از باب نمونه به چند روایت اشاره می‌شود:
ابو بصیر می‌گوید: از
امام باقر (علیه‌السّلام) شنیدم که می‌فرمود: «...عن ابی بصیر عن ابی جعفر (علیه‌السّلام) قال: سمعته یقول: من اشتری شیئا من الخمس لم یعذره اللَّه، اشتری ما لا یحلّ له؛
هر کس چیزی از خمس را خریداری کند، خداوند عذر او را نمی‌پذیرد. او چیزی را خریده که برایش
حلال نیست.»
از
حضرت مهدی (علیه‌السّلام) نقل شده است: عن المهدی علیه السّلام: بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم لعنة اللَّه و الملائکة و النّاس اجمعین علی من اکل من مالنا درهما حراما؛
به نام خداوند بخشاینده مهربان. لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر کسی که یک
درهم متون دینی از مال ما بخورد.
باز از آن حضرت (علیه‌السّلام) نقل شده است:«عن المهدی علیه السّلام: و امّا المتلبّسون باموالنا فمن استحلّ منها شیئا فاکله فانّما یاکل النّیران؛
امّا آنان که اموال ما را در اختیار گرفته‌اند، هر کس چیزی از آن را حلال بداند و بخورد یقینا آتش خورده است.»
از علی (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود: «عن علیّ (علیه‌السّلام) انّه قال: من کثر ماله ینو لم یعط حقّه فانّما ماله حیّات هشه یوم القیامة؛
هر که مالش فراوان گردد و حقّ آن را ادا نکند روز قیامت مال او تبدیل به مارهائی می‌شود که پیوسته او را می‌گزند.»
از هشام بن حکم از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده که فرمود: «...عن هشام بن الحکم عن ابی عبد اللَّه (علیه‌السّلام) قال: من منع حقّا للَّه عزّ و جلّ انفق فی باطل مثلیه؛
هر کس حقّ خدا را ندهد، دو برابر آن را در باطل خرج خواهد کرد.»
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرار از خمس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۹/۱۳.
