فدک و شاهد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فدک،
حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، شاهد،
فدک هدیه پیامبر،
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، امام حسن علیه‌السلام، امام حسین علیه‌السلام.
پرسش: چرا پیامبر در بخشیدن فدک به حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ کسی را شاهد نگرفتند؟ و آیا امام حسن و امام حسین ـ علیهماالسلام ـ نیز از جمله کسانی هستند که بر قضیه فدک شهادت دادند؟
پاسخ: حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ در
جدال با خلیفه اول از طریق
هدیه بودن، مطلوب خود را بیان می‌داشت و ادعای اول ایشان نیز این بود، و حتی امام علی ـ علیه‌السلام ـ و ام‌ایمن را نیز به‌عنوان شاهد آورد؛ ولی وقتی دید که هدیه بودن را آنها قبول نمی‌کنند، مجبور شد از طریق ارث بودن خواست خود را ثابت کند. حال با هدیه بودن فدک باید بگوییم که کسی در هدیه شاهد نمی‌گیرد و شاهد گرفتن عمل مرسومی در هدیه دادن نیست، تا پیامبر در حین هدیه دادن فدک این کار را بکند.
فدک، یکی از دهکده‌های آباد و حاصل‌خیز نزدیک خیبر است و تا
مدینه ۱۴۰ کیلومتر فاصله دارد.
در سال هفتم هجرت، قلعه‌های خیبر یکی پس از دیگری فتح شد و قدرت مرکزی یهود درهم شکست. ساکنان
فدک تسلیم گردیدند و در برابر پیامبر متعهد شدند نیمی از زمین‌ها و باغ‌های خود را به آن حضرت واگذار کنند و نیمی دیگر را برای خود نگه دارند. افزون بر این، آنها کشاورزی سهم پیامبر را هم به عهده گرفتند تا در برابرش مزدی دریافت کنند.
این مطلب از مسلّمات
شیعه و سنی است؛ به‌طوری‌که حتی خلیفۀ اول در ادعای گرفتن فدک از
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها این ادعا را نداشت که این سرزمین از آن پیامبر نیست؛ بلکه تنها ارث نبردن حضرت
فاطمه از ایشان را مطرح می‌کرد که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم.
بعد از آن، آیۀ شریفۀ «
وَ آتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ وَ الْمِسْکینَ وَ ابْنَ السَّبیلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذیراً»؛ «و حق نزدیکان را بپرداز، و (هم‌چنین حق) مستمند و وامانده در راه را! و هرگز اسراف و
تبذیر مکن»،
نازل شد. پیامبر بعد از این آیه، فدک را به حضرت زهرا داد.
روایات بسیاری حتی از
اهل سنت نیز در این زمینه وجود دارد که این بخشش را نشان می‌دهد.
از این داستان و
آیه روشن می‌شود که فدک به‌عنوان ارث به حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ نرسیده است؛ بلکه پیامبر فدک را به‌عنوان هدیه به حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ داده است.
حضرت
فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها در گفت‌و‌گو با خلیفه اول در مورد فدک، از طریق هدیه بودن، مطلوب خود را بیان می‌داشت و ادعای اول ایشان نیز این بود، و حتی
امام علی علیه‌السلام و ام‌ایمن را نیز به‌عنوان شاهد بر آن آورد، اما هدیه بودن فدک، توسط خلیفه اول رد شد و وقتی حضرت زهرا با مقابله آنان روبه‌رو شد، تلاش کرد که ارثیه بودن فدک را به اثبات رساند، و این‌که اگر این
زمین هدیه هم نبوده باشد، از طریق ارث به آن حضرت می‌رسد. در ارث بردن نیز گفت‌و‌گویی بین طرفین درگرفت و مخالفان تنها به حدیثی که خود ابوبکر ناقل آن بود (نحن معاشر الانبیاء لا نورّث)
استناد می‌کردند و حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ نیز با استناد به آیات قرآنی اثبات کردند که انبیا نیز مانند همه مردم از خود ارث به‌جا می‌گذارند.
حال با هدیه بودن فدک باید گفت، کسی در هدیه شاهد نمی‌گیرد و شاهد گرفتن عمل مرسومی در هدیه دادن نیست تا پیامبر در حین هدیه دادن فدک این کار را بکند. بر فرض اگر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شاهدی بر این هدیه دادن نیز می‌گرفت، احتمالاً هیچ ثمرۀ عملی نیز بر این شاهدها بار نمی‌شد؛ زیرا بسیاری از وقایع بوده که
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، مردم بسیاری را شاهد گرفت، ولی مردم بعد از ایشان آنها را خواسته و یا ناخواسته فراموش می‌کردند. مهم‌ترین این وقایع، داستان
غدیر بود که هزاران نفر آن را دیدند؛ ولی کم‌تر کسی بدان پای‌بند ماند.
به علاوه، فدک در دست حضرت زهرا بود و بر طبق قاعدۀ ید که از قواعد فقهی و حقوقی است، باید حکم کرد که این زمین از آن اوست؛ مگر این‌که خلاف آن ثابت شود و کسی که علیه آن اعتراض دارد، باید شاهد بیاورد.
بنابراین نباید محکمه خلیفۀ اول از حضرت زهرا شاهد می‌خواستند. به همین جهت
امیر المؤمنین نیز در طی گفت‌و‌گویی این را به خلیفه اول گوشزد می‌کند و می‌گوید که به غیر
حکم خداوند، در مورد ایشان قضاوت شده است.
در قضیه فدک، مخالفان حضرت مدعی بوده‌اند و به حسب قوانین فقهی و حقوقی، مدعی باید بر ادعای خود دلیل اقامه کند و بر حضرت
زهرا سلام‌الله‌علیها تنها قسم خوردن بود.
اما در مورد شاهد بودن
امام حسن و امام حسین ـ علیهماالسلام ـ توجه به این نکته لازم است که داستان فدک در زمان حضرت رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده است و امام حسن و
امام حسین علیهماالسلام در آن زمان کودک بوده‌اند. شهادت این دو
امام اگرچه کودک بوده باشند نیز، برای ما مورد اطمینان و قابل قبول است؛ اما طبیعی بوده که مخالفان آن حضرت اثری بر شاهد بودن این دو کودک ندهند و این دو نمی‌توانستند به سیر عادی شاهد در این قضیه به حساب آیند. لذا بیش‌تر منابع حدیثی از امام علی ـ علیه‌السلام ـ و اُمّ أیمَن به‌عنوان شاهدان حضرت زهرا نام برده‌اند.
و از آن‌جا که در ایمان و صداقت این دو شکی نیست،
پس آنها قطعاً این مسئله را از پیامبر شنیده و شاهد بر هدیه دادن آن بوده‌اند؛ در روایات نیز آمده که خلیفه اول از ام‌ایمن پیرامون مشاهده این موضوع سؤال کرده و ام ایمن پاسخ داده که این را مشاهده کرده است.
پایگاه اسلام کوئست.
