• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فتوا از راه قیاس

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: فتوا، قیاس، اجتهاد، فقها.
پرسش: ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق ـ علیه‌السلام ـ عرض کردم: مطالبی برای ما پیش می‌آید که حکمش را از قرآن و سنت نمی‌فهمیم، پس آیا خودمان می‌توانیم رأی دهیم؟ آن حضرت فرمود: نه؛ زیرا اگر درست رفتی پاداش نداری و اگر خطا کنی، بر خدا دروغ بسته‌ای (اصول کافی، ج ۱، ص ۵۶). بنابراین اگر مجتهدی در حکمی اشتباه کرد، پس دروغ‌گوست. آیا حدیث این را می‌خواهد بگوید؟
پاسخ:



«محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد، عن الوشاء، عن مثنى الحناط، عن أبي بصير قال: قلت لأبي عبد‌الله عليه‌السلام: ترد علينا أشياء ليس نعرفها في كتاب الله ولا سنة فننظر فيها؟ فقال: لا، أما إنك إن أصبت لم تؤجر، وإن أخطأت كذبت على الله عزوجل»؛ «ابوبصیر می‌گوید: به امام صادق ـ علیه‌السلام ـ عرض کردم: مطالبی برای ما پیش می‌آید که حکمش را از قرآن و سنت نمی‌فهمیم، پس آیا خودمان می‌توانیم رأی دهیم؟ آن حضرت فرمود: نه؛ زیرا اگر درست رفتی پاداش نداری و اگر خطا کنی، بر خدا دروغ بسته‌ای (اصول کافی، ج ۱، ص ۵۶). بنابراین اگر مجتهدی در حکمی اشتباه کرد، پس دروغ‌گوست».




۲.۱ - ۱. فتوا از راه قیاس

حدیث مزبور، دربارۀ اجتهاد مجتهدان و استنباط احکام شرعی از طریق منابع معتبر شرعی (قرآن، سنت، عقل و اجماع) نیست؛ چراکه نظر به قیاس دارد؛ یعنی اگر کسی به‌وسیلۀ قیاس حکمی را استنباط نماید و فتوا دهد، حتی اگر درست حکم کرده باشد؛ چون از راه صحیح نبوده، پاداشی ندارد و اگر اشتباه حکم داده باشد، به خدا دروغ بسته است.

۲.۲ - ۲. رجوع به فقها برای حل مسائل شرعی

گفتنی است که رجوع به دانشمندان و عالمان دینی در زمان حضور ائمه اطهار علیهم‌السلام، نیز رایج بوده است؛ همان‌طور که برخی از مردم که از مدینه دور بودند و دست‌رسی به امام ـ علیه‌السلام ـ برایشان مشکل بود، فقیهان از ناحیه ائمه علیهم‌السلام ـ مانند زکریا بن آدم و یونس بن عبدالرحمن ـ دستور داشتند که بر کرسی فتوا بنشینند و مسائل حلال و حرام را برای مردم بیان نمایند.
از باب نمونه به بیان دو روایت اکتفا می‌شود:

۲.۲.۱ - أ. روایتی از علی بن مسیّب


علی بن مسیّب می‌گوید: خدمت حضرت رضا ـ علیه‌السلام ـ عرض کردم: محل من از شما دور است و به شما دست‌رسی ندارم و همیشه نمی‌توانم خدمت شما برسم، مسائل دینی خود را از کدام شخص بگیرم؟ فرمود: از زکریا بن آدم قمّی که دین و دنیایش محفوظ و مورد اطمینان است، راوی می‌گوید: من برگشتم و هر چه احتیاج داشتم از وی سؤال می‌کردم.

۲.۲.۲ - ب. روایتی از عبدالعزیز مهتدی

از عبدالعزیز مهتدی که نماینده و از یاران نزدیک امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در شهر قم بود، روایت شده است که گفت: به امام رضا ـ علیه‌السلام ـ گفتم: برای من در هر زمانی، امکان حضور خدمت شما نیست، در مسائل دینی به چه شخصی مراجعه نمایم؟ حضرت فرمود: یونس بن عبدالرحمن.


۱. مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی، الأصول و الروضة، محقق و مصحح، شعرانی، ابوالحسن، ج ۲، ص ۳۱۴، ‌المکتبة الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۲ ق.    
۲. شیخ مفید، الإختصاص‌، ص ۸۷، کنگره هزاره شیخ مفید، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.    
۳. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج ۲۷، ص ۱۴۸، ح ۳۴، مؤسسة آل البیت (ع)، قم، ۱۴۰۹ ق.‌    



پایگاه اسلام کوئست.    


رده‌های این صفحه : اصول فقه | قیاس




جعبه ابزار