غیبت و آثار آن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: غیبت، آثار غیبت،
موارد جواز غیبت،
درمان غیبت.
پرسش: غیبت چیست؟ آثار اخروی آن کدام است، در چه مواردی جایز و در چه مواردی گناه است؟
پاسخ: غیبت یعنی چیزی درباره برادر یا خواهر مسلمان و
مؤمن خود نزد مردم بگویی که اگر به گوش او برسد، دل‌تنگ شود و به آن راضی نباشد. فرقی نمی‌کند که آن بدی در بدن او باشد، یا در صفات و افعال او باشد و یا در مسائل دیگر که منسوب به او باشد. براساس
روایات، باید از بدگویی کردن پشت سر مردم پرهیز کرد؛ چراکه غیبت و بدگویی کردن، خورش سگ‌های
جهنم است.
حقیقت و معنای غیبت براساس آنچه از
روایات استفاده می‌شود این است که چیزی درباره برادر یا خواهر
مسلمان و
مؤمن خود نزد مردم بگویی که اگر به گوش او برسد، دل‌تنگ شود و به آن راضی نباشد. فرقی نمی‌کند که آن بدی در بدن او باشد؛ مانند اینکه بگویی: فلان کس کوتاه‌قد یا بلند‌قد یا سیاه‌چهره است، یا در نسب او باشد؛ مانند اینکه بگویی: او پسر فلان حمال یا فلان فاسق است؛ یا در صفات و افعال او باشد؛ مانند اینکه بگویی: فلانی
بداخلاق یا
بخیل است و مسائل دیگر که منسوب به او باشد و اگر به بدی یاد شود، ناراحت می‌شود.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «آیا می‌دانید غیبت چیست؟» اصحاب عرض کردند: «
خدای متعال و رسول او داناترند». حضرت فرمود: «غیبت آن است که برادر
مؤمن خود را به چیزی یاد کنی که مایه
کراهت و ملال خاطر او باشد». شخصی عرض کرد: «ای رسول خدا! اگر آنچه درباره او می‌گوییم، در او باشد، باز هم غیبت است»؟ حضرت فرمود: «اگر آنچه در او موجود است بگویی، او را غیبت کرده‌ای و اگر در او نباشد، به او
تهمت زده‌ای».
غیبت، یکی از
گناهان کبیره است.
ــ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «کسی که غیبت و
بدگویی مؤمنی را بکند به چیزی که در آن
مؤمن نباشد، خدای متعال این دو نفر را در بهشت جمع نمی‌کند (یکی جهنمی می‌شود) و غیبت‌کننده همیشه در
عذاب باقی خواهد ماند».
ــ و همچنین فرمود: «
دروغ می‌گوید کسی که گمان می‌کند حلال‌زاده است؛ درحالی‌که گوشت‌های مردم را به بدگویی کردن از آن‌ها می‌خورد؛ پس از بدگویی کردن پشت سر مردم پرهیز کنید به درستی که غیبت و بدگویی کردن، خورش سگ‌های
جهنم است».
موارد جواز غیبت، بدین شرح است:
۱. اگر به شخصی ستم شده باشد، جایز است پیش حاکم و قاضی برای
دفاع از خود، ستمِ ستم‌کار را
آشکار کند.
۲. اگر شخصی در مسئله‌ای با شما
مشورت کند یا درباره کسی بپرسد، می‌توانید عیبی را که در شخص مورد نظر وجود دارد بیان کنید.
۳. اگر فرد مؤمنی با فاسقی دوست شده است و احتمال دارد فاسد شود، باید
مؤمن را از احوال
فاسق آگاه کنیم.
۴. شهادت دادن به سود مظلوم ضد ظالم
واجب است.
۵. بیان احوال کسانی که اهل
بدعت و
فساد در
دین هستند.
۶. بیان کردن عیوب پنهانی مریض نزد پزشک برای معالجه کردن آن.
۷. اگر کسی مشهور به یک
لقب باشد و او هم از آن لقب بدش نیاید یا به عبارتی غیر از آن شناساندنش امکان نداشته باشد.
۸. کسی که به گناه خود افتخار می‌کند و از انجام آن در هیچ حالتی باکی نداشته باشد، در مورد همان گناه صحبت کردن از او جایز است.
برای درمان غیبت، دو راه وجود دارد: درمان اجمالی و درمان تفصیلی.
در این‌جا تنها به راهکار اجمالی می‌پردازیم و برای آگاهی از روش تفصیلی، شما را به مطالعه کتاب‌های معرفی‌شده ارجاع می‌دهیم.
درمان اجمالی غیبت آن است که با دیده
بصیرت ، ساعتی در
آیات قرآن و
احادیث اهل بیت (علیهم‌السلام) که موضوع غیبت است،
اندیشه کنی و
عذاب خدای متعال و روز جزا را به یادآوری آن‌گاه
مفاسد و ضررهای دنیوی غیبت را در نظر بگیری و فکر کنی که ممکن است غیبت به گوش آن شخص برسد و به بغض و
کینه و دشمنی بینجامد و در
مقام انتقام گرفتن و اهانت تو برآید.
پس بیندیش که اگر کسی از تو نزد دیگری
غیبت کند، چگونه آزرده و خشمناک می‌شوی؛ بنابراین مقتضای انسانیت آن است که آبروی دیگران را نبری و در کردار و گفتار، خود را کنترل کنی و با
اندیشه در آنچه می‌گویی، آرام‌آرام از غیبت دست برداری.
۱. نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، آیت‌الله مهدوی کنی.
۲. آفات زبان، محسن غفاری، تهران، پیام آزادی.
۳. مهدی فقیه ایمانی، نقش زبان در سرنوشت انسان، اسماعیلیان، چ۳، ۱۳۷۵ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «غیبت و آثار آن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۰.
