علل ناامیدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ناامیدی، گناهان، توبه، استجابت دعا، مشکلات، ازدواج.
پرسش: دختری ۲۳ ساله که با بنده محرم می‌باشد را می‌شناسم که نسبت به زندگی ناامید بوده و همیشه خود را گناهکار دانسته و اگر در توسلات و اعتقادات مذهبی خود موفق نباشد، خود را مقصر دانسته، چنین توجیه می‌کند که به علت گناهگار بودن من، عنایات خداوند از من سلب شده است. این تفکر در زندگی او تأثیر بسیار بدی گذاشته و او را به زندگی و آینده ناامید کرده و در رفتار‌های اجتماعی او هم تأثیر منفی گذاشته است. چه راهکارهایی برای از بین بردن این سطح تفکر و این روحیه پیشنهاد می‌کنید؟
پاسخ: ۱. اگر ایشان به دلیل
گناهان خود به یأس مبتلا شده‌اند، به
توبه و
استغفار دعوتشان کنید؛
۲. اگر
ناامیدی ایشان به خاطر مستجاب نشدن دعاهایشان است، دلایل
عدم استجابت دعا را برایشان تفهیم کنید؛
۳. اگر ایشان از کسانی هستند که معتقدند
دنیا محل راحتی و
آرامش است، این عقیده غلط ایشان را تصحیح کنید؛
۴. در نهایت اگر به خاطر ناکامی‌های زندگی، ناامید شده‌اند، ایشان را برای
موفقیت و بازیافتن احترام و
شخصیت خود، کمک کنید.
از این‌که نسبت به مشکلات خویشاوندان ـ به خصوص مشکلات روحی و عقیدتی ایشان ـ حساس هستید و درصدد حل آن مشکلات بر آمده‌اید، صمیمانه تبریک می‌گوییم. مشکلی را که در مورد این خواهر محترم مطرح کرده‌اید، امروزه به گونه‌های مختلف در میان
جوانان شایع شده است. در این‌جا به چند عامل که باعث بروز این حالت می‌شود و چند راه‌حل اشاره می‌کنم،
امید است مفید و راه‌گشا باشد.
این نکته که شما و ایشان به آن توجه نشان داده‌اید، نکته‌ای
حق و صحیح است؛
گناه تأثیرات سوء فراوانی در زندگی اخروی و دنیوی ما دارد. حقیقت این است که اگر انسانی از
نعمت «
اختیار و انتخاب» که خدا به ما داده است، سوء استفاده کند و در راه
کمال خود قدم بر ندارد و معصیت خدا را مرتکب شود،
خداوند متعال او را در
زندگی دنیا، به مصیبت‌هایی مبتلا می‌کند تا متنبه و متذکر شود و این ابتلائات هرگز برای انتقام گرفتن از بندگان نیست؛ هر پدری و هر مربی دیگری، بچه‌ای را که کارهای خطرناک انجام دهد، متنبه می‌کند تا به راه راست برگردد.
خدای متعال در
قرآن می‌فرمایند: «
وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ ؛ اگر به شما مصیبتی می‌رسد، به خاطر کارهایی است که می‌کنید و
خدا از بسیاری درمی‌گذرد».
پس اگر در مقابل معاصی، به مصائبی مبتلا می‌شویم، باید
شکر خدا را به جا آوریم که هنوز درصدد اصلاح و بازگرداندن ماست. یکی از مصیبت‌هایی که به عنوان مجازات
گناهان، بر انسان وارد می‌شود،
مستجاب نشدن دعاها است.
البته قبول این حقیقت نباید به ناامیدی منجر شود؛ چراکه ناامیدی خود
گناهی کبیره است که عذاب سختی را به دنبال دارد و کسی که به خاطر ارتکاب گناهان به دام
ناامیدی از
رحمت الهی بیفتد، مثل «کسی است که از چاله درآمده و در چاه افتاده است»؛ مؤمن وقتی می‌تواند در مسیر بندگی خدا پیش رود که نه بیش از حد به رحمت الهی مغرور شود و در نتیجه به‌سادگی
گناه مرتکب شود و نه آن‌قدر مأیوس از رحمت الهی باشد که فکر کند با ارتکاب معاصی، دیگر راه بازگشت ندارد.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: از جمله وصایای «
لقمان حکیم» به فرزندش این بود که: آن‌چنان از خدای (عزوجل) بترس که (گویی) اگر نیکی‌های
جن و انس را انجام داده باشی باز خدا (به دلیل بعضی از اعمال ناپسندت) تو را
عذاب خواهد نمود و آن‌گونه به خدا امیدوار باش که (گویی) اگر گناهان جن و انس را مرتکب شده باشی، خداوند از سر رحمت واسعه خویش تو را مورد
رحمت قرار خواهد داد».
خدای متعال برای
گناه‌کاران راه نجاتی قرار داده که بتوانند به آغوش رحمت الهی بازگردند و این راه نجات همان «
توبه و
استغفار» است. خدای متعال می‌فرماید: «
وَمَنْ یَعْمَلْ سُوءًا اَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِیمًا؛ و هرکس که کار بدی کند یا به خود ستم نماید، سپس از خدا آمرزش بخواهد، خداوند را آمرزنده و مهربان می‌یابد».
و
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در همین راستا می‌فرمایند: «آیا شما را به دردتان و داروی دردتان راهنمایی نکنم؟ بدانید درد شما گناهان شما و دارویتان آمرزش خواستن است».
اگر ناامیدی این خواهر محترم از این جهت است، ایشان را به رحمت و مغفرت الهی امیدوار کنید و از وسعت رحمت و
مغفرت الهی برای ایشان سخن بگویید و داستان توبه‌کنندگانی که خداوند
توبه آن‌ها را قبول کرده، برای ایشان ذکر کنید.
اگر ناامیدی ایشان به خاطر مستجاب نشدن ادعیه و توسلات ایشان است، به ایشان بگویید که
عدم اجابت دعاها علل مختلفی غیر از ارتکاب
معصیت دارد.
حتی اگر کسی تمام شرایط
اجابت دعا را فراهم کند، گاهی خداوند متعال برای این‌که می‌خواهد آن بنده هم‌چنان با درگاه الهی
انس داشته باشد، اجابت دعای او را به تأخیر اندازد؛ اما گاهی اوقات هم اجابت دعا به این دلیل به تأخیر می‌افتد که خواسته ما خلاف
حکمت الهی است.
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «کرم خدای سبحان با
حکمت او تضاد پیدا نمی‌کند؛ از‌این‌روست که هر دعایی مستجاب نمی‌شود».
و گاهی خداوند بالاتر از آن‌چه
گمان کنیم به ازای آن ذخیره آخرتمان می‌کند.
در
روایت داریم، در
قیامت برخی پاداش‌های زیادی دریافت می‌کنند، علت آن را می‌پرسند، گفته می‌شود: به خاطر فلان دعایت بود و آن‌ها تمنا می‌کنند که ای کاش هیچ دعایی از من مستجاب نمی‌شد، در عوض به این
پاداش می‌رسیدم.
پس بهتر این است که تسلیم خواست خدا باشیم و راضی به رضای او.
یکی از مهم‌ترین حکمت‌های الهی این است که ما در
زندگی دنیا، با
اختیار خود، در مسیر
کمال پیش رویم و به کمالی که پس از اختیار و انتخاب به ما می‌رسد، دست یابیم. برای این منظور خداوند زندگی دنیا را به صورتی ترتیب داده که شرایط رسیدن به این نوع کمال اختیاری فراهم باشد. یکی از شرایط لازم برای کمال حقیقی، مواجه شدن با سختی‌ها می‌باشد؛ از‌این‌رو زندگی دنیا قرین سختی‌ها و مشکلات است.
خداوند متعال می‌فرماید: «
لَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسَانَ فِی کَبَدٍ؛ همانا
انسان را در رنج آفریدیم».
هم‌چنین طبق شواهد زیاد تاریخی، بسیاری از موفقیت‌های
مردان بزرگ در پرتو همین سخنی‌ها شکل گرفته است.
اگر کسی این‌طور باور داشته باشد که در زندگی دنیا، نباید هیچ رنج و سختی و کمبودی متوجه او باشد، سخت در اشتباه بوده و با عقیده‌ای خلاف واقع زندگی می‌کند و به خاطر این عقیده غلط
اعمال و رفتارش هم نامتعادل می‌شود؛ چراکه او مثل کسی است که در مسیری راه می‌رود که پر از موانع است؛ اما او فکر می‌کند که راه صاف و هموار است؛ این چنین شخصی به محض مواجه شدن با اولین مشکل، چون انتظار بروز آن را نداشته به زمین می‌خورد و از راه باز می‌ماند.
زندگی دنیا آمیخته با رنج و زحمت است و اگر قرار بود دنیا محل راحت و خوشی باشد، از
انبیا و اولیای الهی کسی بهتر مستحق این بهره‌مندی‌ها نبود؛ درحالیکه صفحه‌صفحه قرآن مملو است از داستان‌های سختی‌های زندگی انبیاست و برگ‌برگ
تاریخ شاهد مصیبت‌های
اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌باشد.
کربلا بهترین شاهد ادعای ماست؛ اگر قرار بود
دنیا محل راحت باشد،
امام حسین (علیه‌السّلام) شایسته‌ترین فرد برای این
نعمت بود؛ درحالیکه زندگی حضرت شاهد سخت‌ترین مصیبت‌هاست.
اگر این خواهر محترم چنین عقیده‌ای نسبت به زندگی دنیا دارد، با توضیح داستان‌ها و حکایت‌های مصائب اولیای الهی عقیده را
اصلاح کنید تا مشکل ایشان رفع شود و توان و انرژی لازم برای مواجهه با مشکلات
زندگی را بازیابی کنند.
اما گاهی اوقات، ناامیدی انسان به خاطر این است که انسان در خود احساس
شخصیت نمی‌کند و برای خود احترامی نمی‌بیند؛ چراکه شاید در کارهای روزمره‌اش دچار شکست شده و سرخورده شده است.
اگر این خواهر محترم از این قبیل افراد است، باید تلاش کرد تا ایشان احساس ارزشمندی و شخصیت کند. به این صورت که به طور غیر مستقیم او را در کارهایش کمک کنید تا موفق شود، تا در خود احساس
اعتماد و
شخصیت کند و احترامی را که شایسته است، به ایشان دهید. موفقیت‌ها و نقاط مثبت گذشته و حالِ او را برشمارید و آن‌ها را نزد دیگران و در حضور او بیان دارید.
اگر فکر می‌کنید، ناامیدی ایشان به دلیل تأخیر در
ازدواج است، مهم‌ترین کمک به ایشان این است که اگر ایشان تاکنون ازدواج نکرده‌اند، ایشان را برای انجام یک ازدواج موفق کمک کنید؛ هیچ اشکالی ندارد که به جوان صالحی که هم‌کفو ایشان است. اطلاع دهید تا در صورت تمایل به
خواستگاری ایشان بیایند. در برخی
روایات توصیه شده که به دخترانی که در
سن ازدواج هستند، به این نحو کمک کنیم و این برخورد، هیچ منافاتی با غیرت ندارد و ایشان را به
صبر،
تقدیر الهی، پر کردن
اوقات فراغت با کارهای هنری و ... تشویق کنید.
۱. اگر ایشان به دلیل
گناهان خود به یأس مبتلا شده‌اند، به
توبه و
استغفار دعوتشان کنید؛
۲. و اگر
ناامیدی ایشان به خاطر مستجاب نشدن دعاهایشان است، دلایل
عدم استجابت دعا را برایشان تفهیم کنید؛
۳. و اگر ایشان از کسانی هستند که معتقدند
دنیا محل راحت و
آرامش است، این عقیده غلط ایشان را تصحیح کنید؛
۴. و در نهایت اگر به خاطر ناکامی‌های زندگی، ناامید شده‌اند، ایشان را برای
موفقیت و بازیافتن احترام و
شخصیت خود، کمک کنید.
برای شما و ایشان آرزوی موفقیت در تمام مراحل
زندگی را داریم.
۱. عدل الهی، استاد شهید مطهری، نشر صدرا؛
۲. پند جاوید، استاد محمد تقی مصباح یزدی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)؛
۳. چهل حدیث، امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه).
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علل ناامیدی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۲۵.
