علت سرپیچی شیطان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شیطان،
خداوند، برتری،
تکبر،
قدرت، انحصاری، تصمیم.
پرسش: با این‌که شیطان خداوند را به عنوان تنها قدرت تصمیم و اجرا قبول دارد، با وجود شنیدن حکم و تهدید الهی پس از عصیانش، نه تنها از تصمیم خود بر نمی‌گردد، بلکه خداوند را تهدید می‌کند. علت این امر چیست؟ البته در
قرآن به کبر و استکبار شیطان به صراحت اشاره شده است. اما به نظر می‌رسد این مطلب نیاز به تامل بیشتر دارد؛ زیرا کبر زمانی است که موجود خود را برتر و صاحب قدرت بیشتر بداند، حال آن‌که شیطان می‌داند و قبول دارد که خدا برتر است و با این وجود از حکم الهی سر پیچی می‌نماید.
پاسخ: منشا اصلی مشکل شیطان، عدم
علم به
سلطنت مطلقه خداوند و قدرت انحصاری او در‌تصمیم و اجرا نبود، بلکه آنچه او را از درگاه پروردگار دور کرد، عدم پذیرش عملی چنین سلطنت و قدرتی بود. بعلاوه مشکل دیگر شیطان
توحید در اطاعت است؛ زیرا توحید در‌اطاعت به این معنا است که تمام دستورات خداوند را باید اطاعت کرد و فقط خداوند را لایق اطاعت دانست، در‌حالی‌که شیطان با صراحت در‌برابر دستور خداوند به
سجده کردن ایستادگی کرد و از آن سرپیچی نمود
منشا اصلی مشکل شیطان، عدم
علم به
سلطنت مطلقه خداوند و قدرت انحصاری او در‌تصمیم و اجرا نبود، بلکه آنچه او را از درگاه پروردگار دور کرد، عدم پذیرش عملی چنین سلطنت و قدرتی بود. اتفاقاً معنای دقیق تکبر همین عدم پذیرش سلطنت مطلقه و نپذیرفتن قدرت انحصاری خداوند است، و گرنه کسی که تکبر ندارد، تسلیم و مطیع هر نوع تصمیم و اراده خداوند است.
امام علی (علیه‌السّلام) در‌خطبه‌ای که به بیان رذیله تکبر می‌پردازد فرمود: «حمد خدای را که لباس عزت و بزرگواری (کبریایی) شایسته او است، و این دو صفت را نه برای آفریده‌هایش، بلکه به خود اختصاص داد، و آنها را قُرق‌گاه و حریم خود نمود، و بر دیگران ممنوع کرد، و هر دو را محض جلالت و عظمت خویش برگزید. و بر هر کس از بندگانش که در‌این دو صفت با او به ستیز برخاست
لعنت مقرر کرد. آن‌گاه با این دو وصف
فرشتگان مقرب خود را آزمایش نمود، تا خاکساران آنان را از گردنکشان جدا کند، پس با این‌که به آنچه در‌دل‌ها مستور است و از غیوب هستی که از نظرها محجوب است، دانا است، خطاب به فرشتگان فرمود: «من بشری را از گل به وجود می‌آورم، چون او را ساختم و از روح خود در او دمیدم برای او
سجده کنید. جز
ابلیس تمام فرشتگان سجده کردند» که
کبر و نخوت به او روی آورد، و به آفرینش خویش به آدم
فخر کرد، و به خاطر ریشه‌اش که از
آتش بود بر او
تعصب ورزید. این دشمن خداوند پیشوای اهل تعصّب، و پیشرو گردنکشان است که بنیاد عصبیت را بنا کرد، و با خداوند در‌لباس عزّت و کبریایی به ستیز برخاست، و آن لباس عزّت را بر خود پوشید، و جامه فروتنی و خاکساری را در‌آورد. نمی‌بینید خداوند چگونه او را محض تکبرش به شدت تحقیر کرد، و به سبب گردنکشی به چاه سر افکندگی در‌انداخت؟! پس او را در‌دنیا طرد از رحمت نمود، و برای وی در‌آخرت آتش فروزان مهیّا ساخت.
علاوه مشکل دیگر شیطان
توحید در اطاعت است؛ زیرا توحید در‌اطاعت به این معنا است که تمام دستورات خداوند را باید اطاعت کرد و فقط خداوند را لایق اطاعت دانست، در‌حالی‌که شیطان با صراحت در‌برابر دستور خداوند به
سجده کردن ایستادگی کرد و از آن سرپیچی نمود: «و (یاد کن) هنگامی‌را که به فرشتگان گفتیم: «برای آدم سجده و
خضوع کنید! » همگی سجده کردند جز ابلیس که سر باز زد، و تکبر ورزید، (و به خاطر نافرمانی و تکبرش) از کافران شد».
بنابراین، این که گفته می‌شود شیطان در توحید مشکل نداشت سخنی است که با
قرآن و روایات در تضاد است و نمی‌توان آن‌را پذیرفت.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «علت سرپیچی شیطان از فرمان خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۴.
