علت تعطیلی روز جمعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:روز جمعه، یوم السبت، روز شنبه، یهود، استراحت، عبادت، قدرت مسائل مادی، پرورش روح انسان.
پرسش: با توجه به معنای «سبت» که به معنای تعطیلی و قطع نمودن است، چنان‌که در آیه ۹
سوره نبأ آمده، چرا مسلمانان به جای روز شنبه که «یوم السبت» است، روز جمعه را روز تعطیلی خود قرار داده‌اند؟
پاسخ: دانشمندان اخلاق معتقدند که هر مقدار نیروی مادی
انسان در زندگی رفاهی او
رشد کند و قوی باشد، باید به همان اندازه
قدرت روحی و معنوی انسان نیز قوی‌تر شود، تا در حوادث و شرایط سخت،
هواهای نفسانی و
وسوسه‌های شیطانی و خواسته‌ها و تمایلات انحراف‌آور را
کنترل و حفظ نماید. انسان همانند اتومبیلی است که هر چه قدرت و سرعتش زیاد باشد، به همان‌اندازه باید ترمز و کنترل آن نیز قوی و مطمئن باشد؛ به همین جهت
دین مقدس اسلام که آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی است، هنگامی که قوای مادی و صنعتی در
آخرالزمان از جهات مختلفْ قوی و به حداقل تکامل می‌رسد،
دین مقدس اسلام حتی در چنین شرایطی نیز تدابیر لازم را برای جلوگیری از انحرافات و مفاسد مختلف در نظر گرفته است و در این زمینه برنامه‌های زیاد را ارائه فرموده که از جمله آن‌ها تعطیلی و استراحت در روز جمعه است که در عین حال روز
عبادت و نیایش در میان روزهای هفته قرار گرفته است تا توازن میان قدرت مسائل مادی با پرورش و رشد
روح انسان‌ها برقرار شود.
«سبات» از مادة «سبت» در اصل به معنای قطع نمودن و سپس به معنای «تعطیل کار» به منظور استراحت آمده است.
این‌که «روز شنبه» در لغت
عرب «یوم السبت» نامیده شده، به خاطر آن است که این نام‌گذاری متأثر از برنامه‌های
یهود بوده که روز شنبه را روز تعطیلی می‌دانستند.
در این‌که چرا
مسلمانان به جای روز شنبه،
روز جمعه را تعطیلی خود قرار داده‌اند و علت‌های قرار دادن
روز شنبه به عنوان «یوم السبت» از ناحیه
یهودیان و... احتمال‌هایی وجود دارد؛ از جمله:
خداوند تبارک و تعالی روز شنبه را برای یهودیان به عنوان روز استراحت قرار نداد؛ بلکه خودشان این ابتکار را به خرج دادند و روز شنبه را روز استراحت و تعطیلی قرار دادند و چنین روزی (تعطیلی روز شنبه) در
ادیان قبلی نبوده و به‌خوبی معلوم نیست که آن‌ها چه روزی را
روز استراحت و تعطیلی خود قرار می‌داده‌اند.
تعطیلی روز شنبه برای عده‌ای از یهودیان آن زمان به خاطر مسئله امتحان در صید نکردن ماهی از رودخانه و منع شدن آن‌ها از این کار به عنوان اصحاب سبت بود و در واقع روز
عبرت گرفتن برای آن عده بود که می‌بایست آن روز را تعطیل کنند و در آن اندیشه نمایند و این مطلب به مسلمانان ربطی نداشت و استراحت در آن روز نیز در واقع به خاطر ماهی‌ها بود تا بتوانند برای نوشیدن آب شیرین آزاد باشند و در این فاصله یهودیان نیز بتوانند استراحت کنند.
احتمال دیگر آن‌که، فلسفه استراحت در ادیان مختلف با هم‌دیگر متفاوت است؛ بعضی از آن‌ها به مقدار کار نکردن و ماندن در خانه برای استراحت اکتفا می‌کنند؛ ولی با رشد تکامل فکری انسان‌ها و تکامل اقتصاد و صنعت در جهات مختلف، در ادیان بزرگ بعدی، بی‌کاری نمی‌تواند اسباب استراحت انسان‌ها را فراهم کند؛ بلکه موجب
فتنه،
فساد،
جنگ و خون‌ریزی و انحرافات دیگر می‌شود و خلا فکری را به دنبال خواهد داشت که آثارش را در ایام تعطیلات در خوش‌گذرانی‌های تفریحی مشاهده می‌کنیم که در برخی موارد همراه با
گناه و مرتکب شدن محرمات است و چه‌بسا بی‌کاری ـ به خصوص به قشر جوان و نوجوان یک جامعه ـ زمینه‌ساز بسیاری از
گناهان و انحرافات می‌شود. با توجه به
پیشرفت صنعت و ماشینی شدن مسائل مهم
زندگی انسان‌ها فراغت بیش‌تری پیدا می‌کنند و به همین خاطر بی‌کاری حتی در یک روز در هفته نه‌تنها موجب
آرامش و استراحت نمی‌شود، بلکه در برخی موارد موجب فساد و
انحراف می‌شود.
به همین مناسبت روز جمعه با توجه به اهمیت ویژه‌ای که از نظر معنوی دارد، روز تعطیلی و دست کشیدن از تمام امور قرار نگرفته است؛ بلکه روز نظافت جسمانی و روحانی قرار گرفته و توصیه شده که در این روز
انسان مراسم
دعا،
عبادت و... را به جای بیاورد: «ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! هنگامی که برای نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوی
ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این برای شما بهتر است، اگر می‌دانستید»!
پس انسان‌ها وقت بی‌کاری و فراغت روز جمعه را به وسیله دعا و عبادت می‌توانند بگذرانند و از فضیلت فراوان آن هم بهره‌مند شوند و به این وسیله با
یاد خدا آرامش و استراحت روحی و جسمی خود را فراهم کند و خستگی جسمی و روحی در طول هفته و آلودگی‌های احتمالی در روزهای کاری هفته را از خود به دور نماید.
بنابراین در فرهنگ اسلامی و دین مقدس
اسلام، روز جمعه به عنوان روز تعطیلی کار و روز رسیدگی به
روح و استراحت جسم قرار داده شده است و از جایگاه ویژه‌ای نیز جهت انجام مراسم دعا و عبادت برخوردار می‌باشد و
انسان در این روز باید در پرورش روح و آرامش آن تلاش کند و با
تفریح و سرگرمی‌های سالم خستگی را از جسم برهاند.
دانشمندان اخلاق، معتقدند که هر مقدار نیروی مادی انسان در
زندگی رفاهی او رشد کند و قوی باشد، باید به همان اندازه قدرت روحی و معنوی انسان نیز قوی‌تر شود، تا در حوادث و شرایط سخت،
هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی و خواسته‌ها و تمایلات انحراف‌آور را کنترل و حفظ نماید. انسان همانند اتومبیلی است که هر چه قدرت و سرعتش زیاد باشد، به همان‌اندازه باید ترمز و کنترل آن نیز قوی و مطمئن باشد؛ به همین جهت
دین مقدس اسلام که آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی است، هنگامی که قوای مادی و صنعتی در آخرالزمان از جهات مختلفْ قوی و به حداقل تکامل می‌رسد، دین مقدس اسلام حتی در چنین شرایطی نیز تدابیر لازم را برای جلوگیری از انحرافات و
مفاسد مختلف در نظر گرفته است و در این زمینه برنامه‌های زیاد را ارائه فرموده که از جمله آن‌ها تعطیلی و استراحت در
روز جمعه است که در عین حال روز عبادت و نیایش در میان روزهای هفته قرار گرفته است تا توازن میان قدرت مسائل مادی با پرورش و
رشد روح انسان‌ها برقرار شود.
۱. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، (تهران، دارالکتب الاسلامیة)، ج۳، ص۴۱۵.
۲. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، (قم، انتشارات جامعة مدرسین)، ج۱، ص۴۲۳.
۳. شیخ حر عاملی، وسائل‌الشیعه، (قم، مؤسسة آل البیت)، ج۷، ص۳۷۶-۳۷۹.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «علت تعطیلی روز جمعه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۲/۲۵.
