عزاداری برای امام حسین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عزاداری امام حسین، دلیل عقلی، دلیل نقلی، برکات.
پرسش: فلسفه عزاداری برای امام حسین بعد از گذشت ۱۴۰۰ سال از
شهادت ایشان چیست؟ (لطفاً با بیان دلایل عقلی، نقلی یا با توجه به
آیات قرآن توضیح دهید).
پاسخ: حفظ و حراست و زنده نگه داشتن
وقایع عاشورا مسأله‌ای است که
عقل به‌روشنی بر آن دلالت دارد و
سیره و روش حضرات
معصومین علیهم‌السلام بر زنده نگه داشتن چنین مراسم و مجالسی بوده است.
حوادث گذشته هر جامعه می‌تواند در
سرنوشت آن جامعه و جوامع دیگر، آثار عظیمی داشته باشد. اگر حادثه، حادثه مفیدی بوده و در جای خود دارای آثار و برکاتی بوده است، بازنگری، بازسازی و زنده نگه داشتن آن می‌تواند آثار و برکات زیادی داشته باشد و فراموش کردن آن موجب خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای جامعه بشری است؛ زیرا حوادث مهمی که در
تاریخ ملت‌ها به وجود می‌آیند، هزینه‌های زیادی را برای ملت‌ها به همراه دارد، چه هزینه‌های مادی و چه هزینه‌های معنوی؛ نظیر از دست دادن انسان‌های بزرگ، رنج و مشقت و محرومیت‌های یک ملت و... .
بنابراین این حوادث بزرگ و درس‌ها و تجربه‌هایی که انسان‌ها باید از آن بیاموزند از سرمایه‌های عظیم هر ملت، بلکه تمام بشریت است و
عقل حکم می‌کند چنین سرمایه‌هایی حفظ و
احیا شده و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
بی‌شک،
حادثه عظیم
عاشورا که داری ابعاد متعددی است، یکی از حوادث پر هزینه برای بشریت بوده است؛ چراکه با هزینه‌ای چون
شهادت امام معصوم علیه‌السلام (
انسان کامل) و یاران وبا‌وفای آن حضرت و رنج و سختی کشیدن
خانواده و اطفال آن حضرت و... به دست آمده است.
از طرف دیگر، این حادثه یک حادثه و واقعه شخصی (برای منافع شخصی و گروهی و طایفه‌ای) نبوده است؛ بلکه
واقعه کربلا و شهادت حسین بن علی ـ علیه‌السلام ـ و یاران با وفایش یک مکتب است که دارای درس‌ها و اهداف و عبرت‌هایی همچون
توحید،
امامت،
امر به معروف و
نهی از منکر،
حقیقت‌خواهی،
ظلم‌ستیزی،
کرامت نفس،
عزت و... می‌باشد.
اگر این
مکتب انسان‌ساز،
نسل به نسل بین انسان‌ها منتقل شود،
بشریت می‌تواند به ازای هزینه‌ای که برای آن متحمل شده است، از آن
سود برده، حداکثر بهره‌برداری را بنماید؛ ولی اگر خدای نخواسته این
حادثه فراموش شده، یا
تحریف گردد، بیش‌ترین ضرر متوجه جامعه بشری و مخصوصاً جامعه
دینداران می‌شود.
علت اینکه در کلمات
ائمه معصومین علیهم السلام بر
عزاداری و برپایی مجالس عزای آن حضرت تأکید شده است، از آن جهت است که مکتب انسان‌ساز آن حضرت همواره زنده و پویا باقی بماند و
تجربه پیروزی خون بر
شمشیر و حقیقت‌خواهی بر حق‌ستیزی برای همیشه همچون مشعلی فروزان، روشنگر راه انسان‌ها باشد.
این تأکیدهای حضرات معصومین ـ علیهم‌السلام ـ باعث شده است تا مجالس
عزاداری امام حسین علیه‌السلام از زمان
شهادت آن حضرت تا به امروز، به صورت یک جریان زنده و فعال و انقلابی درآید و هزاران
شاعر و نویسنده و
خطیب، در این باره مطلب ارائه کنند. هر چند
دشمنان، تلاش‌های گسترده‌ای در جهت
تحریف این
واقعیت عظیم نموده‌اند؛ ولی همین مجالس
عزاداری باعث شده است،
اسلام برای همیشه زنده بماند و
مبارزه با
ظلم و
ستم و
تجاوزگری به عنوان یکی از شعارهای حسین بن علی ـ علیه‌السلام ـ در سراسر
جهان طنین‌انداز شود.
همان‌گونه که بیان شد، حفظ و
حراست و زنده نگه داشتن وقایع عاشورا مسأله‌ای است که
عقل به‌روشنی بر آن
دلالت دارد.
سیره و روش حضرات معصومین ـ علیهم‌السلام ـ بر زنده نگه داشتن چنین مراسم و مجالسی بوده است؛
امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: «روش همیشگی پدرم (
امام موسی بن جعفر علیه‌السلام) این بود که هرگاه
محرم فرا می‌رسید، روز
گریه و
مصیبت او بود و خنده‌ای در
چهره نداشت تا دهه عاشورا سپری شود،
روز عاشورا روز
گریه و
سوگواری و
مصیبت او بود».
علقمه بن محمد حضرمی می‌گوید: «
امام باقر علیه‌السلام برای حسین ـ علیه‌السلام ـ گریه می‌کرد و
ناله سر می‌داد و به هر کس در خانه‌اش بود دستور می‌داد گریه کند و در منزل حضرت، مجلس سوگواری و
عزاداری تشکیل می‌شد و آن
مصیبت را به هم‌دیگر
تسلیت می‌گفتند».
باید دانست که حضرت
حسین بن علی علیه‌السلام با آن
مقام و مرتبه‌ای که در پیشگاه
خداوند متعال دارند، نیازی به چنین مراسم عزاداری ندارند و
تأکید ائمه اطهار علیهم‌السلام بر برپایی چنین مجالسی، به خاطر آثار و
برکات این مجالس است که بعضی از آنها عبارت‌اند از:
همان‌طوری که مراسم
حج،
وحدت و همدلی را در بین
مذاهب و
فرق اسلامی ایجاد می‌کند، این مجالس وحدت و هم‌بستگی و
اتحاد را در بین
شیعیان و علاقه‌مندان آن حضرت مستحکم می‌سازد.
زیرا این مجالس بهترین
مجال و بهترین
فرصت برای بیان
سیره و اهداف آن بزرگواران است و کسانی که در این‌گونه مجالس شرکت می‌کنند، بیش‌ترین آمادگی را برای دریافت چنین مطالبی دارند.
زیرا در کلام
ائمه علیهم‌السلام سفارش زیادی به برپایی چنین مجالسی شده است و برپایی این‌گونه مجالس، در حقیقت ارج نهادن و
اطاعت کردن از دستورات
امامان معصوم علیهم السلام است، و بدیهی است که این اطاعت امر، از جانب آن بزرگواران بی‌پاسخ نخواهد بود و موجب بهره‌مند شدن از عنایات خاصه آن بزرگواران خواهد بود.
وقتی در بیان
واقعه عاشورا، ظلم‌ها و انحرافات و منکرات
دشمنان اسلام بیان می‌گردد و
چهره واقعی مدعیان خلافت اسلامی بر ملا می‌شود، اذهان مخاطبان و شنوندگان به انحرافات موجود در جامعه خودشان، معطوف می‌گردد و درصدد اصلاح جامعه خویش، با دوری کردن از
یزید هر زمان و اطاعت از حسین زمان خویش، برمی‌آیند و درمی‌یابند که ظلم‌ها و انحرافات و منکرات، اختصاص به زمان خاصی نداشته و در هر زمان ممکن است جامعه به چنین حوادثی دچار شود؛ به عبارت دیگر این مجالس موجب
بصیرت و
آگاهی انسان‌ها نسبت به زمان خویش می‌شود و در این مجالس است که انسان‌ها نسبت به وظایف خود آگاه می‌شوند.
اینها بخشی از آثار و برکات مجالس
عزاداری حضرت
اباعبدالله الحسین علیه‌السلام می‌باشد که در صورت تعطیل شدن چنین مجالسی، جامعه از آن محروم خواهد بود.
نکته قابل توجه این است که بزرگ‌داشت واقعه عظیم
عاشورا باید به بهترین وجه ممکن صورت بگیرد؛ ممکن است بتوان با برگزاری سمینار علمی یا ساختن
فیلم و نوشتن
کتاب و
رمان، یاد و خاطره آن
واقعه را زنده نگه داشت؛ اما هیچ‌کدام از اینها بهترین روش نیست؛ زیرا
انسان مجموعه‌ای است از ابعاد مختلف معرفتی، اجتماعی، غریزی، احساسی و عاطفی و... و اگر ما بخواهیم حادثه و واقعه مهم و با ارزشی همچون واقعه کربلا را به نحو احسن زنده نگه داشته، بشریت را از مواهب آن بهره‌مند سازیم، باید
تعظیم و بزرگ‌داشت آن به نحوی باشد که همه این ابعاد وجود انسانی در زنده نگه داشتن آن نقش داشته باشند.
بنابراین مجالس
عزاداری امام حسین علیه‌السلام به نحو مرسوم از زمان
ائمه طاهرین علیهم‌السلام تا امروز که همیشه با اندوه و
اشک و بیان
مصائب همراه بوده، به نحوی که
احساسات و عواطف انسان‌ها را برانگیزد، بهترین شیوه برای زنده نگه داشتن واقعه عاشوراست؛ زیرا در این روش، علاوه بر اینکه جزئیات این واقعه مورد
شناخت و
معرفت قرار می‌گیرد، با عمق جان حاضران پیوند می‌خورد و از این جهت همه خود را در برپایی چنین مجالسی موظف می‌دانند و سعی می‌کنند با امکانات موجود (
مال،
علم،
قلم،
بیان و...) این مجالس را بر پا سازند.
البته در این زمینه باید همواره متوجه انحرافات و کج روی هایی بود که ائمه ـ علیهم‌السلام ـ و رهبران دینی پیوسته به ما هشدار داده‌اند.
علاوه بر این، از آنجایی که حسین بن علی ـ علیه‌السلام ـ
شهید راه
انسانیت و ارزش‌های بشری است، تمام نسل‌ها، به
حکم فطرت انسانی و
حس «حق‌شناسی» بر خود لازم می‌دانند که از جان‌فشانی‌ها و فداکاری‌های حضرت و یارانش
تقدیر و
تشکر نمایند (در قالب برگزاری چنین مجالسی).
بنا بر آنچه گفته شد این
بشریت است که برای حفظ و پاسداری از ارزش‌های انسانی و حرکت به سوی آنها، نیازمند است تا نام و یاد و خاطره حضرت را همیشه زنده نگه دارد و اگر روزی نام حسین بن علی ـ علیه‌السلام ـ و خاطره رشادت‌ها و
ارزش‌ها و آرمان‌های آن حضرت فراموش شود، این جامعه بشری است که ضرر خواهد نمود.
این مطلب مورد تأیید و تأکید قرآن مجید نیز می‌باشد و
قرآن مجید در
سوره ابراهیم علیه‌السلام به
حضرت موسی علیه‌السلام دستور می‌دهد که
ایام الله را به مردم یادآوری نماید: «... و ذکّرهم بایام الله انّ فی ذلک لایات لکل صبّار شکور»؛
«روزهای خداوندی را به مردم متذکر شو؛ زیرا در این روزها، نشانه‌هایی برای انسان‌های
صبور و
شکرگزار است».
استاد
علامه طباطبایی در
تفسیر این
آیه می‌فرماید: «به طور مسلم، منظور از ایام الله، آن زمان‌هایی است که امر
خدا و
وحدانیت او و
سلطنت او ظاهر شده و یا ظاهر می‌شود... و نیز ایامی که
رحمت الهی به ظهور می‌رسد؛ البته آن ایامی که نعمت‌های الهی آن‌چنان ظاهر شده‌اند که در دیگر ایام به آن روشنی نبوده است؛ مانند روزی که
حضرت نوح علیه‌السلام از
کشتی بیرون آمدند و روزی که
حضرت ابراهیم علیه‌السلام از
آتش نجات یافت و...».
بر این اساس
روز عاشورا و
بقا و
حیات اسلام با حزن حسین بن علی ـ علیه‌السلام ـ و یارانش، یکی از مصادیق ایام الله است که همه ما مأمور به یادآوری و تعظیم و بزرگ‌داشت آن هستیم.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «عزاداری برای امام حسین»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۴.
