عدل و نزدیکی قلب‌ها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تسنیق، تنظیم، عدالت اجتماعی، نزدیکی قلب‌ها، نابرابری، تعادل.
پرسش: مراد از جمله «و العدل تنسیقاً للقلوب» که در خطبه
حضرت زهرا (علیهاالسلام) آمده است؟
پاسخ: بی‌عدالتی سبب به هم ریختن جامعه و از هم پاشیدگی و دوری قلب‌ها و دل‌ها می‌شود که
ظلم ناپایدار است. در برابر، اگر افراد جامعه مشاهده کردند که
امام و
رهبر و به دنبال آن‌ها تمام مسئولین،
زندگی مناسب با
عدالت اجتماعی دارند،
قلب آن‌ها آرام گرفته و
اطمینان خود را از دست نخواهند داد و در پی آن، مردم با یک‌دیگر مهربان‌تر خواهند شد.
«تنسیق» به معنای تنظیم است.
پس عبارت
خطبه («
والعدل تنسیقاً للقلوب») به این معنی است که: «
خداوند عدل و
دادگستری را سبب برقراری ارتباط قلب‌ها با یک‌دیگر قرار داد».
فراز بعدی خطبه آن حضرت این عبارت است: «
و طاعتَنا نظاماً للملّةِ و اِمامتَنا اَماناً مِنَ الفُرقَة».
این دو فراز از خطبه متمم و مکمل یک‌دیگرند و اشاره به دو نوع
اختلاف در جامعه دارد که یکی نابرابری در توزیع
ثروت خدادادی است که همه باید به طور عادلانه از آن بهره‌مند شوند و دیگری اختلاف در
عقاید و افکار.
اگر با دقت بیش‌تری حوادث جنایی (مانند
سرقت،
قتل، بی‌حرمتی و بلکه اساس انقلاب‌های خونین بشری) را بررسی کنیم، درمی‌یابیم که سرچشمه اصلی آن‌ها، فقدان
عدالت و وجود نابرابری و
تبعیض به ویژه در مسئله
ثروت است که عده‌ای از آن
نعمت بهره‌مند و اکثریت فاقد آن هستند و چون تبعیض برای بسیاری غیر قابل تحمل است، لذا سر از
طغیان و
جنایت درمی‌آورد.
امیرالمؤمنین
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«
ان الله فرض علی ائمة العدول ان یقدّروا انفسهم بضعفة الناس کی لا یتبیّغ بالفقیر فقره؛ خداوند متعال بر پیشوایان عادل
واجب کرده است که بر خود تنگ بگیرند تا نیاز تهی‌دستان، آنان را به هیجان و شورش واندارد».
پس بی‌عدالتی سبب به هم ریختن جامعه و از هم پاشیدگی و دوری قلب‌ها و دل‌ها می‌شود که
ظلم ناپایدار است. در برابر، اگر افراد جامعه مشاهده کردند که امام و رهبر و به دنبال آن‌ها تمام مسئولین، زندگی مناسب با
عدالت اجتماعی دارند،
قلب آن‌ها آرام گرفته و اطمینان خود را از دست نخواهند داد و در پی آن، مردم با یک‌دیگر مهربان‌تر خواهند شد.
در همین زمینه پیشوای عادلان و امیرمؤمنان حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
و لو شئتُ لاهتدیتُ الطریقَ الی مُصفّی هذا العسلِ و لباب هذا القمحِ ولکنْ هیهاتَ اَنْ یقودَنی جشَعی اِلی تخیُّرِ الاَطْعِمةِ اَنْ یغلبَنی هوای و لعلَّ بالحجاز و الیمامة مَنْ لاعهد له بالشبع و لا طمع له فی القرص؛
اگر بخواهم راه دست‌یابی به عسل مصفا و نان مغز گندم را بلد هستم؛ اما
هیهات که
هوای نفس را به اختیار غذاهای لذیذ بکشام و حال آن‌که شاید در
حجاز یا
یمامه کسی باشد که هرگز سیر نشده و مدت‌هاست قرص
نان به دست نیاورده است».
نکته‌ای که باید بیان شود این است که لازمه این تنسیق و ایجاد ارتباط، تساوی در حقوق نیست؛ بلکه تعادل، بهترین کنش ارتباطی و پربازده‌ترین روابط است. اگر بر
زن حجاب واجب شده است، زینت کردن به
طلا و حریر هم
حلال شده و اگر به والی
قدرت داده شد، در مقابل،
زهد و
بیداری و رسیدگی در نیمه شب و باز بودن در منزل به روی ارباب رجوع نیز بر او
واجب شده است. اگر بر فقیر، صبر واجب شد، آسایش در خانه بر او حلال و رسیدگی به نیازمندان از او خواسته نشده است و ... . از این جهت است که فرمودند:
«
العدل نظام الاِمرَة؛
عدل، سازمان
حکومت است».
و «
العدل ملاک؛
عدل، معیار است».
۱. شرخ خطبه حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، سیدغرالدین حسینی، دو جلد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عدل و نزدیکی قلب‌ها»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۳/۱۵.
