• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عجوز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: عجوز، همسر حضرت لوط علیه‌السلام، حضرت لوط علیه‌السلام، نزول عذاب، قوم لوط علیه‌السلام.

پرسش: در مورد داستان حضرت لوط ـ علیه‌السلام ـ در قرآن می‌خوانیم: «ما خانواده او را نجات دادیم، به غیر از عجوزه‌ای که عقب ماند» (سوره شعراء، آیه ۱۷۰ ـ ۱۷۱) و در آیه دیگری می‌فرماید: «اما ما او و خانواده‌اش را حفظ کردیم، به غیر از همسرش را، او از کسانی بود که با دیگران در شهر ماند» (سوره اعراف، آیه ۸۳)؛ آیا این دو آیه با هم تناقض دارند یا خدای تعالی احترام چندانی برای همسر حضرت لوط ـ علیه‌السلام ـ قائل نمی‌شود؟

پاسخ:




داستان حضرت لوط علیه‌السلام در سوره‌های متعددی از قرآن کریم بیان شده است.

طبق برخی آیات قرآن، در جریان نزول عذاب بر قوم لوط علیه‌السلام، تمام قوم او و یک تن از اعضای خانواده وی که از او به «عجوز» تعبیر شده است، به هلاکت می‌رسند و خودش و سایر اعضای خانواده‌اش از عذاب در امان می‌مانند. اما آیات دیگر تعبیر به «إمرأته: همسر او» می‌کنند: حضرت لوط ـ علیه‌السلام ـ و اعضای خانواده‌اش به غیر از همسر وی از عذاب در امان می‌مانند و همسر و قومش به هلاکت می‌رسند.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آن فرد عجوز همان همسر لوط ـ علیه‌السلام ـ است و مفسران شیعه
[۱۲] ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق:دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج ‌۸، ص ۲۸۹، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۴۰۸ق.
[۱۳] سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، إرشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ص ۱۶۶، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
[۱۴] مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، ج ‌۳، ص ۳۵۳، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
و اهل سنت
[۱۶] طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۸، ص ۱۶۵، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
نیز به این نکته اذعان دارند.


در آیه اول اشاره به فردی کهنسال شده است که از خانواده لوط ـ علیه‌السلام ـ بوده و هلاک شد و در آیه دوم هویت آن فرد مشخص می‌گردد و معلوم می‌شود که آن فرد، همسر لوط ـ علیه‌السلام ـ بوده است.

۲.۱ - عجوز در ادبیات عرب و قرآن

کلمه «عجوز»، در ادبیات عرب هم بر زن کهن‌سال و هم بر مرد سال‌خورده اطلاق می‌شود. و در قرآن برای زن‌ها بدون تاء تأنیث استعمال شده است. استعمال یک کلمه ممکن است در عرف یک قوم با عرف قوم دیگر متفاوت باشد؛ چنان‌که استعمال «عجوز» در عرف عرب، برای فرد سال‌خورده رایج بوده و استعمال آن برای همسر حضرت لوط ـ علیه‌السلام ـ بی‌احترامی به شخصیت زن نیست؛ بلکه بیانگر سن فرد است.

مؤید این مطلب آن است که همسر حضرت ابراهیم علیه‌السلام برای خودش از کلمه «عجوز» در معنای سال‌خورده استفاده کرده است: «قالَتْ یا وَیْلَتی‌ أَ أَلِدُ وَ أَنَا عَجُوزٌ وَ هذا بَعْلِی شَیْخاً إِنَّ هذا لَشَیْ‌ءٌ عَجِیب»؛ «(همسر ابراهیم علیه‌السلام)‌) گفت: ای وای بر من، آیا فرزند می‌آورم با آن‌که من پیر زنم، و این شوهرم پیرمرد است؟ واقعاً این چیز بسیار عجیبی است». البته به‌کارگیری همین کلمه در عرف فارسی زبانان شاید نوعی بی‌احترامی تلقی ‌گردد.



۱. اعراف (۷)، آیه ۸۴ ۸۰.    
۲. هود (۱۱)، آیه ۸۳ ۸۱.    
۳. شعراء (۲۶)، آیه ۱۷۵ ۱۶۰.    
۴. عنکبوت (۲۹)، آیه ۳۵ ۳۱.    
۵. شعراء (۲۶)، آیه ۱۷۲ ۱۷۰.    
۶. شعراء (۲۶)، آیه ۱۳۶ ۱۳۴.    
۷. اعراف (۷)، آیه ۸۳.    
۸. عنکبوت (۲۹)، آیه ۳۲.    
۹. حجر (۱۵)، آیه ۶۰.    
۱۰. نمل (۲۷)، آیه ۵۷.    
۱۱. شبر، سید عبد الله، تفسیر القرآن الکریم، ص ۳۶۰، دارالبلاغة للطباعة و النشر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.    
۱۲. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق:دکتر یاحقی، محمد جعفر، دکتر ناصح، محمد مهدی، ج ‌۸، ص ۲۸۹، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۴۰۸ق.
۱۳. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، إرشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ص ۱۶۶، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
۱۴. مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، ج ‌۳، ص ۳۵۳، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
۱۵. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق:المرعشلی‌، محمد عبدالرحمن، ج ‌۳، ص ۲۲، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.    
۱۶. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۸، ص ۱۶۵، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
۱۷. ابن منظور، ابو الفضل، جمال الدین محمد بن مکرم‌، لسان العرب، ج ۵، ص ۳۷۲، دار الفکر، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۱۸. هود (۱۱)، آیه ۷۲.    



پایگاه اسلام کوئست.    



جعبه ابزار