طراحی لباس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: طراحی لباس، لباس تقوا،
زیبایی،
نظافت،
یاد خدا، فخرفروشی،
تکبر، تک‌نما شدن،
اسراف.
پرسش: آیا در منابع اسلامی، در ارتباط با طراحی لباس و پوشاک مطلبی وجود دارد؟
پاسخ: گرچه بیش‌ترین تأکید
اسلام بر پوشش معنوی انسان‌ها (
لباس تقوا) می‌باشد، اما پوشش ظاهری نیز نعمتی است که پروردگار، آن را از میان موجودات مختلف، منحصراً در
اختیار انسان قرار داده است و به همین دلیل نمی‌تواند از نگاه دین، مخفی بماند.
بر این اساس
دین اسلام، در ارتباط با پوشاک انسان‌ها توصیه‌های گوناگونی فرموده که از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
در نظر گرفتن جنبه‌های معنوی در لباس،
زیبایی متعادل،
نظافت و آراستگی، طراحی براساس عرف و بدون عدول از موازین شرعی، استفاده نکردن از مدهایی که به نوعی نماد بی‌دینی و مورد استفاده دشمنان خداست و نیز مدهایی که موجب تک‌نما شدن مصرف‌کنندگان آن می‌شود، تنوع در لباس‌ها و شاد بودن آن‌ها برای استفاده در شادی‌های مشروع، جلوگیری از
اسراف در چرخه تولید و مصرف و... .
در ابتدای پاسخ، آیه‌ای از
قرآن را در مورد لباس مرور می‌کنیم.
خداوند، خطاب به انسان‌ها می‌فرماید:
«
یا بَنی آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباساً یُواری سَوْآتِکُمْ وَ ریشاً وَ لِباسُ التَّقْوى ذلِکَ خَیْر»؛
«ای فرزندان آدم! ما برای شما لباسی در نظر گرفتیم تا زشتی‌هایتان را پوشانده و زینتی برایتان باشد. با این وجود، لباس
پرهیزکاری ارزشمندتر از لباس ظاهریتان است».
امام باقر (علیه‌السلام) ذیل این آیه،
لباس تقوا را به عفت
تفسیر کرده و در بیان اهمیت آن می‌فرماید: فرد عفیف، حتی اگر برهنه نیز بماند،
عفت خود را حفظ خواهد کرد؛ اما فردی که پاک‌دامن نیست، حتی اگر لباس ظاهری، تمام بدن او را بپوشاند، همانند برهنگان رفتار خواهد کرد.
امام صادق (علیه‌السلام) نیز،
آیه فوق را چنین تبیین فرموده است: زینتی‌ترین لباس برای فرد با
ایمان، لباس تقوای الهی بوده و با برکت‌ترین لباس، لباس ایمان است...؛ اما این لباس مادی (نیز گرچه به پای آن‌ها نمی‌رسد، اما آن هم) نعمتی از جانب خداوند است تا به وسیله آن، زشتی‌های
انسان پوشانده شود، نعمتی که از میان جان‌داران گوناگون، تنها انسان از آن بهره‌مند شده است. افراد با ایمان، لباس ظاهری را نیز وسیله‌ای برای پیشبرد مقاصد معنوی خود در نظر می‌گیرند. بر این اساس بهترین لباس، لباسی است که تو را از
خدا دور نسازد؛ بلکه به یاد،
شکر و پیروی از او نزدیکت کند. لباست نباید به گونه‌ای باشد که تو را به خودپسندی،
ریاکاری،
خودنمایی،
فخرفروشی و خودبرتربینی وادارد که تمام این‌ها از آفت‌های
دین و موجب سنگ‌دلی انسان می‌شود. پس هنگامی که لباست را پوشیدی، به یاد پروردگار باش که گناهانت را در پوشش
رحمت خود مخفی کرده و... .
بر این اساس می‌توان گفت که مهم‌تر از لباس، آن فردی است که لباس را بر تن می‌کند و شخصیت او بسیار تعیین‌کننده‌تر از نوع لباسی است که مورد استفاده او می‌باشد؛ اما با وجود این، نباید از اهمیت نوع پوشش انسان، غافل شد. به همین دلیل و بر مبنای آن‌چه گفته شد و نیز دیگر
آیات و
روایات، به برخی شاخصه‌های لازم در یک
پوشش مناسب خواهیم پرداخت.
برخی شاخصه‌های لازم در یک پوشش مناسب، عبارت‌اند از:
انسان را به
یاد خدا بیندازد:
به عنوان نمونه، اگر مشخص شود که نوعی از لباس، مورد توجه
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) یا
امامان معصوم (علیهم‌السلام) بوده، می‌توان با همین
نیت چنین لباس‌هایی را پوشیده و از آن‌جایی که یاد این بزرگواران، انسان را به یاد پروردگار
هدایت می‌کند، از این راه، یاد خدا را در دل زنده کرد.
روایاتی را که نوعی خاص از انواع لباس‌ها را توصیه می‌کنند، می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد که به یکی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: لباس پنبه‌ای (نخی) بپوشید؛ زیرا لباس نخی، لباس
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بوده و نیز لباسی است که ما از آن استفاده می‌کنیم.
نقش طراحان و تولیدکنندگان در این زمینه، دقیق و تأثیرگذار است که با استفاده از هنر خود، شیوه‌ای را در طراحی پوشاک برگزینند که ارتباط انسان با معنویات در آن حفظ شود.
البته باید دقت و سلیقه به خرج داد تا استفاده از نمادهای دینی در پوشاک مختلف، خدای ناکرده به هتک حرمت آن‌ها منجر نشود.
زیبایی در آن رعایت شود:
زیبا بودن لباس و استفاده از تزئینات در آن، به خودی خود ایرادی ندارد. خداوند یکی از فواید دریاها را استخراج زینت آلاتی چون مروارید می‌داند که در لباس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد: «
وَ هُوَ الَّذی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَها».
در همین زمینه،
امام جعفر صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: لباس بپوش و زیبا هم بپوش! زیرا
خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد؛ اما مراقب باش تا لباست از پول
حلال تهیه شود.
اما باید توجه داشت که تمایل به زیبایی که حسی فطری در انسان‌هاست، از حالت تعادل خارج نشده و به
فخرفروشی و
تکبر نینجامد که این جنبه، بیش‌تر از آن‌که با تولیدکنندگان لباس در ارتباط باشد، به ویژگی‌های شخصیتی مصرف‌کنندگان مرتبط است؛ اما طراحان لباس نیز می‌توانند با تبلیغات مناسب به حفظ تعادل رفتاری مصرف‌کنندگان کمک نمایند.
آراستگی و
نظافت لباس در هر حال مورد توجه قرار گیرد:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) توصیه فرمود که هر فرد باید در
فکر پاکیزه نگه داشتن لباس‌هایی باشد که در
اختیار اوست.
امام صادق (علیه‌السلام) نیز در همین زمینه می‌فرماید: لباس آراسته، دهان دشمن را خواهد بست.
گرچه این جنبه نیز تا حد زیادی به مصرف‌کننده باز می‌گردد، اما طراح یک لباس، باید لباس‌هایی را عرضه کند که
زیبایی و طراوت آن، با شست‌وشو و نظافت، از بین نرود.
لباس‌ها با رعایت موازین شرعی، بر اساس عرف زمان و اجتماع طراحی شوند:
حماد بن عثمان نقل می‌کند: من در محضر امام صادق (علیه‌السلام) بودم و مردی را مشاهده کردم که خطاب به آن حضرت عرضه داشت: خداوند نگهدارت باشد! شما خودتان فرمودید که
امام علی (علیه‌السلام)، لباس‌های خشن و کم‌قیمت می‌پوشید. با وجود این، چرا لباس گران‌قیمت بر تن شما می‌بینیم؟!
امام پاسخ فرمود: آن زمانی که
علی (علیه‌السلام) این لباس‌ها را می‌پوشید، هیچ فردی با
تعجب به او نگاه نمی‌کرد؛ اما امروزه، پوشیدن همان لباس، موجب تک‌نما شدن
انسان می‌شود. بر این اساس (و به عنوان معیاری کلی)، بهترین لباس برای یک دوره زمانی، لباسی است که با عرف و وضعیت اقتصادی مردم در آن دوره منطبق باشد.
کپی‌برداری از لباس دشمنان دین نباشد:
اسماعیل بن مسلم از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که ایشان فرمودند: خداوند به یکی از
پیامبران خود
وحی فرستاد که به افراد با ایمان بگو تا لباس‌های دشمنانم را نپوشیده و به شیوه آنان
غذا نخورند و در زندگی خود از راه و روش آنان پیروی نکنند؛ زیرا نتیجه این دنباله‌روی، آن است که گویا این
مؤمنان نیز همچون دشمنانم، به دشمنی با من برخاسته‌اند.
البته تشخیص این‌که چه لباسی، نماد دشمنان است، به زمان و عرف بستگی دارد؛ به عنوان نمونه، زمانی بود که لباس سیاه، لباس
دشمنان اهل بیت (علیهم‌السلام) به شمار می‌آمد؛ اما اکنون، لباس عزاداری برای ایشان است و یا در مثالی دیگر، همین کت و شلواری که اکنون در تمام جوامع، مرسوم بوده و نمادی از ملیت یا مذهب خاصی نیست، شاید در سده گذشته، نماد غیر
مسلمانان تلقی می‌شد. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که پوشیدن لباس سیاه یا کت و شلوار در زمان‌های گذشته، ممنوع بوده؛ اما اکنون ایرادی ندارد؛ ولی در مقابل، امروزه، ممکن است پوشیدن برخی لباس‌ها یا انجام برخی آرایش‌ها، پیروی از دشمنان دین به شمار آمده و به همین دلیل، مورد تأیید
اسلام نباشد.
انسان را در جامعه، تک‌نما نکند:
تمایل به تک‌نما شدن در بیش‌تر اوقات، ناشی از عقده‌هایی درونی است که طی آن، یک فرد نمی‌تواند با دانش و هنر خود در جامعه، نمودی داشته باشد و به همین دلیل، تلاش می‌کند تا با لباس، ماشین، منزل و... ، خود را در معرض توجه جامعه قرار دهد که صد البته این روش،
شخصیت اخلاقی انسان را پایین می‌آورد.
امام صادق (علیه‌السلام) در این زمینه می‌فرماید: برای ضعف شخصیت یک فرد، همین بس که لباسی بپوشد یا بر مرکبی سوار شود که او را تک‌نما می‌کند.
به عنوان نمونه، استفاده
مردان از لباس زنانه و بر عکس آن، نوعی تک‌نما شدن است که پیشوایان دینی، آن را مورد نکوهش قرار می‌دادند.
از امام صادق (علیه‌السلام) در ارتباط با فردی سؤال شد که هنگام راه رفتن، (مانند نوعروسان) دامن‌کشان راه می‌رود. امام فرمودند: من خوشم نمی‌آید که مردی خود را بسان
زنان درآورد.
البته، اگر وسایلی باشد که عرفاً مورد استفاده مشترک مردان و زنان است (مانند چتر مشکی)، مصرف آن‌ها برای هر دو گروه ایرادی نخواهد داشت.
برای شادی‌های مشروع، لباس‌های شادتری در نظر گرفته شود:
زراره نقل می‌کند که لباسی رنگی بر تن
امام باقر (علیه‌السلام) مشاهده کردم و ایشان ازدواجشان را دلیل پوشیدن چنین لباسی عنوان فرمودند.
در تولید و مصرف، از اسراف جلوگیری شود:
امام صادق (علیه‌السلام) داشتن چندین دست لباس را اگر تمامشان به نوبت مورد استفاده قرار گیرد، مصداق
اسراف نمی‌دانند؛ زیرا در این صورت، استهلاک کم‌تری متوجه لباس‌ها می‌شود،
اما حضرتش استفاده از یک لباس قیمتی و مجلسی را به عنوان لباس دم دستی یا لباس کار، مصداقی از اسراف ارزیابی می‌نمایند.
در این راستا، انسان‌ها با کمی دقت، می‌توانند مصادیق اسراف را که نوعی عدم انضباط در استفاده از سرمایه است، تشخیص دهند.
به عنوان نمونه، در لباس‌هایی در یک رده و کلاس، آن لباسی بهتر است که بدون آن‌که در میزان
پوشش تأثیری گذارد، از پارچه، آستر و... کم‌تری در آن استفاده شده باشد یا این‌که دوام آن نسبت به لباس‌های مشابه بیش‌تر باشد.
شاید بتوان با دقت بیش‌تر در منابع اسلامی، شاخصه‌های دیگری را نیز برای یک لباس مناسب یافت.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «طراحی لباس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۱۶.
