صلوات بر محمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: صلوات بر محمد،
صلوات بر پیامبر اکرم،
صلوات بر آل محمد.
پرسش: چرا خداوند در
آیه ۵۶
سوره احزاب از
مؤمنان و
فرشتگان می‌خواهد که به پیامبرش
درود فرستد و سخنی از
اهل بیت او نیست؟
پاسخ:
قرآن مجید می‌فرماید: «
إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا»؛ «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ درود می‌فرستند، ای کسانی که
ایمان آورده‌اید بر او
درود فرستید و
سلام گویید و
تسلیم فرمانش باشید».
معنی ظاهری این بخش از
آیات سوره احزاب که از چندین
آیه قبل شروع شده، درباره مسائل ویژه‌ی
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و بیان احکام اجتماعی و خانوادگی و از جمله بیان مقام معنوی آن حضرت می‌باشد که خدا و فرشتگان، درود بر او می‌فرمایند و شما
مؤمنین هم بر او درود بفرستید؛ لذا
آیات مخصوصاً مربوط به پیامبر می‌باشد و کاری به دیگران ندارد؛ ولی لازمه‌ی درود و
صلوات بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله صلوات بر آل البیت نیز است؛ زیرا در همان ملاک
ولایت الهی و
رهبری به‌عنوان مهم‌ترین برجستگی در آل‌البیت
عصمت هم وجود دارد و لذا روایاتی در کتاب‌های
دانشمندان اسلامی مخصوصاً بزرگان
اهل‌سنت از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ در
تفسیر آیه رسیده که باید آل‌حضرت محمد را نیز ذکر کرد:
ضرورت
صلوات بر آل محمد را بدین‌گونه شرح می‌دهیم:
ابوحمزه ثمالی ... یکی از یاران پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به نام کعب چنین نقل می‌کند: هنگامی که
آیه فوق نازل شد، عرض کردیم سلام بر تو را می‌دانیم، ولی
صلوات بر تو چه‌گونه است؟ فرمود بگویید: «
اللهم صل علی محمد و آل‌محمد کما صلّیت علی ابراهیم انّک حمید مجید، و بارک علی محمد و آل‌محمد کما بارکت علی ابراهیم و آل‌ابراهیم انک حمید مجید». از این
حدیث هم چگونگی درود بر پیامبر و آل پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ روشن می‌شود و هم معنی سلام.
درباره‌ی کیفیت
صلوات بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در
روایات بی‌شماری که از طرق
اهل سنت و
اهل بیت رسیده، صریحاً آمده است که «آل‌محمد» را به هنگام
صلوات بر محمد، بیفزایید، از اهل سنت هم بسیاری از علمای آن‌ها نقل نموده‌اند؛ از جمله در «الدّر المنثور»، از صحیح بخاری و مسلم و ابوداوود و ترمذی و نسائی و ابن‌ماجه و ابن‌مردویه و
روایت دیگر از کعب بن عجره نقل شده که مردی خدمت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ عرض کرد:
«اما السلام علیک فقد علمنا فکیف الصلاة علیک»؛ «
سلام بر تو را ما می‌دانیم چه‌گونه است، اما
صلوات بر شما باید چه‌گونه باشد»؟ پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود بگو: «
اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم انک حمید مجید، اللهم بارک علی محمد و علی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید».
نویسنده‌ی تفسیر
دُرالمنثور علاوه بر حدیث فوق، هیجده
حدیث دیگر نقل کرده که در همگی تصریح شده که آل‌محمد را باید به هنگام صلوات
ذکر کرد.
این آیه و آیه‌ی بعدی (۵۶ و ۵۷، احزاب) در بیان تثبیت محور اصلی
تولی و تبری ایمانی و مکتبی نسبت به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ است؛ لذا بار سیاسی داشته و اگر آل‌البیت را هم با پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نقل می‌کرد، موجب مخالفت
دشمنان آن‌ها می‌شد و به احتمال زیاد آیه را
تحریف می‌کردند، شاهد این مطلب این‌که کتاب
صحیح مسلم، کتاب معروف و معتبر نزد اهل سنت بابی برای «صلوات» عنوان کرد، و دو حدیث در آن نقل کرده، مبنی بر لزوم صلوات بر محمد و آل‌محمد و چند بار در این دو حدیث صلوات بر محمد و آل‌محمد ذکر شده است، ولی
تعصب او به‌قدری بود که عنوان باب را چنین انتخاب کرد: «باب الصلاة علی النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله» و با آن همه روایت‌های زیاد از پیامبر خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ که در کتب معتبر آن‌ها وارد شد که صلوات باید بر محمد و آل‌محمد، هر دو باشد، باز اکثر جامعه اهل سنت با آن مخالفت کردند و لذا
خداوند برای
حفظ قرآن از
تحریف فقط از پیامبر نام برد، ولی تغییر کیفیت صلوات را به عهده‌ی پیامبر و
ائمه ی
معصومان قرار داد و پیامبر اکرم با تأکیدهای زیادی که خود اهل سنت نقل کردند، ذکر (آل) را هم در صلوات لازم دانسته‌اند.
هم‌آهنگی
وحی قرآن در این آیه با گفتار پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ که به تصریح قرآن («
إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى؛ آن‌چه می‌گوید چیزی جز وحی الهی نیست».)
آن هم وحی الهی است، در مورد لزوم صلوات بر (آل) بیانگر یک حقیقت و یک مفهوم متعالی در مورد آل‌البیت ـ علیهم‌السلام ـ می‌باشد که در حقیقت آل‌البیت ـ علیهم‌السلام ـ به منزله‌ی ذات
مقدس خود پیامبر و جزو وجودی او می‌باشند که در روایات اسلامی گاهی از آن‌ها به‌عنوان (بضعه) و پاره‌ی تن پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ تعبیر شده است و به همین دلیل جز «در نبوت و اخذ وحی» در تمام ویژگی‌های رسول گرامی
اسلام شریک می‌باشند که از جمله در لزوم صلوات بر آن‌ها و حرمت ایذای آن‌ها می‌باشد.
۱.
مستدرک الوسائل، محدث حسین نوری، قم، آل‌البیت، ۱۴۰۸ه ق، ج ۵، ص ۳۴۵، باب کیفیت صلوات بر محمد و آل‌محمد، حدیث ۱ الی ۱۲.
۲.
بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ه ق، ج ۹۱، ص ۴۸، باب ۲۹ فضیلت صلوات بر محمد و آل‌محمد.
۳.
جمال الاسبوع، سید بن طاووس، قم، رضی، ص ۴۷۱، ذکر صلوات بر پیامبر و آل او.
۴.
دعائم الاسلام، نعمان بن محمد تمیمی مغربی، مصر، دارالمعارف، ۱۳۸۵ه ق، ج ۱، ص ۲۸، وجوب صلوات بر محمد و آل‌محمد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صلوات بر محمد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۸/۱۶.
