• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شعر عاشورایی عربی در قرون چهاردهم و پانزدهم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ذکر مصائب، زبان عربی، امام حسین (علیه‌السّلام)، حادثه عاشورا، جهان اسلام.

پرسش: شعر عاشورایی عربی در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم هجری چگونه بود؟

پاسخ: در دوره قرون چهارده و پانزده بیش از دویست شاعر به زبان عربی درباره امام حسین (علیه‌السّلام) و حادثه عاشورا شعر سروده‌اند. در میان شاعران این دوره، بزرگانی چون: سیدجعفر حلّی، محمّدحسین کاشف‌الغطاء، نَزار قَبّانی، احمد شوقی، بچشم می‌خورند.
اما از ویژگی‌های این اشعار علاوه بر ذکر مصائب بهره‌گیری شعرا از قیام امام حسین (علیه‌السلام) می‌توان اشاره کرد و همچنین شعرایی فرا مذهبی از اهل سنت حتی فرا دینی در رثا و مصائب امام حسین (علیه‌السلام) شعر سرودند.



در این دوره، بیش از دویست شاعر به زبان عربی درباره امام حسین (علیه‌السّلام) و حادثه عاشورا، شعر سروده‌اند. در میان شاعران این دوره، بزرگانی چون: سیدجعفر حلّی، محمّدحسین کاشف‌الغطاء، نَزار قَبّانی، احمد شوقی، عبدالحسین اُزری و مهدی جواهری، به چشم می‌خورند.


در اشعار این دوره، علاوه بر رثا و ذکر مصائب ـ‌که عنصر مشترک همه ادوار تاریخی بوده است‌ـ، ویژگی‌هایی که با اوضاع و احوال فرهنگی ـ اجتماعی جهان این روزگار نیز بی‌ارتباط نیست، مشاهده می‌گردد. از ویژگی‌های شعر این دوره، به این موارد می‌توان اشاره کرد:

۲.۱ - بهره‌گیری‌ها از قیام امام حسین

در دوران معاصر، جهان اسلام، با جنبش‌های اجتماعی و آزادی خواهانه‌ای همراه بوده است.برخی از شاعران عرب در حمایت از این آرمان‌ها، به حادثه عاشورا و قیام امام حسین (علیه‌السّلام) توجّه کرده‌اند، چنان‌که توجّه به حوادث فلسطین و جنوب لبنان و مرتبط ساختن آن با حادثه عاشورا، مشهود است.

۲.۱.۱ - شعر نزار قبانی

نَزار قَبّانی، حوادث جنوب لبنان را به حادثه عاشورا گِره می‌زند و می‌سراید: «سَمَّیتُکَ الجَنوب یا لابِساً ••• عَباءَةَ الحُسَین و شَمسَ کَربَلاءِ.»
من، تو را جنوب می‌نامم ••• ‌ای که عبای حسین بر دوش داری و خورشید کربلایی!
[۲] محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۶۳۵.

و حسین سلیم، شاعر لبنانی، شهرها و آبادی‌های جنوب لبنان را فرزندان امام حسین (علیه‌السّلام) می‌داند: «ایهِ بَنتَ الحُسَینِ ارضَ الرُّجولَةِ ••• انتِ شَمسٌ عَلَی الرِّمالِ خجولَةُ...»
[و جنوب لبنان] فرزند حسین و سرزمین جوانمردی است ••• و تو چون خورشید آرامی هستی که بر شنزارها تابیده‌ای....
[۳] محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۶۴۷.


۲.۱.۲ - شعر جواد جمیل

جواد جمیل، شاعر عراقی نیز تاثیر عاشورا را در قیام بر ضدّ ستمگران، چنین به تصویر می‌کشد: «لَم یَبقَ مِن جُرحِ الحُسَینِ سِوَی التَّمَرُّدِ وَ التَحدّی ••• جُرحٌ لَهُ وَ الشَّمسُ الفُ غَدٍ یَجیءُ و اَلفُ وَعدٍ.»
از زخم‌های حسین جز نافرمانی [از ستمگر] و مبارزه طلبی، به یادگار نماند.
او زخم برداشت؛ امّا خورشیدِ هزاران صبح و هزاران وعده دیگر، خواهند آمد.
[۴] محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۶۸۴.


۲.۲ - فرا دینی شدن اشعار عاشورایی

اگر در دوره‌هایی شعر عاشورایی، فرا مذهبی شد و از مرز شیعیان، عبور کرد و دوستداران اهل بیت (علیهم‌السّلام) در میان اهل سنّت، به سرودن شعر پرداختند، در دوره معاصر، شعر عاشورایی فرا دینی شده و برخی از پیروان سایر ادیان نیز درباره عاشورا، شعر سروده‌اند.
[۵] محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۵۲۸.



۱. ر.ک:شبر، جواد، ادب الطفّ، ج۸، ص۲۶۱.    
۲. محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۶۳۵.
۳. محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۶۴۷.
۴. محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۶۸۴.
۵. محمدزاده، مرضیه، دانش‌نامه شعر عاشورایی، ج۱، ص۵۲۸.



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «شعر عاشورایی عربی در قرون چهاردهم و پانزدهم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۹/۲۷.    


رده‌های این صفحه : شعر عاشورایی | شعر عربی | عاشورا




جعبه ابزار