شعر عاشورایی عربی از قرون چهارم تا ششم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: قیام امام حسین (علیه‌اسلام)،
شعر،
بنی‌عباس.
پرسش: شعر عاشورایی عربی از قرن چهارم تا پایان قرن ششم هجری در چه وضعیتی بود؟
پاسخ: این دوره، عصر شکوفایی
شعر و
ادبیات عرب است و شاعران بزرگی در آن می‌زیسته‌اند. در این میان، بیش از ۶۸ شاعر درباره
امام حسین (علیه‌السّلام) و
حادثه عاشورا، شعر سروده‌اند که می‌توان به کسانی چون:
ابوفِراس حَمْدانی،
سیدرضی،
سیدمرتضی، مهیار دیلمی و
ابوالعلای مَعرّی اشاره کرد.
و دارای ویژگی‌هایی می‌باشد از جمله رثا و
نوحه‌سرایی بر مصائب واقعه کربلا، شریک دانستن بنی‌عباس در جرائم بنی‌امیه و ریشه‌یابی حادثه عاشورا و تحوّل در چگونگی خونخواهی شهدای کربلا را نام برد.
این دوره، عصر شکوفایی
شعر و
ادبیات عرب است و شاعران بزرگی در آن می‌زیسته‌اند. در این میان، بیش از ۶۸ شاعر درباره
امام حسین (علیه‌السّلام) و
حادثه عاشورا، شعر سروده‌اند که می‌توان به کسانی چون:
ابوفِراس حَمْدانی،
سیدرضی،
سیدمرتضی، مهیار دیلمی و
ابوالعلای مَعرّی اشاره کرد.
در این دوره نیز رثا و
نوحه‌سرایی بر مصائب واقعه کربلا، در صدر اشعار عاشورایی است؛ ولی جز آن، می‌توان به این ویژگی‌ها نیز اشاره کرد:
برخی طرفداران حکومت
بنی‌عبّاس می‌کوشیدند تا بنی‌عبّاس را از رضایت‌مندی به کشته شدن
شهیدان کربلا، تبرئه کرده، از واقعه عاشورا به نفع حکومت بنی‌عبّاس، بهره‌برداری کنند؛ ولی گروهی از شعرا، به مقابله با این دیدگاه برخاستند و بنی‌عبّاس را در جرایمِ رُخ داده، شریک دانستند و این حقیقت را برملا ساختند که اگر چه بنی‌عبّاس در آن روزگار، در راس حکومت نبودند و در وقوع حادثه عاشورا نقشی نداشتند، ولی در دوران حکومتشان، به آزار و اذیت شیعیان و علویان، مشغول‌اند و حتّی به
تخریب قبر امام حسین (علیه‌السّلام) پرداخته‌اند.
در این دوره، به جهت تشکیل دولت‌های شیعی یا متمایل به تشیع، آزادی‌هایی نسبی در برخی سرزمین‌های عربی به وجود آمد و این، سبب گردید تا برخی از مسائلی که در گذشته قابل طرح نبودند، مطرح شوند.
ریشه‌یابی حادثه عاشورا و اشاره به حوادث پس از رحلت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و
غصب حقوق
اهل بیت (علیهم‌السلام)، در اشعار این دوره، تا حدودی به چشم می‌خورند. از جمله، طلایع بن رُزَّیک (م ۵۶۶ ق)، وزیر فاطمیان، در اشعارش به این نکته اشاره دارد:
تَحتَ السَّقیفَةِ اضمَرَت• • • ما بِالطُّفوفِ غَدَت مُذیعةً.
در زیر سایه بان سقیفه، پنهان شد آنچه در طَف، آشکار گردید.
در دوره‌های گذشته، عمده حملات و انتقادهای شاعران، متوجّه
بنی‌امیه بود؛ ولی در این دوره، شکل خونخواهی تغییر کرد. برخی از شاعران، انتقام از بنی‌عبّاس را مصداق انتقام از دشمنان امام حسین (علیه‌السّلام) می‌دانستند و برخی، انتقام گرفتن و خونخواهی را به ظهور
امام مهدی (علیه‌السّلام) موکول می‌کردند. برخی دیگر نیز بزرگیِ مصیبت را چنان بزرگ و سترگ می‌دانستند که در
دنیا، قابل
قصاص و
انتقام‌گیری نیست و معتقد بودند که تنها،
کیفر الهی در
قیامت، می‌تواند انتقام ریختن این خون‌های پاک باشد.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «شعر عاشورایی عربی از قرون چهارم تا ششم» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۰۱.
