• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شروع کارها به نام خدا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: بسم الله، نام خدا، شروع کارها.

پرسش: دلایل قرآنی و روایی «شروع کارها به نام خدا» چیست؟

پاسخ: این‌که انسان کارهایش را به نام خدا شروع کند، برای این است که کارهای انسان جنبه قدسی و عبادت پیدا کند و به نام او برکت یابد. انسان که احساس فطری از خداوند دارد و او را به عنوان موجود قدوس و منبع خیرات می‌شناسد، وقتی کارش را به نام او نامید، معنایش این است که در سایه قدس و شرافت و کرامت او، این عمل نیز مقدس گردد.
بسم الله عبارتی است که مقصود گوینده آن، اعلام این حقیقت است که اگر آن کس که کارها را به نام او آغاز می‌کند وجود نداشت، قادر به انجام آن کار نبود، پس کارش برای او، به دستور او و با نیروی او است. فایده دیگر شروع کارها با نام خدا، تقویت روح و انگیزه برای عمل نیکی است که مورد رضای خداست و باز داشتن نفس از کردار بد و این بالاترین شعارهاست.



دلایل «آغاز کارها به نام خدا» از دیدگاه قرآن مجید، بدین شرح است:

۱.۱ - سرآغاز کتاب الهی

بسم الله الرحمن الرحیم، سرآغاز کتاب الهی است. «بسم الله» نه‌تنها در ابتدای قرآن کریم، بلکه در آغاز تمام کتاب‌های آسمانی بوده است.
[۱] قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۲، ذیل آیه اول سوره حمد.


۱.۲ - سرچشمه کمالات

چون مفهوم آغاز کردن به نام کسی این است که او را موجودی پاک و منزه از جمیع نقص‌ها و سرچشمه کمالات دانسته و می‌خواهد که عملش را با انتساب به او برکت بخشد؛ ازاین‌رو کارها را به نام هیچ کس ـ حتی نام پیغمبر ـ نمی‌توان آغاز کرد و این است معنای تسبیح نام «الله» که در اول سوره اعلی (سبح اسم ربک الاعلی) به آن دستور داده شده است.
[۲] مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.


۱.۳ - رمز بقا و دوام

برای پاینده بودن یک برنامه و جاوید ماندن یک تشکیلات، باید آن را به موجود پایدار و جاودانی ارتباط دهیم که فنا در ذات او راه ندارد؛ چراکه همه موجودات این جهان به سوی کهنگی و زوال می‌روند. تنها چیزی باقی می‌ماند که با آن ذات لایزال بستگی دارد.
«بسم الله» رمز بقا و دوام است و هر چه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است: «کل شیء‌ هالک الا وجهه».
[۵] قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۶.


۱.۴ - معرفی ذات اقدس الهی

سوره‌های قرآن کریم برای این نازل شده‌اند که بشر را به آخرین سرمنزل سعادت و کمال ممکن سوق دهند و از تاریکی‌های شرک و جهالت به سوی نور معرفت و توحید رهنمون سازند. بنابراین مناسب بود که هر سوره‌ای به نام گرامی پروردگار شروع شود؛ زیرا نام وی از ذات مقدسش حکایت می‌کند و قرآن کریم، هم بدین منظور فرود آمده است که در مسیر کمال انسانی، ذات اقدس الهی را برای بشر مطرح و معرفی می‌کند.

۱.۴.۱ - استثنا

تنها سوره برائت از این قاعده مستثناست؛ زیرا ... نام خدا که عامل رحمت است، در آغاز این سوره که نشانه خشم خداست، مناسبت ندارد.
[۶] خویی، ابوالقاسم، بیان، ج۲، ص۷۴۷.
و به گفته حضرت علی (علیه‌السلام) به خاطر آن است که بسم الله کلمه امان دادن و رحمت است؛ و برائت و اعلام تنفر و دشمنی با کفار و مشرکین با رحم سازگار نیست.
[۷] قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.


۱.۵ - سیره معصومان

در سرلوحه کار و عمل همه انبیا «بسم الله» قرار داشت؛ به عنوان نمونه:

۱.۵.۱ - حضرت نوح

حضرت نوح (علیه‌السلام) در آن طوفان سخت و عجیب هنگام سوار شدن بر کشتی و حرکت روی امواج که هر لحظه با خطرات فراوانی روبه‌رو بود، برای رسیدن به سرمنزل مقصود و پیروزی بر مشکلات به یاران خود دستور می‌دهد که در هنگام حرکت و در موقع توقف کشتی «بسم الله» بگویند: «وَقَالَ ارْکَبُوا فِیهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا اِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ».

۱.۵.۲ - حضرت سلیمان

و نیز سلیمان (علیه‌السلام) در نامه‌ای که به ملکه سبا می‌نویسد، سرآغاز آن را «بسم الله» قرار می‌دهد: «اِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَاِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».

۱.۵.۳ - رسول خدا

پیامبر گرامی اسلام نیز مءموریت رسالت خویش را با نام خدا شروع کرد:
[۱۱] قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.
«اقْرَاْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ».


دلایل «شروع کارها به نام خدا» از دیدگاه روایات، از این قرار است:

۲.۱ - روایتی از پیامبر

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرماید: «کل امر ذی بال لم یذکر فیه اسم الله فهو ابتر؛ هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود بی‌فرجام است».

۲.۲ - روایتی از امام علی

امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) پس از بیان حدیث فوق می‌فرمایند: انسان هر کاری را می‌خواهد انجام دهد، باید بسم الله بگوید؛ یعنی با نام خدا این عمل را شروع می‌کنم و هر عملی که با نام خدا شروع شود، خجسته و مبارک است».

۲.۳ - روایتی از امام باقر

امام باقر (علیه‌السلام) نیز می‌فرماید: «سزاوار است هنگامی که کاری را شروع می‌کنیم، چه بزرگ باشد چه کوچک، بسم الله بگوییم تا پر برکت و میمون باشد».
در این باره احادیث دیگری نیز در کتاب‌های روایی آمده است.


همان‌گونه که محصولات و کالاهای ساخت یک کارخانه، نشانه و علامت آن کارخانه را دارد یا این‌که پرچم هر کشوری، هم برفراز آن کشور و هم برفراز کشتی‌های حمل و نقل آن کشور در دریاها و هم بر روی میز اداری کارمندان قرار دارد، این نشانه‌ها و علامت‌ها به خاطر آن است که راه گم نشود و آن علامت فراموش نگردد. نام خداوند و یاد خدا نیز نشان مسلمانی است. «بسم الله» رمز آن است که در شروع کار نیاز به دل‌گرمی و امید و رحمت است و مبدأ و منشأ همه قدرت‌ها و امیدها و رحمت‌ها خداست.
این‌که به بشر دستور داده شده است که کارهایش را به نام خدا شروع کند، برای این است که کارهای انسان جنبه قدسی و عبادت پیدا کند و به نام او برکت یابد. انسان که احساس فطری از خداوند دارد و او را به عنوان موجود قدوس و منبع خیرات می‌شناسد، وقتی کارش را به نام او نامید، معنایش این است که در سایه قدس و شرافت و کرامت او، این عمل نیز مقدس گردد.
[۱۶] مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.

بسم الله عبارتی است که مقصود گوینده آن، اعلام این حقیقت است: اگر آن کس که کارها را به نام او آغاز می‌کند وجود نداشت، قادر به انجام آن کار نبود، پس کارش برای او، به دستور او و با نیروی او است.
فایده دیگر شروع کارها با نام خدا، تقویت روح و انگیزه برای عمل نیکی است که مورد رضای خدا است و باز داشتن نفس از کردار بد و این بالاترین شعارهاست.
آری کارها را به نام خدای مهربان آغاز می‌کنیم و از او توفیق و برکت می‌جوییم. همان خدایی که ما را آفرید و به ما سخن گفتن و نگارش آموخت و آن‌چه نمی‌دانستیم به ما تعلیم فرمود: «عَلَّمَ الانْسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ؛ و ما هر چه داریم از اوست و بازگشت همه به به سوی اوست».
هر که نه گویای تو خاموش به هر چه نه یاد تو فراموش به
[۱۸] حجت کرمانی محمدباقر و بی‌آزار شیرازی، تفسیر کاشف، ج۱، ص۲۱.



۱. پرتوی از قرآن، محمود طالقانی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.
۲. المیزان، سید محمدحسین طباطبایی، ج۱، ذیل آیه اول حمد.


۱. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۲، ذیل آیه اول سوره حمد.
۲. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۳، ذیل آیه اول سوره حمد.    
۴. قصص/سوره۲۸، آیه۸۸.    
۵. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۶.
۶. خویی، ابوالقاسم، بیان، ج۲، ص۷۴۷.
۷. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.
۸. هود/سوره۱۱، آیه۴۱.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۴، ذیل آیه اول سوره حمد.    
۱۰. نمل/سوره۲۷، آیه۳۰.    
۱۱. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۱، ص۱۵.
۱۲. علق/سوره۹۶، آیه۱.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۴ ۱۶، ذیل آیه اول سوره حمد.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۴ ۱۶، ذیل آیه اول سوره حمد.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۱۴ ۱۵، ذیل آیه اول سوره حمد.    
۱۶. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۱ و ۲، ص۷۹.
۱۷. علق/سوره۹۶، آیه۵.    
۱۸. حجت کرمانی محمدباقر و بی‌آزار شیرازی، تفسیر کاشف، ج۱، ص۲۱.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شروع کارها به نام خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱/۱۶.    



جعبه ابزار