شرایط توبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه: توبه ،
پشیمانی ، بازگشت
پرسش: توبه چه شرایطی دارد؟
پاسخ: توبه هر گاه حقیقى و واقعى باشد و از اعماق جان برخیزد و جامع شرایط باشد و واقعاً از گناهى که مرتکب شده احساس خجلت و ندامت کند و خود را در پیشگاه خدا شرمنده ببیند و در صدد کسب رضاى حق تعالى باشد، به یقین مقبول درگاه احدیت واقع شده و آثار و برکاتش نمایان مى گردد.
توبه عبارت است از پشیمانى و بازگشت از گناه .
توبه هر گاه حقیقى و واقعى باشد و از اعماق جان برخیزد و جامع شرایط باشد و واقعاً از گناهى که مرتکب شده احساس خجلت و ندامت کند و خود را در پیشگاه خدا شرمنده ببیند و در صدد کسب رضاى حق تعالى باشد، به یقین مقبول درگاه احدیت واقع شده و آثار و برکاتش نمایان مى گردد.
قرآن کریم مى فرماید:
ای بندگان که بر خود
اسراف و ستم کردید ، از
رحمت خدا مأیوس نشوید که خدا همهء گناهان را مى آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است .
توبه شعبه اى از
فضل عظیم الهی و درى است از رحمت رحیمى خداوند که بروى بندگان خود باز فرموده است.
امام زین العابدین (ع) در مناجات
تائبین فرمود:
دری به سوى عفوت گشوده اى و نامش را توبه نهاده اى، و فرموده اى باز گردید به سوى خدا و توبه کنید، توبهء خالص ، حال که این در رحمت باز است عذر کسانى که از آن غافل شوند، چیست ؟
غالباً انسان ها گرفتار لغزش هایى مى شوند و اگر در توبه بسته بود، رستگارى براى کسى میسر نمى شد، از این روخداى حکیم و رحیم توبه را دواى دردهاى معنوى و علاج
امراض قلبی و پاک کننده انواع آلودگى ها قرار داده است، تا انسان پس از گرفتارى به گناه به
برکت توبه پاک شده و
اهل نجات گردد. خوش بخت کسى است که از این باب رحمت قدردانى کرده و از آن استفاده کند.
جالب این است که خداوند علاقه فوق العاده اى به توبه بندگانش دارد و فرموده است که توبه کننده گان را دوست می دارد . توبه آغاز تمام خوش بختى هاى انسان است.در حدیثى از
امام باقر(ع) در مورد انسان توبه کننده مى خوانیم: خود را در بیابان (خطرناکى ) در یک شب تاریک گم کرده و سپس آن را بیابد.
لازمه توبه و پشیمانى از گناه ، تصمیم بر ترک معصیت در آینده و جبران مافات است ؛ یعنى اگر آن گناه حق اللّه بوده ؛ مانند ترک نماز، روزه و... قضاى آن ها را به جا آورد، و اگر حق الناس بوده رضایت آنان را جلب کند، حتى اگرکارى را که موجب قصاص است مرتکب شده ، خود را تسلیم کند تا صاحب حق ، قصاص یا عفو کند. شخصى درحضور
حضرت علی (ع) گفت : استغفراللّه . حضرت فرمود: مادرت عزادارت گردد، آیا مى دانى استغفار چیست؟(چون استغفارش به زبان تنها بود و دلش از حقیقت آن خالى بود). پس فرمود:
استغفار درجهء بلند مقامان و صدرنشینان عالم اعلا است و در معناى استغفار شش چیز لازم است :
۱ پشیمانى و حسرت از کردار گذشته ؛
۲ عزم بر ترک آن براى همیشه ؛
۳ ادا کردن حقوق مردم به طورى که هنگام مردن پاک باشد و (رحمت ) خدا را ملاقات کند. در حالى که حق کسى بر عهده اش نباشد؛
۴ هر واجبى که ضایع کرده تدارک نماید؛
۵ آن چه گوشت بدنش از حرام روئیده با حزن بر آخرت آبش کند تا پوست به استخوان بچسبد و گوشت نو دربدنش پیدا شود؛
۶ زحمت عبادت را به بدن خود بچشاند، چنان چه خوشى و شیرینى گناه را چشانیده است و هرگاه این شش چیز در تو پیدا شود آن گاه بگو: استغفراللّه.
علمای اخلاق گفته اند که چهار شرط اول از شرایط قبولی توبه است و دو شرط آخر کمال توبه است، یعنی دست یافتن به بالاترین مقام و مرتبه توبه کننده گان.
نتیجه این که توبه واقعى،
پشیمانی و حسرت از کردار و گناه گذشته است که لازمه آن ، عزم بر ترک آن در آینده وجبران مافات اعم از
حقوق الهی و حقوق مردمى مى باشد و وقتى توبه واقعاً انجام گرفت ، به نظر همه علماى اسلام درپیشگاه خداوند مقبول است . خداوند نه تنها به وسیلهء توبه ، گناه را از بین مى برد، بلکه آن را به حسنه و نیکی مبدل مى کند.
با تحقق شرایطی که ذکر شد، توبه نیز مورد قبول حق تعالى قرار مى گیرد.
خداوند در آیات کثیرى به
گناهکاران و کسانى که به نفس خویش ستم کردند و آن را در معرض
معصیت قرار دادند، توصیه کرده است که توبه کنند ورابطه بین خود و خدا را اصلاح کنند. خداوند همه گناهان آنان را خواهد بخشید، مانند آیه ۱۶۰ بقره که مى فرماید: «مگر کسانى که توبه کردند و به اصلاح کارهاى فاسد خود پرداختند و آن چه را کتمان کرده بودند بیان کنند. در این صورت توبه آن‌ها را مى پذیرم و من بسیار عذرپذیر و قبول کننده توبه و مهربانم».
چه کسى در وفاى به عهد راستگوتر از خداوند است؟
قرآن مجید وعده داده که خداوند توبه را از بندگانش مى پذیرد.
بنابراین گناهکارى که به گناه خویش اعتراف دارد و از آن پشیمان است و عزم جدّى بر
ترک گناه و
جبران گناهان گذشته از
حق النّاس و
حق اللَّه و
حق النّفس دارد،باید به
قبولی توبه خویش و
رحمت و مغفرت خداوند امیدوار باشد.
تذکر یک نکته:
نکته مهمى که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا ما توانسته ایم همه
شرایط لازم توبه را محقق سازیم؟ آیا حلاوت و شیرینى گناه از جان ما به طور کامل رخت بر بسته است؟ این مسئله است که ما را پیوسته در حال
خوف و رجا نگه مى دارد. هم امیدوار به لطف و
رحمت الهی باشیم و هم خوف و واهمه از این که مبادا برخى از
شرایط توبه را محقق نساخته باشیم.
امام صادق(ع) فرمود: «بنده را وقتى مى توان
مؤمن دانست که هم از خدا بترسد و هم امیدوار به رحمت او باشد».
امیرالمؤمینن(ع) مى فرمود: «از پروردگارت بترس و به رحمتش امیدوار باش تا خدا تو را از آن چه مى ترسى، ایمنى بخشد و به آن چه امیدوار هستى، تو را مورد لطف و عنایتش قرار دهد».
سایت مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
