• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شبهه شرک در توسل به اهل‌بیت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: توسل، اهل‌بیت، شرک.

پرسش: آیا توسل به اهل‌بیت (علیه‌السّلام) شرک نیست؟



توسّل به اهل‌بیت (علیه‌السّلام) می‌تواند دو گونه باشد: این‌که آنان را موجودات مستقلی ندانیم؛ بلکه بندگان شایسته و مقرّب الهی بدانیم. در این صورت، واسطه قرار دادن آنان شرک نیست؛ بلکه در حقیقت، بندگی خداست، هم‌چنان که جهاد و سایر کارهای نیک، وسایلی برای قرب به خدا هستند. گونه دوم، این که آنان را موجودات مستقلی بینگاریم و در برابر قدرت حضرت حق، به قدرت دیگری قائل شویم. چنین چیزی، شرک است؛ چون «لا مؤثّر فی الوجود الّا اللّه؛ در هستی، مؤثّری جز خدا نیست». بنا‌بر‌این، قدرت و اختیار آنان در عرض قدرت الهی نیست؛ بلکه در طول آن و به اذن خداست.
پس اگر از اهل‌بیت (علیه‌السّلام) بخواهیم از قدرت و مقام خویش نزد خدا استفاده کنند و حاجات ما را بر آورند و ما را به کمالات انسانی برسانند، شرک نیست؛ بلکه توحید محض است، چنان‌که قرآن در باره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تصریح می‌کند:
«وَ لَوْ اَنَّهُمْ اِذ ظَلَمُواْ اَنفُسَهُمْ جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللهَ تَوَّابًا رَحِیمًا؛ و اگر آنها هنگامی که به خود ستم کردند، نزد تو می‌آمدند و از خدا آمرزش می‌خواستند و پیامبر [نیز] برای ایشان طلب آمرزش می‌کرد، حتماً خداوند را بسیار توبه‌پذیر و مهربان می‌یافتند.»
یا در آیه ۲۷ سوره یوسف، برادران از پدر می‌خواهند که برای آمرزش گناهشان از خدا برای آنان آمرزش بطلبد و یعقوب نیز می‌پذیرد، یا در آیه ۱۱۴ سوره توبه موضوع استغفار ابراهیم (علیه‌السّلام) برای آزر را مطرح می‌کند که مؤیّد و بیان‌گر تاثیر دعای پیامبران در باره دیگران است.


در روایات نیز، چه از طریق شیعه و چه اهل‌سنّت، به دست می‌آید که توسّل به معنایی که گفتیم، نه تنها ایرادی ندارد، بلکه مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است. برای نمونه، حاکم نیشابوری از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت می‌کند هنگامی که آدم (علیه‌السّلام) دچار لغزش شد، به پیشگاه خدا چنین عرض کرد:
«یا رَبِّ! اسالُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ لَمّا غَفَرتَ لی؛ خدایا! به حقّ محمّد از تو تقاضا می‌کنم که مرا ببخشی.»
یا در حدیثی از امام صادق (علیه‌السّلام) نقل شده که امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) پس از نماز ظهر، این دعا را می‌خواند:
«اللّٰهُمَّ انّی اتَقَرَّبُ الَیکَ بِجودِکَ و کَرَمِکَ، وَ اتَقَرَّبُ الَیکَ بِمُحَمَّدٍ عَبدِکَ وَ رَسولِکَ، وَ اتَقَرَّبُ الَیکَ بِمَلائِکَتِکَ المُقَرَّبینَ وَ انبِیائِکَ المُرسَلینَ و بِکَ؛ بار خدایا! من به [یاری] جود و کَرَمت به تو تقرب می‌جویم و به [واسطه] محمّد، بنده و فرستاده‌ات، به تو تقرّب می‌جویم و با خودِ تو و فرشتگان مقرّبت و پیامبرانی که فرستاده‌ای، به تو تقرّب می‌جویم.»


بنا بر این، اوّلاً: منظور از توسّل، حاجت‌خواستن مستقیم از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امامان (علیه‌السّلام) نیست؛ بلکه مراد، توسّل به مقام آنان در پیشگاه الهی است و این در حقیقت، توجّه به خداست و شرک نیست؛ چون شرک، آن است که برای خدا شریکی در صفات و اعمال قائل شویم.
ثانیاً: بر فرض، کسی چیزی را مستقیماً از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یا امام درخواست کند؛ ولی آنان را در انجام خواسته خود، مستقل نداند؛ بلکه معتقد باشد که آنان با قدرتی که خداوند سبحان به آنها عطا کرده و به اذن او حاجت وی را برآورده می‌کنند. این هم شرک نیست، همان‌طور که عیسی (علیه‌السّلام) می‌فرمود:
«انِّی اَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ الطِّینِ کَهَیئَةِ الطَّیرِ فَاَنْفُخُ فیهِ فَیکُونُ طَیراً بِاِذْنِ اللّهِ؛ من از گِل برای شما [چیزی] به شکل پرنده می‌سازم، آن‌گاه در آن می‌دمم. پس به اذن خدا پرنده‌ای می‌شود.»
ثالثاً: تفاوتی میان تقاضای دعا از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و سوگند دادن خداوند به مقام او نیست.
رابعاً: روایات توسل به اهل‌بیت (علیه‌السّلام)، افزون بر این‌که ریشه در قرآن و از جمله آیه توسّل دارند، در حدّ تواتر معنوی‌ هستند
[۱۲] ر. ک: مناقب، مصطفی، توسّل به اهل‌بیت(علیه‌السلام).
و از‌این‌رو، قابل خدشه منحرفان نیستند.


۱. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۲. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۶۱۵.    
۳. ر. ک:صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۲۸۷.    
۴. ر. ک:مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۶۷.    
۵. محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیرالمؤمنین، ج۱۰، ص۲۶۰.    
۶. آل عمران/سوره۳، آیه۴۹.    
۷. ر. ک:خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الاثر، ص۱۷۰.    
۸. صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۶۲.    
۹. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۲۴، ص۸۵.    
۱۰. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۱۵۷.    
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۱۷۲.    
۱۲. ر. ک: مناقب، مصطفی، توسّل به اهل‌بیت(علیه‌السلام).



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «شبهه شرک در توسل به اهل‌بیت» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۶/۵.    



جعبه ابزار