شب اول قبر و پرسش در قبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شب اول قبر، سؤال قبر.
پرسش: شب اول قبر چگونه است و سؤال قبر توسط چه کسانی انجام می‌شود؟ و از چه می‌پرسند؟
پاسخ: پرسش در قبر برای
کافران و
فاسقان توسط
نکیر و منکر با حالت ترسناک و برای
مؤمن توسط مبشر و بشیر با حالت فرحناک انجام می‌شود، محور پرسش‌ها، عقاید و
اصول دین است؛ به ویژه مسئله
امامت (در
روایت تدفین فاطمه مادر حضرت امیر (علیه‌السلام) آمد که
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، نام
علی (علیه‌السلام) را به او تلقین کرد تا در پاسخ
ملائکه بیان کند) (
خداوند، پیامبر،
دین،
امام)؛ اما از مسائل
فروع دین ـ به ویژه مسائلی که در تعیین
سرنوشت انسان مؤثر است ـ نیز سؤال می‌شود؛ مانند: صرف عُمر،
دوستان و ... .
در روایتی به
آیه شریفه «
یُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثّابِتِ» برای
سؤال در قبر استدلال شده است و پس از آن، همان اوصافی که برای نکیر و منکر ذکر شد، بیان کرده است و اضافه شده که به دست هر کدام گرزی به وزن سنگینی آهن‌های
دنیا است و از ربّ، نبی،
قبله، امام می‌پرسند و مؤمن در پاسخ می‌گوید ... امام من، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است ... .
بهترین و کامل‌ترین پاسخ را می‌توان از
زبان معصومین (علیهم‌السلام) دریافت کرد.
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به برخی
اصحاب فرمود: وقتی دو آزمایش‌کننده قبر بر تو وارد شدند، چگونه خواهی بود؟ آن صحابی گفت: آن دو آزمایش‌کننده چه کسی‌اند؟ فرمود: دو ملکی‌اند، سختگیر و خشن، آوازشان مانند رعد غرنده، چشمانشان چون برق خیره‌کننده، با موهای بلند که زیر پای آنها می‌شود و روی آن راه می‌روند، دارای دندان‌هایی که با آن زمین را می‌شکافند و از تو می‌پرسند.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: همین که میت دفن شد، دو ملکی به نام‌های منکر و نکیر سراغ او می‌آیند که آوازشان مانند ... از
میت می‌پرسند: پروردگارت کیست؟ دینت چیست؟ پس میت اگر
مؤمن باشد، می‌گوید الله پروردگارم،
اسلام دین من است؛ سپس می‌پرسند، راجع به مردی که از میان شما بیرون آمد، چه می‌گویی؟ میت می‌گوید: پیامبر را از من می‌پرسی؟ شهادت می‌دهم که او
رسول خدا است ...
و از امام او می‌پرسند، میت امام خود را معرفی می‌کند، دو ملک می‌پرسند، چگونه
امامت را شناختی؟ میت می‌گوید: این امری است که
خدا مرا بر آن
هدایت کرده است.
در روایتی از
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) مانند آنچه از رسول خدا نقل شد، آمده است: ... و سؤال می‌کنند امام تو کیست؟ پاسخ می‌گوید: امام من علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) است. سپس دیگر
ائمه (علیهم‌السلام) را یکی پس از دیگری می‌شمرد تا به
امام زمان خویش می‌رسد.
امام سجاد (علیه‌السلام) جمعه‌ها در مسجد النبی به
موعظه مردم می‌پرداخت و از پایان عمر و سؤال و نکیر و منکر می‌گفت: از خدایی که می‌پرستی، از پیامبری که برای تو مبعوث شد، از دینی که بر آن هستی، از کتابی که می‌خوانی، از امامی که پیروی می‌کنی، از عمری که سپری کردی و از مالی که به دست آوردی و خرج کرده‌ای سؤال می‌کنند.
ــ در
روایات دیگر آمده است: از
قبله‌اش، از دوستانش
از
نمازش،
زکاتش،
روزه‌اش.
ــ در برخی روایات آمده است که نکیر و منکر با آن قیافه وحشتناک و ... مربوط به میت
کافر است؛ اما ملائکه مسئول پرسش از میت مؤمن به نام مبشر و بشیر است،
ابوبصیر از امام صادق (علیه‌السلام) پرسید آیا آن دو ملک بر مؤمن و کافر با یک صورت وارد می‌شوند؟ فرمود: خیر.
شیخ مفید (رحمة‌الله‌علیه) می‌فرماید: در برخی روایات نام دو ملکی که بر کافر نازل می‌شوند ناکر و نکیر و نام دو ملکی که بر مؤمن نازل می‌شوند مبشر و بشیر ذکر شده است، گفته شده اگر نام دو ملک کافر نکیر و ناکر است به خاطر این است که کافر منکر
حق است و منکر آن
ملائکه و از آمدن آنها ناخشنود است و دو ملک مؤمن مبشر و بشیر است چون آن دو
رضایت و
ثواب خدا را بر او بشارت می‌دهند.
سید نعمت‌الله جزایری می‌نویسد: از ظاهر دعاهایی که از ائمه اطهار (علیهم‌السلام) رسیده، بر‌می‌آید که منکر و نکیر جهت بازجویی
کفار و فساق می‌آیند و مبشر و بشیر با بهترین هیئت و صورت به بازجویی مؤمنین می‌آید و موجب خشنودی آنها می‌شوند.
نامیده شدن ملائکه الهی به
نکیر و منکر که در ظاهر
اسم زشتی است، به خاطر این نیست که زشتی در ذات آنها باشد؛ چون ملائکه الهی از هر پلیدی به دورند؛ بلکه به خاطر این است که کافر و فاسق از دیدن آنها منقلب و گرفته و ناخشنود می‌شوند؛ مانند نامیده شدن به خزنه
جهنم و زبانیه که برخی از ملائک‌اند.
پرسش در قبر برای
کافران و
فاسقان توسط نکیر و منکر با حالت ترسناک و برای مؤمن توسط مبشر و
بشیر با حالت فرحناک انجام می‌شود، محور پرسش‌ها، عقاید و
اصول دین است؛ به ویژه مسئله
امامت (در
روایت تدفین
فاطمه مادر حضرت امیر (علیه‌السلام) گذشت که
پیامبر اکرم نام
علی (علیه‌السلام) را به او
تلقین کرد تا در پاسخ
ملائکه بیان کند
(خداوند، پیامبر، دین، امام)؛ اما از مسائل
فروع دین ـ به ویژه مسائلی که در تعیین سرنوشت
انسان مؤثر است ـ نیز سؤال می‌شود؛ مانند: صرف عُمر، دوستان و ... .
در روایتی به
آیه شریفه «
یُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثّابِتِ» برای سؤال در
قبر استدلال شده است و پس از آن، همان اوصافی که برای نکیر و منکر ذکر شد، بیان کرده است و اضافه شده که به دست هر کدام گرزی به وزن سنگینی آهن‌های
دنیا است و از ربّ، نبی، قبله، امام می‌پرسند و
مؤمن در پاسخ می‌گوید ...
امام من، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است ... . (
به نقل از کتاب المناقب از قول ابوهریره).
۱. تفسیر موضوعی، ج۴، مواد در قرآن، آیت‌الله جوادی آملی.
۲. معادشناسی، ج۱ و ۲، علامه سیدمحمدحسین تهرانی.
۳. منازل‌الآخره، شیخ‌عباس قمی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شب اول قبر و پرسش در قبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۶/۰۵.
