• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شان نزول آیه تبلیغ

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: شان نزول، آیه تبلیغ، شیعه.

پرسش: کدام دیدگاه در مورد شان نزول آیه تبلیغ مورد قبول است؟



«یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا اُنْزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ وَ اِن لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ اِنَّ اللهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ؛ ‌ای پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر نکنی، پیامش را نرسانده‌ای و خدا، تو را از گزند مردم، نگاه می‌دارد. آری. خدا، گروه کافران را هدایت نمی‌کند.»


مفسّران، محدّثان و مورّخان شیعه، همگی و بدون هیچ‌گونه تردیدی، آیه را با واقعه «غدیر»، مرتبط دانسته‌اند و محتوای پیام آن را ولایت و امامت علی (علیه‌السّلام) دانسته‌اند. علّامه امینی نیز از سی منبع حدیثی و تفسیری اهل سنّت، هم‌چون کتاب الولایة از ابن جریر طبری، تفسیر الثعلبی، کتاب ما نزل من القرآن فی علی از ابو نعیم اصفهانی، اسباب النزول واحدی و...، ارتباط این آیه را با جریان غدیر، نقل کرده است. گر‌چه ممکن است بعضی از آنها این ارتباط و آنچه را نقل کرده‌اند، قبول نداشته باشند.

۲.۱ - نمونه

برای نمونه، عیّاشی از مفسّران شیعی، از ابن عبّاس و جابر بن عبدالله انصاری نقل می‌کند که: خداوند، به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) امر کرد تا علی (علیه‌السّلام) را به امامت مردم، منصوب کند و ولایت او را به آنان خبر دهد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ترسید که بگویند عموزاده‌اش را برگزیده است و در این‌باره، سرکشی کنند. پس خداوند به او چنین وحی کرد: (ای پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر نکنی، پیامش را نرسانده‌ای، و خدا، تو را از گزند مردم، نگاه می‌دارد).
هم‌چنین سیوطی از مفسّران اهل سنّت، از ابو سعید خُدری روایت می‌کند که گفت: آیه (یا اَیهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغْ مَا اُنزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ...) ، روز غدیر خم، در باره علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) نازل شد.
باز او از ابن مسعود، روایت کرده که گفت:
ما در زمان پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این آیه را این‌گونه قرائت و فهم می‌کردیم: (یا اَیهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغْ مَا اُنزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ) انَّ علیّاً مولی المؤمنین (وَ اِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ ٱللهُ یعْصِمُکَ مِنَ ٱلنَّاسِ).


عبارت (یَا اَیُّهَا الرَّسُولُ)، تنها در دو جای قرآن به‌کار رفته است و به نظر می‌رسد در هر دو مورد، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با توطئه‌های پیچیده و خطرناکی از سوی منافقان و دشمنان اسلام، مواجه بوده است. گویا خدای متعال، با این خطاب می‌خواهد اراده و حسّ مسئولیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را تقویت نماید که: «تو از طرف ما صاحب رسالت هستی. پس باید در بیان حکم، استقامت داشته باشی» و در هر دو مورد، آیه را با مذمّت شدید کفّار و منافقان، به پایان می‌برد. آیه ۴۱ از سوره مائده، با دل‌داری به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، چنین آغاز می‌گردد:
«یَا اَیُّهَا الرَّسُولُ لاَ یحْزُنکَ الَّذِینَ یُسَارِعُونَ فِی الْکفْرِ... ‌ای پیامبر! آنهایی که در مسیر کفر شتاب می‌کنند، تو را‌اندوهگین نسازند...»


جمله (بَلِّغْ مَآ اُنزِلَ اِلَیک مِن رَّبِّک)، نشان‌گر آن است که محتوای پیام، پیش‌تر به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ارسال شده بوده است و سپس آن بزرگوار، مأمور به ابلاغ گشته است؛ امّا دغدغه و دلهره‌ای، او را از این‌که پیام را آشکار نماید، باز داشته است. این حقیقت را همه روایات شیعی
[۱۰] مناقب الامام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۳۸۰.
و برخی روایات اهل‌سنّت، تأیید می‌کنند.
[۱۲] محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۲۶۹-۳۹۷.



جمله (وَ اِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ)، نشان‌گر آن است که این پیام از چنان جایگاهی برخوردار است که اگر رسانده نشود، تمام رسالتِ ابلاغ شده، تباه خواهد شد، چنان‌که گویی «رسالت»، یک سر ابلاغ نشده است.


سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نشان‌گر آن است که او در ابلاغ رسالت و تبلیغ دین، از هر آنچه مرتبط به خود او بوده، هرگز هراسی به دل راه نمی‌داده است، همان‌گونه که خداوند متعال، در توصیف مبلّغان حقّ و رسولان الهی می‌فرماید:
«الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالاَتِ اللّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لاَ یَخْشَوْنَ اَحَداً اِلاَّ اللّهَ وَ کفَیٰ بِاللّهِ حَسِیباً؛ آنان که پیام‌های خداوند را ابلاغ می‌کنند و تنها از او، نه از هیچ کس دیگری، می‌هراسند و خدا برای حساب‌رسی، کفایت می‌کند.»
بدین‌سان، این‌که در آیه آمده است: (وَ اللهُ یعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ)، ترس از فضایی است که گسترش حق و تأثیرگذاری ابلاغ را متزلزل می‌سازد.


۱. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۲. علامه امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۱، ص۲۱۴-۲۲۳.    
۳. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۳۱.    
۴. جلال الدین، سیوطی، الدرّ المنثور، ج۳، ص۱۱۷.    
۵. جلال الدین، سیوطی، الدرّ المنثور، ج۳، ص۱۱۷.    
۶. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۷. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۸. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۹. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۸۹.    
۱۰. مناقب الامام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۳۸۰.
۱۱. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۱، ص۷۰.    
۱۲. محمدی ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۲، ص۲۶۹-۳۹۷.
۱۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۹.    



حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «شان نزول آیه تبلیغ» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۵.    



جعبه ابزار