سکوت هنگام تلاوت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سکوت،
گوش دادن به قرآن،
قرائت قرآن، واجب، نماز، نمازگزار.
پرسش: استاد مطهری می‌فرماید:
علی (علیه‌السلام) در حال
نماز بودند که فردی از خوارج آیه‌ای از قرآن کریم را چندین بار تلاوت نمود. حضرت سکوت می‌نمودند تا آیه تمام شود. استاد مطهری دلیل این کار را فرمایش
خداوند می‌دانند که می‌فرماید: «هنگامی که قرآن خوانده می‌شود، گوش فرا دهید و ساکت باشید». حال سؤال این است: آیا سکوت برای نمازگزار هنگام تلاوت،
واجب است یا خیر؟
پاسخ: براساس نظر بیش‌تر
مفسرین و فقیهان، سکوت کردن و گوش کردن به صدای
قرآن کریم، فقط در قرائت
نماز جماعت، واجب است و در غیر این صورت مستحب است. فقط به این نکته باید توجه داشت که اگر در بین نماز بود، نباید فاصله طولانی ایجاد شود؛ به طوری که موالات و هیئت و صورت نماز به هم بخورد.
هدف از
نزول قرآن کریم به عنوان
معجزه الهی، فقط خواندن
الفاظ آن نیست؛ بلکه گوش جان فرا دادن و شنیدن پیام آن و الهام گرفتن و به کار بستن آن در مسیر
زندگی، هدفی بالاتر است؛ ازاینرو در
آیات و
روایات زیادی، سکوت کردن و گوش فرا دادن به قرآن کریم هنگام قرائت، مورد تأکید قرار گرفته است؛ از جمله
آیه ۲۰۴
سوره اعراف که در متن سؤال به آن اشاره شد.
استاد مطهری می‌فرماید:
علی (علیه‌السلام) در حال
نماز بودند که فردی از خوارج آیه‌ای از قرآن کریم را چندین بار تلاوت نمود. حضرت سکوت می‌نمودند تا آیه تمام شود. استاد مطهری دلیل این کار را فرمایش خداوند می‌دانند که می‌فرماید: «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»؛
«هنگامی که قرآن خوانده می‌شود، گوش فرا دهید و ساکت باشید».
داستانی که از
کتاب شهید مطهری نقل گردید، نمونه‌ای بارز از
سیره ائمه (علیهم‌السلام) و اهتمام آنان به چنین امر مهمی است؛ ولی باید توجه داشت که به صرف امر به سکوت در آیات و روایات نمی‌توان
حکم به وجوب نمود و از آن‌جا که حکم به
وجوب یا
استحباب در حیطه وظایف فقها و عالمان است، ازاینرو به بیان اقوال آن پرداخته می‌شود تا به طور مطلوب آیه ذکر شده، تبیین و معنا شود.
اما این‌که آیه فوق دلالت بر وجوب سکوت کردن و گوش دادن به قرآن کریم، هنگام شنیدن آن ـ به ویژه در
نماز ـ دارد یا نه؟ و اگر دلالت دارد، آیا به طور مطلق یا محدود، موارد خاص است یا نه؟ سه قول وجود دارد:
این امر به طور مطلق دلالت بر وجوب دارد
(چه هنگام
قرائت امام در
نماز جماعت و چه در مواقع دیگر).
در همه جا دلالت بر استحباب دارد.
وجوب اختصاص دارد به شنیدن قرائت امام در نماز جماعت؛ ولی در غیر آن صورت
مستحب است.
از بین اقوال مذکور، قول سوم از همه قوی‌تر است و بیش‌تر فقیهان و
مفسرین قائل‌اند که انصات و گوش دادن به قرائت
امام جماعت واجب است؛ ولی در موارد دیگر مستحب است و هم‌چنین کسانی که قائل به عدم وجوب سکوت در نماز جماعت هستند، نیز استحباب در موارد دیگر را می‌پذیرند.
حال در استحباب فرقی نیست که داخل نماز یا خارج از نماز باشید.
البته ممکن است این سؤال به
ذهن آید که: مگر سکوت در بین نماز و
گوش دادن به صدای قرآن کریم، موالات و پی‌در‌پی بودن اجزای نماز را به هم نمی‌زند؟ در جواب باید گفت: سکوت تا اندازه‌ای در بین نماز جایز است که
موالات و هیئت نماز را به هم نزند
و تعیین مصداق و مقدار را فقیهان به
عرف واگذار نموده‌اند.
یعنی تا اندازه‌ای می‌توان
سکوت کرد و به
قرائت قرآن کریم گوش داد که مردم بگویند: این شخص دارد نماز می‌خواند؛ ولی اگر فاصله طولانی شود؛ به طوری که هیئت و صورت نماز به هم بخورد و
انسان از حالت نمازگزار بودن خارج شود، نماز
باطل می‌شود.
با این بیان می‌توان گفت: بر طبق نظر بیش‌تر مفسرین و فقیهان، سکوت کردن و گوش کردن به صدای
قرآن کریم، فقط در
قرائت نماز جماعت، واجب است و در غیر این صورت مستحب است. فقط به این نکته باید توجه داشت که اگر در بین نماز بود، نباید فاصله طولانی ایجاد شود؛ به طوری که موالات و هیئت و صورت
نماز به هم بخورد.
۱. رساله توضیح المسائل، از مراجع تقلید.
۲. تفسیر نمونه، آیه الله مکارم شیرازی، ذیل آیه ۲۰۴ سوره اعراف.
۳. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ذیل آیه ۲۰۴ سوره اعراف.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «سکوت هنگام تلاوت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۲۶.
