• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سور‌ه حجر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: سوره حجر، اصحاب حجر.
پرسش: دلیل نام‌گذاری سوره حجر به این نام و و شأن نزول آن چیست؟
پاسخ: برای این سوره به‌صورت کلی شأن نزولی نقل نشده است.



نام این سوره از آیه هشتاد سوره حجر « وَ لَقَدْ کَذَّبَ أَصْحابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلین » که درباره «اصحاب حجر» (قوم صالح) سخن می‌گوید، انتخاب شده است؛ چراکه در این سوره، پنج آیه درباره اصحاب حجر است و تنها سوره‌ای است که از قوم صالح به‌عنوان اصحاب حجر نام می‌برد. «اصحاب حجر» عبارتند از قوم ثمود ، یعنی قوم صالح پیامبر ـ علیه‌السلام ـ و حجر اسم شهری بود که در آن زندگی می‌کردند.




۲.۱ - ۱. دیدگاه برخی مفسران

در مورد علت این نام‌گذاری برخی می‌گویند: حجر نام شهری بود که قوم ثمود در آن ساکن بودند.
[۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۶، ص ۵۲۸، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.
آنها را اصحاب حجر گفته‌اند؛ زیرا در آنجا مسکن داشتند؛ همان‌طوری که اعراب بادیه‌نشین را «اصحاب بادیه» می‌گویند.
[۳] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۶، ص ۵۲۸، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.


۲.۲ - ۲. دیدگاه راغب اصفهانی

راغب اصفهانی می‌گوید: «و سمّی ما أحیط به الحجارة حِجْراً و به سمّی حجر الکعبة و دیار ثمود؛ قال تعالی: « کَذَّبَ أَصْحابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلِینَ‌ ».
به نظر می‌رسد با توجه به آیه « وَ کانُوا یَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً آمِنِینَ »؛ «و آنان خانه‌های امن در دل کوه‌ها می‌تراشیدند»، قول راغب قوی‌تر باشد؛ زیرا حجر محلی محصور از سنگ‌هاست و چون آنها از کوه‌ها خانه می‌تراشیدند و خانه‌هایشان محصور از سنگ‌ها بود، اصحاب حجر خوانده شدند؛ یعنی مردمی که در محل احاطه شده از سنگ زندگی می‌کردند.
[۶] قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، ج ‌۲، ص ۱۰۸، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش.



گفتنی است که حجر شهری بود میان مدینه و شام در منطقه‌ «وادی القری» و در جنوب «تیمه» که امروز تقریباً اثری از آن نیست. این شهر در گذشته یکی از شهرهای تجاری عربستان بود.
[۷] حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ۴، ص ۴۸۲، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.
[۸] لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق، حسینی ارموی (محدث)، میر جلال الدین، ج ۲، ص ۶۸۵، دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ ش.
[۹] بانو امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‌۷، ص ۱۵، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ ش.



«أَصْحابُ الْحِجْرِ»، همان قوم سرکشی بودند که در سرزمین حجر زندگی مرفهی داشتند و حضرت صالح ـ علیه‌السلام ـ برای هدایت آنها مبعوث شد؛ در‌حالی‌که آنها فرستادگان خدا را تکذیب کردند: « وَ لَقَدْ کَذَّبَ أَصْحابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلِینَ ».


قرآن اصحاب حجر را جزو جمعیت‌هایی معرفی می‌کند که تمام پیامبران را تکذیب می‌کرده‌اند، با اینکه خود معاصر حضرت صالح بودند؛ دلیلش این است که دعوت همه انبیا به یک چیز بود؛ پس اگر کسی یکی از پیامبران الهی را تکذیب کند، گویا همه آنها را تکذیب کرده است.
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۶، ص ۵۲۸، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.



۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌۱۲، ص ۱۸۵، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۷ ق.    
۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۶، ص ۵۲۸، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.
۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۶، ص ۵۲۸، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.
۴. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص ۱۰۸، واژه «حجر».    
۵. حجر (۱۵)، آیه ۸۲.    
۶. قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، ج ‌۲، ص ۱۰۸، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش.
۷. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ۴، ص ۴۸۲، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.
۸. لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق، حسینی ارموی (محدث)، میر جلال الدین، ج ۲، ص ۶۸۵، دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ ش.
۹. بانو امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‌۷، ص ۱۵، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۶۱ ش.
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۱، ص ۱۲۲، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.    
۱۱. حجر (۱۵)، آیه ۸۰.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۶، ص ۵۲۸، ناصر خسرو، تهران، ۱۳۷۲ش.
۱۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌۱۲، ص ۱۸۵، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۷ ق.    



پایگاه اسلام کوئست.    






جعبه ابزار