سه سلام با برکت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: سلام، نماز.
پرسش: چرا در پایان نمازهای یومیه، سه سلام گفته می‌شود؟ سلام دوم و سوم به چه کسانی است؟
پاسخ: سلام در زبان و ادبیات عرب به معنای درود بوده، و از این باب، هم در زمان
ملاقات و هم در زمان خداحافظی کاربرد دارد. این سه سلام در
احادیث ذکر شده‌اند؛ اما کسی هر سه این‌ها را با هم واجب ندانسته است. برای فهم معنای این سلام‌ها لازم است به ترجمه آن‌ها دقت کنیم: «
درود و سلام بر تو‌ای پیغمبر، و رحمت و برکات خدا بر تو باد». «درود و سلام از خداوند عالم بر ما نمازگزاران و تمام بندگان خوب او». «درود و سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما مؤمنین باد». با توجه به این ترجمه مشخص می‌شود که ضمایر موجود به چه کسانی برگشت می‌کند.
نماز دارای سه
سلام است:
السلام علیک ایها النبی و رحمة الله و برکاته؛
السلام علینا و علی عباد الله الصاحین؛
و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
مراجع عظام هر سه این‌ها را با هم
واجب نمی‌دانند و در این‌که کدام‌یک از این‌ها واجب و کدام‌یک را باید از باب
احتیاط خواند و یا
مستحب است، دیدگاه‌های مختلفی از سوی
فقها مطرح شده است.
سلام در
زبان و
ادبیات عرب به معنای
درود بوده و از این باب هم در زمان ملاقات و هم در زمان خداحافظی کاربرد دارد و مختص موقعیتی خاص نیست. از این باب، استفاده از این کلمه در پایان نماز امری عجیب نبوده و در ادبیات
عرب، استفاده‌ای رایج است.
اما برای این‌که مشخص شود در سلام اول، دوم و سوم نماز چه کسانی منظور هستند و این سلام و درود ما متوجه چه کسانی است، لازم است که در معنای آن تأملی کنیم. در ترجمه‌ای که از این سه سلام در رساله‌های فقهی آمده، می‌توان هدف و مقصود از اینان را به دست آورد:
درود و سلام بر تو ای
پیامبر، و
رحمت و
برکات خدا بر تو باد.
درود و سلام از
خداوند عالم بر ما نمازگزاران و تمام بندگان خوب او.
درود و سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما
مؤمنان باد.
با توجه به ترجمه‌ای که برای سه سلام شده، مشخص می‌شود که ضمیرهای در آن به چه کسانی برگشت می‌کند. در مورد
ضمیر «علیکم» در سلام سوم نیز، روایاتی وجود دارد که موارد خاصی را بیان می‌کنند؛ اما مصداق کامل این ضمیر را همان‌طور که در ترجمه آمده، مؤمنان ذکر کرده‌اند.
امام صادق (علیه‌السلام) نیز در حدیثی معنای سلام را این‌گونه بیان کردند: «معنای سلام در انتهای نماز، امان است؛ یعنی کسی که امر خداوند و
سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) را با
اخلاص و
خشوع انجام می‌دهد، برای او از بلای
دنیا امان و از
عذاب آخرت نجات است. سلام اسمی از
اسمای الهی است».
درباره حکمت ذکر سلام نیز می‌توان احتمالاتی داد. از آن‌جا که
نماز گفت‌و‌گویی بین
عبد و
خالق است، گفته می‌شود دعای پس از نماز توسط خداوند مستجاب می‌شود و ما با این سلام،
درود و رحمت خداوند را برای پیغمبر، خود و نمازگزاران دیگر می‌خواهیم که خود امری با
ارزش بوده و می‌تواند خاتمه‌ای عالی برای نماز باشد و
انسان با این سلام از نماز خارج شود، و
روایت امام صادق (علیه‌السّلام) که سلام نماز را به معنای امان ذکر فرمودند، با این معنا هم‌خوانی دارد.
در انتها لازم به ذکر است که
تفاسیر عرفانی بسیاری برای این سلام‌ها آورده شده که ذکر موردی از آن می‌تواند مفید فایده واقع شود.
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در تشریح سلام نماز می‌گوید: بدان که عبد سالک چون از مقام
سجود که سر فناست، به خود آمد و حالت
سهو و هشیاری برای او دست داد و از حال
غیبت از
خلق به حال حضور رجوع کرد، سلام دهد به موجودات، سلام کسی که از سفر و
غیبت مراجعت نموده. پس در اول رجوع از سفر، سلام به نبی اکرم دهد ... و پس از آن، به اعیان دیگر موجودات به طریق
تفصیل و جمع توجه کند.
سایت حوزه نت، برگرفته از مقاله «سه سلام با برکت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۶/۰۷. سایت اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «سه سلام با برکت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۶/۰۷.
