سؤال کردن از عالم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: پرسیدن، سؤال کردن، عالم.
پرسش: در حدیثی از
حضرت علی و
امام صادق (علیهما‌السلام) نقل شده که یکی از حقوق
عالم بر تو این است که زیاد از حد پرسش نکنی و در پی مخالفت با او هم مگو فلانی چنین و چنان گفت. حال سؤال این است که اگر شاگرد پرسش نکند، شبهات او حل نمی‌شود و چرا نباید آرای صاحب نظران را برای استاد آورد؟
پاسخ: با توجه به
سیره امامان معصوم و یارانشان و بعد از آن‌ها بین اساتید و شاگردان، سؤال کردن برای فهمیدن هیچ‌گونه ایرادی ندارد؛ بلکه کاری پسندیده است و در برابر، نپرسیدن و در
جهل و نادانی ماندن، نقص است. اصولاً این کار یک
حکم عقلی است؛ زیرا عقل می‌گوید کسی که نمی‌داند باید از کسی که می‌داند بپرسد و اصطلاحاً رجوع جاهل به عالم در مسائلی که نمی‌داند حکمی است عقلی. بنابراین سؤال کردن زیاد شاگرد از استاد اگر به قصد یادگیری باشد، مشمول
حدیث یادشده در سؤال نیست؛ اما اگر برای اذیت و آزار باشد، کار درستی نیست و مذمت شده است.
حدیث مذکور در کتاب‌های معتبر چنین نقل شده:
عن ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) قال: «کان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) یقول: انّ مِنْ حقِّ العالمِ علیْک انْ لاتکثُرَ علیه السؤالَ...؛ از جمله
حقوق عالم بر تو این است که زیاد از او سؤال نکنی ...».
سند این حدیث معتبر است.
باید گفت که پرسشگران چند نوع‌اند:
بعضی از کسی به ناحق سؤال می‌کنند تا این‌که طرف مقابل را اگر نتوانست پاسخ دهد، مسخره و رسوا کنند، این نوع سؤال مذموم است.
بعضی سؤالشان از باب
امتحان است؛ مثل استادی که از شاگردانش می‌پرسد تا آن‌ها را امتحان کند که آیا درسشان را می‌خوانند یا خیر؟
و بعضی دیگر مقصودشان این است که مجهولات و مشکلات علمی خود را برطرف کنند و به معلوماتشان بیفزایند.
این دو نوع سؤال نه‌تنها دارای اشکال نیست، بلکه توصیه و سفارش هم شده است؛
در
قرآن خداوند در دو
آیه می‌فرماید: اگر نمی‌دانید از
اهل ذکر سؤال کنید.
در
روایات اسلامی هم وارد شده، چیزی را که نمی‌دانید، سؤال کنید.
از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل شده که فرمود: «
العلمُ خزائنُ و مفتاحُها السؤالُ؛
علم در
خزینه است و کلید آن خزینه سؤال کردن است».
امام علی (علیه‌السلام) در جواب کسی که گفته بود: از شما در مورد چیزهایی سؤال دارم، فرمود: «
سل تفقّهاً و لاتسال تعنّتاً؛
سؤال کن برای فهمیدن نه این‌که برای عاجز کردن».
اصحاب پیغمبر و
ائمه اطهار (علیهم‌السلام) نیز از آن‌ها سؤال‌هایی می‌کردند؛ مثلاً
علامه مجلسی در
بحارالانوار در مورد
سلمان فارسی نقل می‌کند: «
کان سلمان کثیر السؤال عن رسول الله (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم)؛ سلمان فارسی از پیامبر
اسلام زیاد سؤال می‌کرد».
با توجه به
سیره مستمره
امامان معصوم و یارانشان و بعد از آن‌ها بین اساتید و شاگردان، سؤال کردن برای فهمیدن هیچ‌گونه ایرادی ندارد؛ بلکه کاری پسندیده است و در برابر، نپرسیدن و در
جهل و نادانی ماندن، نقص است. اصولاً این کار یک حکم عقلی است؛ زیرا عقل می‌گوید کسی که نمی‌داند باید از کسی که می‌داند بپرسد و اصطلاحاً رجوع جاهل به عالم در مسائلی که نمی‌داند حکمی است عقلی.
بنابراین سؤال کردن زیاد شاگرد از استاد اگر به قصد
یادگیری باشد، مشمول
حدیث مذکور در سؤال نیست؛ اما اگر برای اذیت و آزار باشد، کار درستی نیست و مورد مذمت است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «سؤال کردن از عالم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۱۱.
