• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

زمان پیدایش دعا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: پیدایش دعا، مفاتیح الجنان، دعا، دعای توسل، زیارت عاشورا.

پرسش: دعاهايي كه در مفاتيح الجنان آمده است همچون دعای توسل، زیارت عاشورا، دعای عهد، دعای كميل و... پيدايش آنها در چه زماني بوده است؟ آيا از زمان آفرينش حضرت آدم ـ عليه السلام ـ بوده است؟

پاسخ: اگر مطلق دعا را در نظر بگیریم از زمان حضرت آدم بوده و اگر دعاهایی مثل توسل یا زیارت عاشورا را ملاحظه کنیم، پس از حضرت آدم (علیه‌السلام) و از زمان ائمه (علیهم‌السلام) به دست ما رسیده است.



دعا ارزشمندترین عبادت‌ها و از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی به بندگانش می‌باشد؛ به گونه‌ای که جایگاه والایی را در قاموس قرآن و احادیث، به خود اختصاص داده است؛

۱.۱ - دعای امام سجاد

برای نمونه، امام سجاد (علیه‌السلام) در مناجات ذاکرین به خدا عرض کرده است: «و من اعظم النعم علینا جریان ذکرک علی السنتنا و اذنک لنا بدعائک؛ و از بزرگ‌ترین نعمت‌های تو بر ما جاری ساختن نام تو بر زبان و اذن تو به دعا کردن با توست».

۱.۲ - کلام امام علی

یا امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در تفسیر آیه «صراط الذین انعمت علیهم» می‌فرماید: «منظور از نعمت، نعمت‌های مادی از قبیل خوردنی و پوشیدنی نیست؛ ‌ چراکه خداوند متعال این‌ها را به کافران و فاسقان نیز عطا می‌کند؛ بلکه منظور از نعمت در این آیه شریفه، دعا است».
[۱] نهاوندی، علی‌اکبر، شرح دعای سمات.



واژه دعا، به معنای درخواست کردن و طلب کردن است. در قرآن نیز به همین معنا به کار گرفته شده است: «ادعونی؛ از من بخواهید».


دعا حقیقتی است فطری؛ به گونه‌ای که هر کس خواه مسلمان ـ خواه کافر ـ خواه انسان یا ـ حتی ـ موجودات دیگر، ‌ همگی دست نیاز به سوی وجود بی‌نیاز دراز می‌کنند.


اما درباره زمان پیدایش دعا باید گفت:

۴.۱ - همراه با هبوط آدم

دعاهایی که از طریق معصومین به دست ما رسیده است، همراه با هبوط حضرت آدم (علیه‌السلام) از بهشت به زمین خاکی بوده است؛ آن‌گاه که از کرده خویش ‌پشیمان گشت و دست به دعا برداشت: «فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه انه هو التواب الرحیم».

۴.۲ - پیش از خلقت انسان

یا دقیق‌تر آن است که بگوییم، همه این دعاها، پیش از خلقت انسان در لوح محفوظ بوده است؛ اما دست‌رسی عموم مردم به این‌گونه ادعیه از زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) بوده است.

۴.۲.۱ - زیارت عاشورا

به عنوان مثال زیارت عاشورا، از امام محمدباقر (علیه‌السلام) نقل شده است؛ اما در اصل یک کلام قدسی می‌باشد؛ به این‌گونه که وقتی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به معراج رفتند، در آسمان چهارم، کلمات زیارت عاشورا بر [[|قلب پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)]] الهام گردید؛ لیکن ازاین‌رو که هنوز واقعه عاشورا در روی زمین رخ نداده بود، تا زمان امام محمدباقر (علیه‌السلام) مخفی ماند و پس از این دوران در دسترس شیعیان قرار گرفت.
[۴] صفاتی، زهره، شرح زیارت عاشورا.


۴.۲.۲ - دعای کمیل

دعای کمیل از زمان حضرت خضر (علیه‌السلام) بوده است و منسوب به آن حضرت است. سپس سینه به سینه به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) انتقال یافت و آن حضرت، این دعا را به کمیل بن زیاد نخعی که از اصحاب نزدیکشان بود، تعلیم فرمود.
[۵] زمردیان، علی، شرح دعای کمیل.



پس اگر مطلق دعا را در نظر بگیریم، از زمان حضرت آدم بوده و اگر دعاهایی مثل توسل یا زیارت عاشورا را ملاحظه کنیم، بعد از حضرت آدم (علیه‌السلام) و از زمان ائمه (علیهم‌السلام) به دست ما رسیده است.


۱. شرح دعای کمیل، علی زمردیان.
۲. شرح زیارت عاشورا، زهره صفاتی.


۱. نهاوندی، علی‌اکبر، شرح دعای سمات.
۲. مؤمن/سوره۴۰، آیه۶۰.    
۳. بقره/سوره۲، آیه۳۷.    
۴. صفاتی، زهره، شرح زیارت عاشورا.
۵. زمردیان، علی، شرح دعای کمیل.




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «زمان پیدایش دعا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۰۲.    



جعبه ابزار