زمان نزول آیه اکمال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: آیه اکمال، عرفه، غدیر.
پرسش: بعضی احادیث نزول
آیه اکمال را
روز عرفه و برخی
روز غدیر ذکر کرده‌اند. چگونه می‌توان میان آنها را جمع کرد؟
«الْیوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِن دِینِکُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیوْمَ اَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکمُ الْاِسْلاَمَ دِیناً؛
امروز، کسانی که
کافر شده‌اند، از
[کارشکنی در
] دین شما نومید گردیدند. پس، از ایشان مترسید و از من بترسید. امروز، دین شما را برایتان کامل و
نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و
اسلام را برای شما، آیین برگزیدم.»
اگر چه در مقایسه دو دسته از احادیث شیعه که نزول «آیه اکمال» را در روز غدیر و روز عرفه بیان کرده‌اند، در ظاهر آنها تعارضی دیده می‌شود؛ امّا به نظر می‌رسد به مقتضای دقّت و تامّل، این دو دسته از احادیث، نه تنها با هم تعارض اساسی ندارند، بلکه به عکس، در اساس، مؤیّد و مکمّل یکدیگرند. توضیح این‌که (همان‌طور که
علّامه طباطبایی آورده است) تدبّر در دو آیه: (ای
پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، رسالتش را نگزارده‌ای...) و (امروز، دینتان را برایتان کامل کردم...) و نیز تدبّر در احادیث فریقین و روایات متواتر غدیر، همراه با تحلیل اوضاع داخلی جامعه اسلامی در اواخر عهد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و کاوش دقیق آن، برای
انسان،
یقین می‌آورد که «امر به ولایت»، چند روز پیش از روز غدیر، در روز عرفه نازل شده بوده است.
از سوی دیگر، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بیم آن داشت که با اظهار آن، مردم آن را نپذیرند و یا با
دروغ و
تهمت و جوسازی، اساس دین را متزلزل سازند و در نتیجه، اختلالی در امر دین پدید آید. پس ابلاغ آن را به تأخیر انداخت و امروز و فردا کرد، تا آن‌که آیه: (ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن...) ، نازل شد و مهلتی باقی نگذارد.
در واقع، تاریخ صدور حکم انتصاب
امام علی (علیه‌السّلام) از سوی خداوند متعال برای رهبری
امّت پس از پیامبر اسلام، با تاریخ ابلاغ آن، نُه روز فاصله داشت. حکم ولایت امام (علیه‌السّلام)، در روز عرفه و در
عرفات، صادر شد؛ امّا پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به دلائلی که بدان‌ها اشارت رفت، ابلاغ این حکم را تا روز
غدیر خم به تأخیر‌انداخت.
بنا‌بر‌این، متونی که بر نازل شدن «آیه اکمال» در روز عرفه دلالت دارند، ناظر به تاریخ صدور حکم ولایت هستند و متونی که بر نازل شدن این آیه در روز غدیر خم دلالت دارند، ناظر به تاریخ ابلاغ حکم ولایت‌اند.
ظاهرِ ترتیب آیات قرآن نیز مؤیّد این احتمال است که «آیه اکمال»، قبل از
آیه تبلیغ، نازل شده باشد؛ چرا که اکمال دین در سومین آیه
سوره مائده نازل شده و امر به تبلیغ امامت در آیه ۶۷ سوره مائده بیان شده است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «زمان نزول آیه اکمال» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۵/۳.
