• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ریا و اخلاص در آیات و روایات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ریا، اخلاص در عمل، اسلام.
پرسش: ریا وانواع آن و اخلاص در عمل را به کمک آیات و روایات توضیح دهید؟
پاسخ: در ادامه به اخلاص و اقسام ریا در آیات و روایات اشاره می شود.




ریا و ظاهرسازی، یا در اصل اعتقاد به ایمان، و یا در عبادات (واجبات و مستحبّات) یا در وصف عبادت است، مثل آن که اگر شخص تنها باشد، نماز را تندتر و سبک بخواند، ولی در نزد مردم رکوع و سجود را طول دهد و قرائت و اذکار را با دقّت ادا کند و یا در مجلس عزا گریه کند ولی در تنهایی این چنین نباشد و تمام اقسام آن شرعاً حرام و گناه کبیره و ناپسند و سبب بطلان عبادت است.



خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: (فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً)؛ هر کس امید دیدار پروردگار خویش را دارد، باید کار شایسته و خیر کند و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک قرار ندهد.
و در حدیث نبوی است که ریا، شرک اصغر است؛
[۲] جامع السعادات، ج۲، ص۹۰.
و درمان آن این است که مؤمن باید توجه کند که مقدم داشتن رضایت مردم بر رضایت خدای متعال ـ که هر چه نعمت داریم از آن اوست ـ حماقت است و کسب اعتبار و شخصیت و عزّت در نزد مردم امری احتمالی است، ولی باطل شدن عبادت به ریا مسلّم و قطعی است.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله)می‌فرماید: یقول الله تعالی من عمل لی عملا و اشرک فهو له کله و انا منه بریء
[۳] جامع السعادات، ج۲، ص۲۹۰.
؛ خدای تعالی می‌فرماید اگر در عبادت و عملی برای من شریک قرار دادی پس تمام آن عمل را به شریکم واگذار می‌کنم و من از آن چیزی نمی‌خواهم.
مکن هرگز به طاعت خودنمایی بران زین خانه نفس خودنما را



مرحوم نراقی در جامع السعادات
[۴] جامع السعادات، ج۲، ص ۳۰۰.
می‌فرماید: ریا گاهی آشکار و واضح و گاهی مخفی و پنهان است.

۳.۱ - ریای آشکار


ریای آشکار آن است که انسان عملی را بدون قصد ثواب در آخرت، و فقط به خاطر خوشایند مردم و تمجید و تعریف از او انجام دهد.

۳.۲ - ریای خفی


ولی ریای خفی عملی است که برای خدا انجام می‌دهد و به قصد ثواب ولی در خلوت و تنهایی از آن کم می‌گذارد، و در حضور دیگران بیش‌تر و با اهمیّت‌تر انجام می‌دهد و خوشحال می‌شود که اگر مردم بفهمند او این عمل را انجام داده است، مثل نماز شب، یا صدقه دادن و یا کارهای خیر دیگر، به جهت کسب منزلت و احترام در نزد مردم و... خوشحال می‌شود. می‌فرماید شکّی نیست که این رفتار هم از شایبه‌ی ریا خالی نیست و باید سعی کنیم که این فکر را هم از خودمان دور کنیم و عمل را خالصاً مخلصاً للّه انجام دهیم و به هیچ احدی غیر از خدا کار نداشته باشیم.



ضد ریا، اخلاص است که مقامی رفیع و از صفات مقربیّن است و تحصیل آن بسیار مشکل و بالاترین ملکات حسنه است و قبولی تمام اعمال بستگی به آن دارد.



در آیه‌ی کریمه، شیطان بدبخت گفت: (فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلاّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمخْلَصِینَ)؛ قسم به عزّت خدا، جمیع بندگان را گمراه می‌کنم، مگر بندگان با اخلاص را.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: (وَ ما أُمِرُوا إِلاّ لِیَعْبُدُوا اللّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ)؛ و مأمور نشدند، جز آن که خدا را بپرستند، در حالی که دین را برای او خالص و پاک کنند. (فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً)؛ هر کس امید دیدار پروردگار خویش را دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و در عبادت پروردگار خود، هیچ احدی را شریک نکند.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید: ما من عبد یخلص العمل للّه تعالی اربعین یوماً الاّ ظهرت ینابیع الحکمة من قلبه علی لسانه
[۸] جامع السعادات، ج۲، ص۳۱۳.
؛ هیچ بنده‌ای نیست که چهل روز عمل را با اخلاص فقط برای خدا انجام دهد، مگر آن که چشمه‌های حکمت و دانش از دل او بر زبانش جاری می‌شود.
هم چنین امام صادق(علیه‌السلام) در این قول خدای تعالی که می‌فرماید: لیبلُوکُم اَیّکُم احسن عملا؛ خدا شما را خلق فرمود تا شما را بیازماید که کدام یک عمل نیک دارید، فرمود: امر خدا زیادی عمل نیست، بلکه مقصود کردار درست است، یعنی ترس از خدا و نیّت صادق. ارزش عمل، بستگی به نیّت خالص و قربةالی الله دارد.


 
۱. کهف/سوره۱۸، آیه۱۱۰.    
۲. جامع السعادات، ج۲، ص۹۰.
۳. جامع السعادات، ج۲، ص۲۹۰.
۴. جامع السعادات، ج۲، ص ۳۰۰.
۵. ص/سوره۳۸، آیه۸۲.    
۶. بینه/سوره۹۸، آیه۵.    
۷. کهف/سوره۱۸، آیه۱۱۰.    
۸. جامع السعادات، ج۲، ص۳۱۳.




اندیشه قم.    



جعبه ابزار