• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رجعت‌کنندگان هنگام ظهور امام زمان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: رجعت، ائمه، مؤمنان، کافران، ظهور امام زمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف).

پرسش: وقتی امام زمان ظهور می‌کند چه کسانی زنده می‌شوند؟ اگر ما نباشیم، امام زمان از کجا می‌فهمد که ما طرفدار او هستیم؟

پاسخ: روایات مربوط به رجعت، هرگز درصدد برشمردن تعداد و آمار افراد یا ذکر اسامی آنان نیستند؛ بلکه این روایات ضمن اشاره به اسامی برخی از افراد گروه‌ها، مسئله رجعت مردگان به دنیا را محدود و مختص کسانی می‌دانند که قبل از مرگ از درجه بالای ایمان برخوردار بوده و در حمایت از دین الهی و اطاعت از ائمه (علیهم‌السلام) کوتاهی نکرده‌اند و یا کسانی که در راه کفر و عناد با اهل بیت (علیهم‌السلام) از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند؛ اما غیر از این دو گروه ـ چنانچه قبلاً اشاره شد ـ بازگشت به دنیا نخواهند داشت.
بنابراین آنچه مهم و تعیین‌کننده است، خلوص ایمان در پرتو عمل به دستورات الهی و اعتصام به ولایت ائمه معصوم (علیهم‌السلام) است تا در اثر چنین پیوندی، خداوند نیز وی را از چنین فوز عظیمی در ایام الله [[|ظهور مهدی]] و رجعت اهل بیت (علیهم‌السلام) برخوردار کند.



در این سؤال دو مسئله مورد پرسش واقع شده است:
۱. معرفی اشخاصی که در زمان ظهور امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) رجعت می‌کنند.
۲. شناخت طرفداران و نحوه آگاهی امام (علیه‌السلام) از عقیده و افکار اشخاصی که طرفدار آن حضرت بوده‌اند و از دنیا رفته‌اند.
آنچه نیاز به بررسی بیشتر دارد، بخش نخست سؤال است. به همین جهت ما در این‌جا، نخست به پاسخ قسمت دوم سؤال می‌پردازیم. آن‌گاه اشاره به بخش اول سؤال می‌کتیم.


پاسخ این فقره از سؤال واضح است؛ زیرا داشتن علم غیب و آگاهی از اسرار انسان و جهان، از شئونات امام معصوم (علیه‌السلام) است و امام کسی است که علم گذشته و آینده را داراست و بر اعمال بندگان، اشراف و احاطه دارد. اگر چنین نباشد نمی‌تواند امام و حجت میان خلق و خالق باشد.

۲.۱ - پاسخ حضرت

خود حضرت در توقیعی شریف که به شیخ مفید (رحمة‌الله‌علیه) صادر فرموده است، پاسخ این سؤال را به بهترین وجه یادآور شده است، می‌فرماید:

«اِنَّا نُحِیطُ عِلْماً بِاَنْبَائِکُمْ وَ لاَ یَعْزُبُ عَنَّا شَیْءٌ مِنْ اَخْبَارِکُمْ ... اِنَّا غَیْرُ مُهمِلِینَ لِمُرَاعَاتِکُم وَ لَا نَاسِینَ لِذِکْرِکُم ...»؛ ما احاطه و اشراف کامل بر اخبار شما داریم و هیچ چیزی از اخبار شما از دید ما پنهان نیست. ما مواظب اوضاع و احوال شما هستیم و هیچ‌گاه یاد شما را از خاطر نمی‌بریم.
بنابراین از این نظر جای نگرانی وجود ندارد؛ زیرا حضرت نسبت به شیعیان و دشمنان خود هرگز بی‌تفاوت نیست و تمام جریانات را نیز باخبر است. هر کس به میزان ایمان و معرفت خود، ‌در میان پیروان حضرت، جایگاه خاص خود را دارد.


براساس روایات، این مسئله اجمالاً قطعی و مسلم است که ائمه (علیهم‌السلام) و عده‌ای از مؤمنین و کفار در زمان ظهور مهدی (علیه‌السلام) دوباره زنده می‌شوند و این موضوع به عنوان «رجعت» جزء معتقدات شیعه و ضروری مذهب است.

۳.۱ - توضیح مطلب

زنده شدن مردگان و بازگشت آنان به دنیا، چون از امور غیبی مربوط به آینده است؛ لذا اعتقاد به آن متوقف است بر وجود دلایل معتبر نقلی از معصومین (علیهم‌السلام). در روایات مربوط به این موضوع گرچه خصوصیات آن به طور کامل بیان نشده است، ولی اصل مسئله رجعت در حد تواتر از ائمه (علیهم‌السلام) نقل شده است.

۳.۲ - دیدگاه سیدمرتضی

مرحوم سیدمرتضی در این رابطه می‌فرماید: شیعه امامیه بر این اعتقاد است که خداوند به هنگام ظهور امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) گروهی از شیعیان آن حضرت را که پیشتر مرده‌اند، باز می‌گرداند تا به ثواب یاری و کمک به آن حضرت برسند و حکومتش را ببینند و هم‌چنین گروهی از دشمنان او را باز می‌گرداند تا از آنان انتقام بگیرد و شیعیان از مشاهده ظهور حق و بالا گرفتن کلمه اهل آن، خشنود گردند.
[۲] طبسی النجفی، محمدرضا، شیعه و رجعت، ص۲۵۰، ترجمه و تلخیص از سیدمحمد میرشاه ولد، قم، دارالنشر اسلام، چ۱، ۱۳۷۶ش.


۳.۳ - دیدگاه علامه مجلسی

علامه مجلسی (رحمة‌الله‌علیه) نیز می‌فرماید: یکی از موضوعات اجماعی شیعه، بلکه از ضروریات مذهب حقه، حقانیت «رجعت» است که پیش از رستاخیز، در زمان حضرت قائم (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) خواهد بود و گروهی از مؤمنان که دارای ایمان خالص بوده‌اند و نیز گروهی از کافران که دارای کفر محض بوده‌اند، به دنیا باز می‌گردند تا حکومت ائمه (علیهم‌السلام) را ببینند.
[۳] طبسی النجفی، محمدرضا، شیعه و رجعت، ص۲۵۹، ترجمه و تلخیص از سیدمحمد میرشاه ولد، قم، دارالنشر اسلام، چ۱، ۱۳۷۶ش.



در روایات نیز از موضوع «رجعت» به عنوان ایام الله تعبیر شده است.
حدیثی از امام صادق
ــ امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: ایام الله ـ که مایه سرور و عزت مؤمنین است ـ سه مرحله دارد که رجعت یکی از آن است: «ایام الله ثلاثة: یوم یقوم القائم و یوم الکره و یوم القیامه».
حدیثی دیگر
ــ و در حدیث دیگر نیز امام صادق (علیه‌السلام) ایمان به رجعت را ضروری شمرده و می‌فرماید: «از ما نیست کسی که اعتقاد به بازگشت ما نداشته باشد».


اعتقاد به جزئیات و خصوصیات رجعت مثل زمان و تعداد افراد و ... ضرورتی ندارد و در روایات نیز به‌روشنی بیان نشده است، آن چه قطعی و ضروری مذهب است، اصل اعتقاد به رجعت فی الجمله است.


چه کسانی دوباره زنده می‌شوند و به دنیا باز می‌گردند؟
روایات در این باره دو دسته‌اند:

۶.۱ - روایات عام

برخی روایات به صورت عام ویژگی‌های گروه‌هایی را که به دنیا بر‌می‌گردند، بیان کرده‌اند، این دسته از روایات به سه گروه اشاره کرده‌اند:

۶.۱.۱ - رجعت همه ائمه

ائمه (علیهم‌السلام) روایاتی وجود دارد که به طور عام قائل به رجعت همه ائمه شده‌اند.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هیچ امام و پیشوایی نیست، مگر اینکه مجدداً در زمان خودش در آینده به دنیا باز می‌گردد ...».
[۶] مغیثی، غلام‌رضا، رجعت از دیدگاه عقل و دین، ص۹۴، قم، چ۱، ۱۳۸۰ش.


۶.۱.۲ - رجعت مؤمنان و مشرکان

امام صادق می‌فرماید: «بازگشت مردگان به دنیا همگانی و فراگیر نیست؛ بلکه مربوط به عده‌ای خاص است، بر‌نمی‌گردد به دنیا مگر کسانی که از ایمان خالص برخوردارند یا به حد شرک خالص رسیده باشند».

۶.۱.۳ - رجعت دشمنان

علاوه بر روایت فوق، روایات دیگری بر بازگشت مشرکین که به حد شرک خالص رسیده باشند و نیز دشمنان ائمه (علیه‌السلام) که عناد و دشمنی را به اوج رسانده‌اند، دلالت می‌کند.

ــ امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «فقط کسانی در زمان ظهور قائم ما به سوی دنیا باز می‌گردند که ایمانشان را خالص کرده باشند یا به مرز کفر خالص رسیده باشند ...»

ــ و نیز فرمودند: «زمانی که مهدی ما ظهور کند، خداوند کسانی را که به اذیت و آزار بندگان مؤمن می‌پرداختند، با همان قیافه قبلی‌شان به دنیا باز می‌گرداند تا مؤمنین از آنان انتقام بگیرند».

۶.۲ - روایات خاص

پاره‌ای از روایات به صورت خاص نام افراد را برده و مصداق کسانی را که رجعت می‌کنند، بیان کرده‌اند که در این قسمت به ذکر این مصادیق می‌پردازیم:

أ. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امیرمؤمنان (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام).

ب. شهدای کربلا همراه با امام حسین (علیه‌السلام) و هفتاد نفر پیامبری که با حضرت موسی بن عمران مبعوث شدند.

ج. اصحاب کهف، یوشع بن نون، سلمان فارسی، مقداد، ابودجانه و مالک اشتر بعنوان وزرا و معاونان حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف).

د. مفضل بن عمر، داوود بن کثیر الرقی،
[۱۴] اردبیلی غروی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۸، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق.
عبدالله بن شریک عامری، اسماعیل فرزند امام صادق (علیه‌السلام)،
[۱۶] طبسی، نجم‌الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی (علیه‌السلام)، ص۹۵، دفتر تبلیغات اسلامی (بوستان کتاب)، ویرایش دوم، چ۳، ۱۳۸۰ش.
حمران بن اعین و میسر بن عبدالعزیز.


اینکه روایات مربوط به رجعت، هرگز درصدد برشمردن تعداد و آمار افراد یا ذکر اسامی آنان نیستند؛ بلکه این روایات ضمن اشاره به اسامی برخی از افراد گروه‌ها، مسئله رجعت مردگان به دنیا را محدود و مختص کسانی می‌دانند که قبل از مرگ از درجه بالای ایمان برخوردار بوده و در حمایت از دین الهی و اطاعت از ائمه (علیهم‌السلام) کوتاهی نکرده‌اند و یا کسانی که در راه کفر و عناد با اهل بیت (علیهم‌السلام) از هیچ تلاشی فروگذار نکرده‌اند؛ اما غیر از این دو گروه ـ چنانچه قبلاً اشاره شد ـ بازگشت به دنیا نخواهند داشت.
بنابراین آنچه مهم و تعیین‌کننده است، خلوص ایمان در پرتو عمل به دستورات الهی و اعتصام به ولایت ائمه معصوم (علیهم‌السلام) است تا در اثر چنین پیوندی، خداوند نیز وی را از چنین فوز عظیمی در ایام الله ظهور مهدی و رجعت اهل بیت (علیهم‌السلام) برخوردار کند.


۱. الشیعه والرجعه، محمدرضا طبسی.
۲. شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ج۲، علی‌اصغر روضوانی.
۳. چشم‌اندازی به حکومت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، نجم‌الدین طبسی.


۱. طبرسی، ابی‌منصور، الاحتجاج، ج۲، ص۳۲۳، قم، اسوه‌، چ۲، ۱۴۱۶ق.    
۲. طبسی النجفی، محمدرضا، شیعه و رجعت، ص۲۵۰، ترجمه و تلخیص از سیدمحمد میرشاه ولد، قم، دارالنشر اسلام، چ۱، ۱۳۷۶ش.
۳. طبسی النجفی، محمدرضا، شیعه و رجعت، ص۲۵۹، ترجمه و تلخیص از سیدمحمد میرشاه ولد، قم، دارالنشر اسلام، چ۱، ۱۳۷۶ش.
۴. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۴، ص۸۲، ح۱۱۵۲، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۵. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۴، ص۸۴، ح۱۱۵۴، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۶. مغیثی، غلام‌رضا، رجعت از دیدگاه عقل و دین، ص۹۴، قم، چ۱، ۱۳۸۰ش.
۷. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۴، ص۹۵، ح۱۱۶۲، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۸. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۵، ص۳۲۷، ح۱۷۶۳، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۹. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۵، ص۳۲۹، ح۱۷۶۶، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۱۰. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۴، ص۳۶۹، ش۷۱۴۰.    
۱۱. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۴، ص۸۹، ح۱۱۵۸، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۱۲. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۳، ص۹۰، ح۹۵.    
۱۳. کورانی، علی، معجم الاحادیث الامام المهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)، ج۴، ص۹۸، ح۱۱۶۵، طبع الاولی، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، ۱۴۱۱ق.    
۱۴. اردبیلی غروی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۸، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق.
۱۵. حر عاملی، محمد بن حسن، اثباه الهداة، ج۵، ص۱۸۶، بی‌تا.    
۱۶. طبسی، نجم‌الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی (علیه‌السلام)، ص۹۵، دفتر تبلیغات اسلامی (بوستان کتاب)، ویرایش دوم، چ۳، ۱۳۸۰ش.
۱۷. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۴، ص۳۶۹، ش۷۱۴۲.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رجعت‌کنندگان هنگام ظهور امام زمان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۷/۰۸.    







جعبه ابزار