راه ایجاد علاقه به عبادت در فرزندان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بندگی،
تسبیح.
پرسش: پسر این جانب بسیار در عبادات مخصوصاً
نماز سست است، گاهی به اصرار پدرش در حضور او می‌خواند، اما گاهی در حضور من نمی‌خواند و من همیشه از آینده او نگران بوده و هستم. ۲۳ سال سن دارد و به تازگی برای او نامزد گرفته‌ایم
تکلیف من به عنوان
مادر چیست؟ اگر پدرش بفهمد که عمداً نمازش را ترک می‌کند با ناراحتی و دعوا او را بیرون می‌کند تا حدودی هم از چشم او افتاده و من نگران هستم. لطفا راهنمایی بفرمایید.
پاسخ:
برای ترغیب و تشویق به انجام فرائض دینی ابتدا باید زیر بناهای فکری افراد را مورد بررسی قرار داده و در اصلاح و تقویت آن کوشید. دیدگاه و عقیده فرد در مورد
خداوند، جهان هستی،
انسان،
معاد و...تاثیر مستقیم بر ایمان و پای‌بندی او به انجام فرائض و اعمال و رفتار او دارد. جلب اعتماد و
حسن ظن شخص مقابل (و از جمله فرزندان) برای تاثیر‌گذاری تلاش‌های تربیتی و تقویت زیر ساخت‌های فکری او ضروری است و عدم رابطه صمیمی با فرزندان برنامه‌های تربیتی ما را ناکارآمد می‌سازد.
با استفاده از شیوه‌های صحیح تربیتی می‌توان با فرزندان خود روابط صمیمی برقرار کرد. برخی از شیوه‌های ضروری و مناسب به این شرح است:
۱. اکرام فرزندان:
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «فرزندان خود را احترام کنید و نیکو تربیت نمایید».
۲. شناخت مقتضیات دوره جوانی (نظیر استقلال طلبی، احساسات و عواطف و...) به صورت عام و شناخت روحیات خاص هر یک از فرزندان و برآورده کردن انتظارات و نیازهای مشروع و پسندیده دوره نوجوانی و جوانی.
۳. تبدیل محیط خانواده به کانون
محبت، آرامش امنیت و آسایش خاطر.
۴. قدردانی از موفقیت‌ها و استفاده از تشویق مناسب.
۵. اعلام عدم رضایت از انجام امور ناشایست (هر چند با ترش رویی)
۶. مطالبه خواسته‌های خود به روش پیشنهاد، مشورت و یا از طریق کسی که نفوذ بیشتری در او دارد، مثل نامزد.
۷. پرهیز از امر و نهی زیاد و تکراری.
تربیت فرزند بزرگ‌ترین وظیفه والدین و دارای روش‌ها و شیوه‌های بسیار دقیقی است که باید به آنها توجه شود. برای دستیابی بهتر و سریع‌تر به اهداف تربیتی، لازم است در صورت امکان به یک مرکز مشاوره مورد اعتماد (مثل مرکز مشاوره
حوزه علمیه) مراجعه و از راهنمایی‌ها و توصیه‌های مشاوران مذهبی و آشنا به مسائل روانی و تربیتی بهره بگیرید.
اما قبل از هر چیز باید توجه داشته باشید که زیر بناهای فکری افراد، دیدگاه و عقیده فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و...تاثیر مستقیم بر ایمان و پای بندی او به انجام فرائض و اعمال و رفتار او دارد.
ما در این جا برخی از شیوه‌های صحیح تربیتی فراگیر را پیشنهاد می‌کنیم. هر فرد دارای ویژگی‌های خاص خود است و باید این ویژگی‌ها را به خوبی شناخت و بر اساس روحیات و ویژگی‌های او در هر دوره و مرحله از زندگی‌اش با او تعامل نمود. چه بسا شیوه‌هایی که در دوران کودکی برای تربیت فرزند استفاده می‌شود برای دوره نوجوانی یا جوانی نه تنها مناسب نباشد که مشکل آفرین نیز باشد.
برخی از خصوصیات دوره‌جوانی و نوجوانی عبارتند از:
الف. کم اهمیت شدن الگوهای رفتاری گرفته شده از خانواده، و تاثیرپذیری بیشتر از دوستان و همسالان در نوع لباس، ظاهر، مد مو و...و حتی در فرهنگ و گرایش‌های دینی گاهی آنها مذهبی را می‌پذیرند که در جمع دوستانشان ارزشمند باشد.
ب. برقرار کردن ارتباط‌های اجتماعی متعدد در خارج از منزل با دوستان و فعالیت‌های اجتماعی، ورزشی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی و...در نتیجه فرصت کمتری برایشان باقی می‌ماند تا با خانواده باشند و والدین نیز گاهی احساس می‌کنند فرزندانشان با آنها بیگانه شده‌اند.
ج. عشق به استقلال شخصیت و رهایی از محدودیت‌های دوران کودکی و پیوستن به گروه بزرگسالان که در صورت عدم موفقیت در این جهت معمولا اعتراض خود را به صورت سرکشی و طغیان بروز داده و به کارهای غیر عادی دست‌زده، بد‌رفتار و تندخو می‌شود و در حقیقت با زبان حال می‌گوید به شخصیت من احترام کنید، مرا مستقل و آزاد بشناسید.
د. بی احترامی، رفتار ناپسند، ملامت و سرزنش مکرر، آنان را به سوء اخلاق و انتقام‌جویی و بعضی وقت‌ها به سوی
جنایت سوق می‌دهد.
امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «زیاده‌روی در ملامت و سرزنش آتش عناد و لجاجت (شخص مخاطب) را مشتعل می‌کند.»
حضرت در جای دیگر می‌فرماید: «از توبیخ مکرر پرهیز کن چه آنکه تکرار سرزنش گناهکار را در اعمال ناپسندش جری و جسور کرده (و از طرفی) ملامت را بی‌اعتبار و بی‌ارزش می‌کند.»
ه. نصیحت فرزند و به خصوص جوان در حضور دیگران موجب تحقیر شخصیت او می‌شود. امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: «نصیحت در حضور جمع کوبیدن و خرد کردن شخصیت مخاطب است.»
برای تعامل صحیح با فرزندان خود شایسته است که:
۱- در امر تربیت به سیره و روایات معصومین (علیه‌السّلام) توجه و عنایت ویژه‌ای داشته باشیم. از این رو باید دید که نگرش حضرات معصومین (علیه‌السّلام) در رابطه با جوان چگونه است.
امام علی (علیه‌السّلام) در رابطه با دوره‌جوانی می‌فرمایند: «جهل الشباب معذور و علمه محصور؛
با توجه به دانش کم جوان نادانی و جهل او معذور است.»
توجه به این فرمایش و دیگر دستورات معصومین (علیه‌السّلام) موجب
صبر و متانت بیشتر انسان در قبال خطاها و لغزش‌های جوان می‌شود.
۲- در آموزش باورهای دینی باید از بیانات یاس‌آور به طور جدی خودداری شود و لطف و رحمت و مهربانی
خداوند را نسبت به همه بندگانش مخصوصا به جوانان یاد آور شویم. روان شناسان متعددی چون «راجرز» و «کمزواستیک» رفتار را متاثر از احساسات دانسته‌اند. طرز تلقی‌ها، ادراکات و احساسات، تعیین کننده رفتارند. بدین سبب اگر مربی آموزه‌های دینی را در قالبی مطرح سازد که فقط با احساس
ترس،
یاس و
منفی‌گرائی همراه باشد، اهداف بالنده تربیتی دینی محقق نخواهد شد.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: «دوست داشتن برتر از ترسیدن است.»
۳- با
محبت و توجه ویژه و اعطای هدایایی در مناسبت‌های مختلف، باید دل فرزندان را بیش از پیش به خود متمایل کرد تا برای جبران کمبودهای عاطفی خود به بیرون از خانه و دوستان غیر صالح پناه نبرند.
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در باره اکرام فرزندان فرمودند: ««اکرموا اولادکم واحسنوا آدابهم؛
فرزندان خود را احترام کنید و نیکو تربیت نمایید.»
۴- از بداخلاقی و
خشونت پرهیز شود. امام علی (علیه‌السّلام) در این زمینه می‌فرمایند: «بداخلاقی دوست و خویشان را فراری می‌دهد و بیگانه را به بی‌اعتنایی و بی‌توجهی وا می‌دارد».
۵- تغافل نسبت به برخی از خطاهای فرزندان و وانمود نمودن بی‌اطلاعی از برخی اشتباهات او، چرا که در غیر این صورت
حیا و
خویشتن‌داری او نسبت به شما کاهش می‌یابد. امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «شخص عاقل نیمی از او
صبر و تحمل و نیم دیگر او
تغافل است».
۶- حد المقدور از نصیحت مستقیم پرهیز شود و خواسته‌های خود را غیر مستقیم طرح کند.
امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «از پدرم شنیدم که فرمودند: نصیحت خشن است و بر دیگران سخت می‌آید».
۷- تقید به حضور بیشتر و صمیمانه در کنار خانواده (به ویژه پدر خانواده) به خصوص در ساعاتی که همه اعضاء خانواده حضور دارند که موجب مهر و صمیمیت محیط خانواده می‌شود.
۸- انطباق کامل بین گفتار و کردار والدین و مربیان زیرا لازم است آنچه را که از دیگران می‌خواهیم، خود به نحو مطلوب به آن پایبند باشیم. امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: "مردم را به غیر زبان (با عمل) به خیر دعوت کنید".
۹- پرهیز از زبان تحکم، زور و تهدید و استفاده از زبان تحلیل، تفهیم و بیان حکمت احکام. زیرا عدم تبیین منطقی اسلام می‌تواند آسیبی باشد که به دین‌گریزی جوانان مسلمان منتهی شود. همانگونه که سبب دست‌کشیدن مسیحیان از
مسیحیت و گرایش به دین اسلام عدم اقناع منطقی آنان از دینشان است.
۱۰- تلاش منطقی در جهت ایجاد زمینه حضور او در اماکن و مجالس مذهبی (که خالی از خرافات‌ها و پیرایه‌های غیر منطقی است) و آشنایی با چهرهای موفق مذهبی میزان پای‌بندی او را به آموزه‌های دینی تقویت خواهد کرد و اگر در مناسبت‌های مذهبی چنین جلساتی را در منزل خویش بر پا کنید و به او نیز مسئولیتی در این مجالس بدهید بدون تاثیر نخواهد بود.
۱۱- «آخر الدواء الکی:
آخرین دارو داغ‌نهادن است» اگر شیوه‌های ملاطفت آمیز پس از مدت قابل ملاحظه‌ای جواب نداد آن گاه می‌توان از شیوه‌های قهرآمیز استفاده کرد، لکن باید توجه داشت که در این شیوه مانند هر شیوه ی دیگری نباید دچار
افراط شویم، چرا که نتیجه ی معکوس خواهد داشت. از طرفی تا زمانی که مطمئن به مفید بودن این روش نباشیم استفاده از آن توصیه نمی‌شود. به همین خاطر طرد و بیرون کردن فرزند از خانه عمل شایسته‌ای به نظر نمی‌رسد. به هر حال اگر مربی و بطور خاص والدین نسبت به مسئولیتی که در تربیت فرزندشان بر عهده‌شان گذاشته شده کوتاهی و تقصیر نکرده باشند با این حال تاثیرگذار نبودند، نباید خود را ملامت و سرزنش نمایند چون انسان آزاد آفریده شده و در تصمیم گیری‌ها آزاد است«إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا؛
؛ راه را به او نشان دادیم یا (راه درست را انتخاب می‌کندو می‌پیماید و) سپاسگزار است یا (منحرف می‌شود و) ناسپاس» و هر کس باید پاسخگوی اعمال خویش باشد.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «راه ایجاد علاقه به عبادت در فرزندان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۸/۱۱.
