• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دوام فیض خداوند و تسلسل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: واجب، صفات، ماده، علم، جهان، تسلسل.

پرسش: آیا اعتقاد به دوام فیض، به تسلسل نخواهد انجامید؟ و چرا نمی‌توان ماده را واجب الوجود دانست؟

پاسخ: از آن‌جا که خداوند بی‌نهایت است، فیض خداوند نیز بی‌نهایت است؛ یعنی هر چه به عقب برگردیم ابتدایی برای آن پیدا نمی‌کنیم. تسلسلی محال است که اجزای آن بالفعل بدون انتهاء به وجود واجب، موجود باشد.




از نظر برخی فیلسوفان مسلمان، برای هر کدام از محدود یا نامحدود بودن جهان، می‌توان دلیل اقامه کرد.
در صورت بی‌نهایت بودن جهان مشکل و محالی لازم نمی‌آید.
اما تسلسلی که بیان کردید مشکل ندارد؛ زیرا این تسلسل تعاقبی است؛ یعنی از آن‌جا که خداوند بی‌نهایت است، فیض خداوند نیز بی‌نهایت است؛ یعنی هر چه به عقب برگردیم ابتدایی برای آن پیدا نمی‌کنیم. تسلسلی محال است که اجزای آن بالفعل بدون انتهاء به وجود واجب، موجود باشد.


اساسی‌ترین دلیلی که ماده نمی‌تواند واجد صفات واجب باشد؛ این است که ماده از علم برخوردار نیست و اصلاً سنخ وجودی علم با مادیت و ماده بودن نمی‌سازد و ماده نمی‌تواند از علم برخوردار باشد و علم نیز نمی‌تواند در ماده محقق شود. علم و دانش، هیچ‌یک از ویژگی‌های مادی؛ مانند حرکت، بالقوّه بودن، تجزیه‌پذیری و قابل اشاره حسی و... را ندارد.
[۱] حسن زاده آملی، حسن، معرفت نفس، دفتر اول، درس‌های ۴۶ - ۴۷، بی‌جا، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲.



۱. حسن زاده آملی، حسن، معرفت نفس، دفتر اول، درس‌های ۴۶ - ۴۷، بی‌جا، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲.



پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «دوام فیض و تسلسل»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱۱.    



جعبه ابزار