دلالت آیه‌هادی بر خلافت امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: امام علی،
خلافت،
پیامبر.
پرسش: آیه هادی چگونه بر خلافت بلافصل امام علی (علیه‌السّلام) دلالت دارد؟
«وَ یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لَوْ لَا اُنزِلَ عَلَیهِ ءَایةٌ مِن رَبِّهِ اِنَّمَا انتَ مُنذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هَادٍ؛
آنان که
کافر شدند، می‌گویند: چرا نشانه
[و اعجازی
] از پروردگارش بر او نازل نشده؟ تو تنها بیم دهنده‌ای و برای هر گروهی، راه‌نمایی است.»
روایات متعدّدی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در
کتب شیعه و
اهل سنّت نقل شده که نشان می‌دهد آیه درباره امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) نازل شده است، مانند:
از
ابن عبّاس نقل شده که
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دست مبارکش را بر روی سینه گذاشت و فرمودند: «انَا المُنذِر؛ من انذار کننده‌ام» و آن‌گاه به شانه علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) اشاره نمود و فرمودند:
«انتَ الهادی، بِکَ یَهتَدِی المُهتَدونَ؛
تو همان هدایت‌کننده هستی که
[پس از من
] هدایت یافتگان، به وسیله تو راه درست را می‌یابند.»
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به
امام حسن (علیه‌السّلام) فرمود:
«یا حَسَنُ! انَّ اللّهَ یَقولُ: (اِنَّمَا اَنتَ مُنذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هَادٍ)، فَاَنَا المُنْذِرُ و عَلِیٌّ الهادی؛
ای حسن!
خداوند می‌فرماید:
[ای پیامبر!
] تو تنها هشدار دهنده‌ای و برای هر قومی راه‌نمایی است. من هشدار دهنده‌ام و علی، راه نماست.»
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود:
هیچ آیه‌ای از
قرآن نازل نشده جز آن‌که می‌دانم کجا نازل شده و درباره چه نازل شده؟ در دشت بوده یا در کوه. گفته شد: در باره تو چه نازل شده است؟ فرمود: اگر از من نمی‌پرسیدید به شما نمی‌گفتم. در باره من آیه «
[ای پیامبر!
] تو تنها هشدار دهنده‌ای و برای هر قومی راه‌نمایی است» نازل شده است. پیامبر خدا، هشدار دهنده است و من راه‌نمایم به چیزی که او آورده است.(حاکم بعد از گزارش این متن می‌نویسد: هذا حدیث صحیح الاسناد و لم یخرجاه)
برید بن معاویه نقل می‌کند که
امام باقر (علیه‌السّلام) در باره آیه (اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ‌هادٍ) فرمود:
«قالَ رَسولُ اللّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): ”انا المنذر" وَ فی کُلِّ زَمانٍ امامٌ مِنّا یَهدیهِم الیٰ ما جاءَ بِهِ نَبِیُّ اللّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، وَ الهُداةُ مِن بَعدِهِ عَلِیٌ، ثُمَّ الاَ‌وصِیاءُ مِن بَعدِهِ واحِدٌ بَعدَ واحِدٍ. اما وَ اللّهِ! ما ذَهَبَت مِنّا وَ لا زالَت فینا الَی السّاعَةِ؛ رَسولُ اللّهِ المُنذِرُ، وَ بِعَلِیٍّ یَهتَدِی المُهتَدونَ؛
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «من آن منذر هستم»، در حالی که در هر عصری، امامی از ما
اهل‌بیت، مردم را به آنچه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آورده است، هدایت می‌کند. هدایت‌گران الهی پس از ایشان، علی (علیه‌السّلام) و سپس اوصیای بعد از او، یکی پس از دیگری هستند. به خدا سوگند،
هدایت امّت وظیفه ماست و تا
روز قیامت ادامه دارد. رسول خدا همان
منذر است و آنان که خواستار هدایت‌اند، به وسیله علی (علیه‌السّلام) هدایت می‌شوند.
عبد الرحیم قصیر می‌گوید:
روزی نزد امام باقر (علیه‌السّلام) بودم ایشان مرا خواند. گفتم: «لبیک». ایشان فرمود: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در باره (اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ‌هادٍ) فرمود: «من، آن منذر و علی، آن‌هادی است». امروز‌هادی کیست؟
من مدّتی طولانی
[در فکر فرو رفتم و
] سکوت کردم. سپس سر بلند نمودم و گفتم: فدایتان شوم! هدایت‌گری، مخصوص شما خاندان است. یکی پس از دیگری آن را به
ارث می‌برید تا به شما رسیده است. فدایتان شوم! شما هادی
[امروز
] هستید.
امام فرمود:
«صَدَقتَ یا عَبدَ الرَّحیمٍ، انَّ القُرآنَ حَیٌّ لا یموتُ، وَ الآیَةُ حَیَّةٌ لا تَموتُ؛ فَلَو کانَتِ الآیَةُ اذا نَزَلَت فِی الاقوامِ ماتوا فَماتَ القُرآنُ! و لٰکِن هِیَ جارِیَةٌ فِی الباقینَ کَما جَرَت فِی الماضینَ، ... انَّ القُرآنَ حَیٌّ لَم یَمُت، و انَّهُ یَجری ما یَجرِی اللَّیلُ وَ النَّهارُ، و کَما تَجرِی الشَّمسُ وَ القَمَرُ، و یَجری عَلیٰ آخِرِنا کَما یَجری عَلیٰ اوَّلِنا؛
راست گفتی، ای عبد الرحیم!
قرآن، زنده است و نمی‌میرد و آیات زنده‌اند و نمی‌میرند. اگر آیه‌ای
[فقط
] در باره افرادی نازل شود و آنان بمیرند، قرآن می‌میرد؛ امّا آیات، انسان‌های کنونی را در بر می‌گیرد، چنان‌که گذشتگان را شامل می‌شود.... قرآن، زنده است و نمرده و هم‌چون
شب و
روز و
ماه و
خورشید در جریان و حرکت است. قرآن، همان‌گونه که اوّلینِ ما را در بر می‌گیرد، شامل آخرین فرد ما نیز می‌گردد.»
بنا‌بر تفسیر و روایات،
شأن نزول این آیه نورانی بیان می‌کند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مدبّر عالم نیست؛ بلکه منذرِ اوست و علی (علیه‌السّلام) نیز ادامه دهنده خطّ
رسالت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و هدایت‌گر مردم به فرامین نبوی است. از‌این‌رو، از این آیه می‌توان در‌یافت که
ولایت بلافصل امام علی (علیه‌السّلام) از سوی
خداوند، تعیین شده است.
حدیث‌نت، برگرفته از مقاله «دلالت آیه‌هادی بر خلافت امام علی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۶/۱.
