• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خون علی‌اصغر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: امام حسین علیه‌السلام، علی‌اصغر علیه‌السلام، خون، زمین، آسمان، دشمن.
پرسش: آیا صحت دارد که امام حسین ـ علیه‌السلام ـ خون علی‌اصغر ـ علیه‌السلام ـ را به‌سوی دشمنان پرتاب کرده است؟
پاسخ: عموم مورخان واقعه عاشورا، از شهادت طفل کوچکی از فرزندان امام حسین ـ علیه‌السلام ـ به‌وسیله تیر، یاد کرده‌اند. البته آنان در نام و چگونگی شهادت او اختلاف نظر دارند:





۱.۱ - روایتی از دینوری و یعقوبی

بعضی صرفاً به کلمه «طفلی از امام حسین علیه‌السلام» اکتفا کرده و نامی از او نبرده‌اند.
[۱] ابوحنیفه احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، مصر، مطبعة السعادة، چاپ اول، ۱۳۳۰ ق، ص ۲۵۵
[۲] احمد بن ابی‌واضح یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ ششم، ۱۹۹۵ م، ج ۲، ص ۲۴۵.

بعضی دیگر نام او را عبدالله
[۳] احمد بن ابی‌واضح یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ ششم، ۱۹۹۵ م، ج ۲، ص ۲۴۵.

[۴] ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبین، نجف، مطبعة الحیدریة، ۱۳۸۵ ق، ص ۵۹.
و عده‌ای هم نام او را علی (علی‌اصغر) گفته‌اند.
[۷] احمد بن اعثم، الفتوح، دایرة المعارف العثمانیه، حیدرآباد، چاپ اول، ۱۳۹۱ ق، ج ۵، ص ۲۰۹.
[۸] محمد بن علی بن شهر آشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، قم، المطبعة العلمیة، بی‌تا، ج ۴، ص ۱۰۹.



این اختلاف در جزئیات شهادت آن طفل هم وجود دارد،
[۹] جهت مطالعه بیشتر مراجعه کنید: به تحقیقی درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا، شهید قاضی طباطبایی، بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی، چاپ سوم، ۱۳۶۸ ش، ص ۶۶۰ ـ ۶۷۹.
؛ با اینکه تمامی این مورخان شهادت او را به‌وسیله تیر‌اندازی دشمنان می‌دانند، ولی در مورد چگونگی ریختن خون آن شهید (که مسئله مورد سؤال نیز است) اختلاف دارند:




۳.۱ - ریختن خون شهید به زمین

عده‌ای مانند شیخ مفید و شیخ طبری به‌واسطه حدیث ابومخنف «قدیمی‌ترین مورخ واقعه عاشورا» از امام باقر ـ علیه‌السلام ـ این‌گونه نقل کرده‌اند که: امام کف دستش را به زیر محل خونریزی برد و هنگامی که پر شد، آن را بر زمین ریخت: «فلما امتلاء کفه، صبه فی الارض»

۳.۲ - پرتاب کردن خون شهید به آسمان

عده‌ای دیگر هم مسئله را به‌صورت دیگری نقل کرده‌اند: «امام پس از پر شدن کف دستش خون را به آسمان پرتاب کرد: «یاخذ الدم من نحره و لبته، فیرمی به الی السماء»
[۱۳] مقاتل الطالبین، همان، ص ۵۹ ـ ۶۰.
[۱۴] ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص ۱۰۹.


۳.۳ - پرتاب خون شهید به‌سوی دشمن

طبعاً با توجه به قدمت و اعتبار بیشتر منابعی که واقعه را به‌صورت اول (ریختن خون به زمین) ذکر کرده‌اند، ظاهراً باید این نقل را ترجیح دهیم، مگر اینکه پرتاب خون را به آسمان را مربوط به یک قضیه دیگر بدانیم که بسیار بعید است.
ولی در هر حال آنچه که در سؤال آمده است: (پرتاب خون به‌سوی دشمنان) در هیچ‌یک از منابع (حتی منابع متأخر و ضعیف) نیز نیامده است.


نکته بسیار مهم دیگر آن است که در هیچ‌یک از منابعی که ذکر کردیم، مسئله آب خواستن از لشکر دشمن برای این کودک نیامده است. آنها اکثراً شهادت این طفل را به هنگام وداع امام ـ علیه‌السلام ـ با او ذکر کرده‌اند. نقل آب خواستن از لشکر دشمن تنها در بعضی از منابع ضعیف و سست و بی‌ارزش مانند اسرار الشهادة
[۱۵] فاضل دربندی، اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات، تحقیق محمد جمعه بادی و عباس الجمری، قم، ذوی‌القربی، چاپ اول، ۱۴۲۰ ق، ج ۲، ص ۶۰۹.
آمده است.
[۱۶] جهت اطلاعات بیشتر نگاه کنید به مقاله «عزت‌طلبی در نهضت امام حسین علیه‌السلام) نوشته نعمت‌الله صفری فروشانی، در فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۲۶، صص ۷۹ الی ۱۱۸.

چنين عملی به‌وضوح با عزتمندی و غیرت امام حسين ـ عليه‌السلام ـ در تضاد است و متأسفانه اين منابع سست جهت ترسيم واقعه‌ای صرفاً حزن‌آميز و ترحم‌برانگيز، امام را در حالتی که برای کودکش جرعه‌ای آب از دشمن التماس می‌کند، ترسیم کرده‌اند.


از آنچه گفته شد، نتيجه گرفته می‌شود که پرتاب خون علی‌اصغر ـ عليه‌السلام ـ به‌سوی دشمنان صحت ندارد؛ آنچه که در کتب تاريخی آمده يا حاکی از ريختن خون به زمين است و يا پرتاب آن به‌سوی آسمان.


۱. ابوحنیفه احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطوال، مصر، مطبعة السعادة، چاپ اول، ۱۳۳۰ ق، ص ۲۵۵
۲. احمد بن ابی‌واضح یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ ششم، ۱۹۹۵ م، ج ۲، ص ۲۴۵.
۳. احمد بن ابی‌واضح یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ ششم، ۱۹۹۵ م، ج ۲، ص ۲۴۵.
۴. ابوالفرج الاصفهانی، مقاتل الطالبین، نجف، مطبعة الحیدریة، ۱۳۸۵ ق، ص ۵۹.
۵. شیخ مفید، الارشاد، سلسلة المؤلفات، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ ق، ج ۲، ص ۱۳۵.    
۶. عزالدین بن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ ق، ج ۳، ص ۲۹۴.    
۷. احمد بن اعثم، الفتوح، دایرة المعارف العثمانیه، حیدرآباد، چاپ اول، ۱۳۹۱ ق، ج ۵، ص ۲۰۹.
۸. محمد بن علی بن شهر آشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، قم، المطبعة العلمیة، بی‌تا، ج ۴، ص ۱۰۹.
۹. جهت مطالعه بیشتر مراجعه کنید: به تحقیقی درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا، شهید قاضی طباطبایی، بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی، چاپ سوم، ۱۳۶۸ ش، ص ۶۶۰ ـ ۶۷۹.
۱۰. محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری، تحقیق محمدابوالفضل ابراهیم، مصر، دارالمعارف، چاپ دوم، بی‌تا، ج ۵، ص ۴۴۸.    
۱۱. شیخ مفید، الارشاد، سلسلة المؤلفات، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ ق، ج ۲، ص ۱۳۵.    
۱۲. فضل بن حسن طبرسی، اعلام الوری باعلام المهدی، نجف، مکتبة الحیدریة، چاپ سوم، ۱۳۹۰ ق، ص ۲۴۷ ۲۴۸.    
۱۳. مقاتل الطالبین، همان، ص ۵۹ ـ ۶۰.
۱۴. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص ۱۰۹.
۱۵. فاضل دربندی، اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات، تحقیق محمد جمعه بادی و عباس الجمری، قم، ذوی‌القربی، چاپ اول، ۱۴۲۰ ق، ج ۲، ص ۶۰۹.
۱۶. جهت اطلاعات بیشتر نگاه کنید به مقاله «عزت‌طلبی در نهضت امام حسین علیه‌السلام) نوشته نعمت‌الله صفری فروشانی، در فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۲۶، صص ۷۹ الی ۱۱۸.



سایت اندیشه قم    







جعبه ابزار