خوف و رجاء مومن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خوف،
خوف و رجا، خوف و حزن، مؤمنان.
پرسش: خداوند متعال در آیه ۶۲ از سوره یونس می‌فرماید: «
أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ درحالی‌که در آیات دیگر می‌فرماید: بندگان مؤمن همیشه در حالت خوف و رجاء به سر می‌برند. این تضاد چه‌گونه قابل حل است؟
پاسخ:
سرچشمه خوف در وجود انسان‌های مؤمن و اولیای خداوند نگرانی از مسئولیت‌هایی است که در برابر
خداوند متعال دارند و از این‌که مبادا در انجام وظایف و
تکالیف الهی کوتاهی کند و چنین خوفی به خاطر درک
مقام و عظمت خداوند متعال می‌باشد و جا دارد که موجودی مثل انسان در مقابل عظمت وجودی همانند خداوند متعال احساس خوف کند و افراد
مؤمن همواره باید در دل خویش حالت
خوف و رجاء داشته باشند، خوف از کوتاهی در انجام وظیفه و رجاء و
امید به
رحمت خداوند مهربان است.
بنابراین آیاتی که دلالت دارد بر این‌که اولیای خدا و مؤمنان باید همیشه در حالت خوف و رجاء به سر ببرند، احساس نگرانی و داشتن دغدغة کوتاهی در انجام وظایف و تکالیف الهی و از طرفی
رحمت و امیدواری نسبت به خداوند متعال است.
آیاتی که می‌فرماید: مؤمنان و اولیای خدا خوف و حزنی بر آن‌ها نیست، بدین معناست که اولیای خدا نه از چیزی می‌ترسند و نه برای چیزی اندوه می‌خورند؛ زیرا خود را
مالک چیزی نمی‌دانند و برای غیر خدا هیچ استقلالی در مالکیت نمی‌دانند، مگر آن‌که خداوند متعال اراده کند که آنان از چیزی بترسند و یا درباره آن اندوهناک شوند، البته اتصاف اولیای خدا و
مؤمنان به نداشتن خوف و اندوه هم در
دنیا و هم در آخرت است.
بنابراین آن‌جا که
قرآن کریم می‌فرماید: «
أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ؛
آگاه باشید (دوستان و) اولیای خدا، نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند»، منظور نداشتن خوف و حزن در موقعی است که
واجبات خداوند را انجام دهند و به
سیره عملی و نظری پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و پیشوایان
معصوم علیهم‌السلام عمل کنند و از حرام‌های خدا بپرهیزند و از لذائذ فریبنده دنیا
زهد بورزند و مالکیت مطلق را از آن خداوند متعال بدانند.
حضرت
امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید: «در
کتاب علی بن الحسین چنین یافتیم که فرموده: مشمولان چنین آیاتی (آیات نداشتن
خوف و حزن اولیای خدا) وقتی اولیای الهی هستند و خوف اندوهی ندارند که
واجبات خدا را انجام دهند و به
سنت‌های رسول اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ
عمل کنند و از حرام‌های خدا بپرهیزند و از لذائذ نقد و فریبنده دنیا زهد بورزند و به آن‌چه در نزد خداوند متعال است، دل‌بسته و علاقه‌مند باشند، و
رزق حلال و پاک خدا را به دست آورند و منظورشان از کسب،
تفاخر و
تکاثر نباشد و از آن‌چه به دست می‌آورند، حقوق واجبی که به گردنشان هست، پرداخت می‌کنند».
بنابراین اولیای خدا و مؤمنان ترس و اندوه‌های مادی و دنیوی که مایه انحطاط و خواری است، ندارند؛ ولی
خوف و رجا را که موجب تکامل وجود
انسان و ترقی اوست، همواره در خود دارند.
حضرت علی علیه‌السلام دربارة اولیای خدا می‌فرماید: «دل‌های آن‌ها محزون و مردم از شر آن‌ها در امان‌اند...».
۱. محمدحسین طباطبایی،
المیزان فی تفسیرالقرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم، ۱۳۹۷. ق، ج ۱۰، صفحة ۹۸.
۲. سیدعبدالحسین طیب،
اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ سوم، ۱۳۶۶. ش، ج ۶، صفحة ۴۱۶.
۳. ناصر مکارم شیرازی و دیگران،
تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۳۶۷. ش، ج ۸، صفحة ۳۳۳ ـ ۳۳۷.
و... .
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خوف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۱/۲۳.
