خوابگردی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خوابگردی، خواب، راه رفتن در خواب، صحبت کردن در خواب.
پرسش: چرا بعضی از افراد در خواب راه می‌روند یا حرف می‌زنند و اگر سؤالی از آن‌ها بشود، جواب می‌دهند و صبح که از آن‌ها می‌پرسی، چیزی به یاد نمی‌آورند؟
پاسخ: خواب از نظر فیزیولوژی و روان‌شناسی بسیار مهم و در عین حال فهمیدن آن بسیار مشکل است. خوابیدن و بیدار شدن مثل خاموش و روشن کردن یک لامپ نیست؛ بلکه فرآیند بسیار پیچیده‌ای دارد. از وقتی که انسان به خواب می‌رود تا زمانی که بیدار می‌شود، حالت‌های مختلفی را از لحاظ فیزیولوژیکی و روان‌شناختی پشت سر می‌گذارد.
راه رفتن و صحبت کردن در
خواب، اغلب در مرحله خواب عمیق اتفاق می‌افتد. فرد از بستر بلند شده و می‌نشیند. گاهی به راه رفتن، لباس پوشیدن، فریاد زدن، و حتی بیرون رفتن از منزل و رانندگی کردن منتهی می‌شود. بعد از آن فرد به رختخواب برمی‌گردد و صبح روز بعد چیزی از خوابگردی به یاد ندارد.
مهم‌ترین عوامل راه رفتن و صحبت کردن در حالت خواب بعد از
سن ۱۵ سالگی می‌باشد که اغلب با اختلال‌های روان‌شناختی دیگر همراه است.
این سؤال، به فیزیولوژی
خواب مربوط می‌شود و در منابع علمی روان‌شناسی و روان‌پزشکی و فیزیولوژی پاسخ دقیق و علمی آن را می‌توان یافت. خواب از نظر فیزیولوژی و روان‌شناسی بسیار مهم و در عین حال فهمیدن آن بسیار مشکل است. خوابیدن و بیدار شدن مثل خاموش و روشن کردن یک لامپ نیست؛ بلکه فرآیند بسیار پیچیده‌ای دارد. از وقتی که انسان به خواب می‌رود تا زمانی که بیدار می‌شود، حالت‌های مختلفی را از لحاظ
فیزیولوژیکی و
روان‌شناختی پشت سر می‌گذارد. روان‌شناسان در دهه‌های اخیر با استفاده از دستگاه موج نگار الکتریکی مغز (EEG) توانستند حقایق زیادی را درباره خواب و
رؤیا کشف کنند.
زمانی که شخصی در حال به خواب رفتن است، افکار، پیوستگی منطقی خود را از دست می‌دهند، امواج مغز، دستگاه تنفس، قلب و سوخت‌و‌ساز بدن کاهش می‌یابد. روان‌شناسان از این مرحله که فرد تازه به خواب رفته، به خواب REM رِم تعبیر می‌کنند. مهم‌ترین ویژگی مرحله خواب REM حرکات سریع چشم است. به دنبال این مرحله، فرد به خواب عمیق که روان‌شناسان از آن به خواب (نانِ رم) NONREM تعبیر می‌کنند، فرو می‌رود. دوره خواب عمیق حدود نیم ساعت طول می‌کشد؛ سپس به تدریج یک مرحله سبک شدن خواب
آشکار می‌شود. معمولاً خواب دیدن در مرحله خواب سبک رُخ می‌دهد و در حدود ده دقیقه به طول می‌انجامد. در اواخر
شب ممکن است خواب دیدن تا ۲۵ دقیقه ادامه پیدا کند.
این یک حالت کاملاً طبیعی است.
شاید این سؤال مطرح شود که اساساً چرا
انسان خواب می‌بیند؟ پاسخ این است که
خواب دیدن در نگاه تحلیل‌های دینی مربوط به
روح است. روح در حالت خواب از بدن جدا شده و به سیر و گردش به جاهای دیگر می‌پردازد یا خاطرات گذشته را به یاد می‌آورد. روح آن‌چنان فعال و مسلط بر فرد است که گاهی اوقات به انجام یک‌سری رفتارهایی مانند سخن گفتن و راه رفتن در خواب منجر می‌شود. فرد در حالت خواب، خاطرات گذشته را به یاد می‌آورد، با دوستانش ملاقات می‌کند و کارهایی انجام می‌دهد. برخی اوقات انسان خواب می‌بیند که به ملاقات یکی از دوستانش رفته است. یا صحنه‌ای که
روز قبل با کسی دعوا کرده، جلوی رویش مجسم می‌شود. این صحنه‌ها آن‌قدر طبیعی به نظر می‌رسد که فرد به صورت ناخودآگاه تصمیم می‌گیرد کاری انجام دهد یا با دوستش صحبت کند. البته این تحلیل با یافته‌های روان‌شناختی از خواب، خواب دیدن و راه رفتن و صحبت کردن در خواب هماهنگی دارد.
راه رفتن و صحبت کردن در
خواب، اغلب در مرحله خواب عمیق اتفاق می‌افتد. فرد از بستر بلند شده و می‌نشیند. گاهی به راه رفتن، لباس پوشیدن، فریاد زدن، و حتی بیرون رفتن از منزل و رانندگی کردن منتهی می‌شود. بعد از آن فرد به رختخواب برمی‌گردد و صبح روز بعد چیزی از خوابگردی به یاد ندارد.
مهم‌ترین عوامل راه رفتن و صحبت کردن در حالت خواب بعد از
سن ۱۵ سالگی (که اغلب با اختلال‌های روان‌شناختی دیگر توأم است)، عبارت‌اند از:
یعنی اگر
پدر و مادر به آن مبتلا باشند. به
فرزندان نیز سرایت خواهد کرد که این نشان‌دهنده نقش
وراثت و
عوامل ژنتیکی است.
اگر فرد، روزانه کار سخت و طاقت‌فرسا انجام دهد، گاهی شب دچار این اختلال می‌شود.
محرومیت از خواب نیز باعث این اختلالات می‌شود.
خوردن بعضی غذاها یا مقدار زیاد آن موجب یک‌سری اختلالات در حالت خواب می‌شود.
به‌طورکلی، راه رفتن و صحبت کردن در خواب برخواسته از یک‌سری عوامل ژنتیکی و استرس و فشارهای روانی است. وقتی انسان درگیر یک
امتحان یا انجام یک کار سخت و مهم است، شب آن را خواب می‌بیند و درباره آن صحبت می‌کند. البته خوابگردی به ندرت اتفاق می‌افتد که یک‌باره در بزرگ‌سالی تجلی کند و اگر چنین اتفاقی، مشاهده شود، باید به جست‌وجوی عللی مانند مصرف مواد یا وجود یک عارضه عصب‌شناختی بپردازیم.
برخی روش‌های درمان راه رفتن و صحبت کردن در خواب، عبارت‌اند از:
درمان دارویی حتماً زیر نظر یک روان‌پزشک متخصص باید انجام شود. مهم‌ترین داروهایی که روان‌پزشکان تجویز می‌کنند، عبارت‌اند از: ۱. دیازپام؛ ۲. کلونازپام؛ ۳. فلورازیپام؛ البته مقدار دارو و این‌که در هر روز چند نوبت باید مصرف شود، باید زیر نظر روان‌پزشک باشد؛۴. مصرف قرص آمی‌نپتین (amineptin) نیز در درمان خوابگردی مفید است.
تنظیم رژیم غذایی، کم خوردن کاهش
استرس و فشارهای روانی و کم شدن کار و برنامه‌های خسته‌کننده می‌توانند در تنظیم خواب و درمان اختلالات خواب بسیار مفید و راه‌گشا باشند.
۱. مجید صادقی، درمان قدم به قدم اختلالات روان‌پزشکی، نشر برای فردا، ۱۳۸۰ ش.
۲. پریرخ دادستان، روان‌شناسی مرضی تحولی، سمت، ج۲، ۱۳۷۸ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «خوابگردی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۳/۲۷.
