خلافت عثمانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خلافت عثمانی.
پرسش: کیفیت
تأسیس و گستره جغرافیایی
خلافت عثمانی را نوشته و فرجام آن را بیان کنید.
پاسخ:
حکومت عثمانی به حکومتی گفته می‌شود که
ترکان گریخته از هجوم مغول‌ها که در اصل از ترکمن‌هایی بودند که در قرن ششم هـ.ق از جنگ ملازگرد به‌سوی
شبه قاره پراکنده شدند، در محدوده جغرافیایی خاص به تشکیل حکومت پرداختند و پس از مدتی دامنه قلمرو حکومت خود را گسترش داده و تقریباً علاوه بر در اختیار گرفتن قلمرو حکومت خلفای فاطمی و عباسی، بخش‌هایی از اروپا را نیز به قلمرو خود ضمیمه کردند و قرن‌ها به همین نام و با شهرت خلافت عثمانی حکومت راندند.
تا تأسیس ترکیه فعلی
حکومت آنها استمرار داشت؛ یعنی تا زمانی که
اروپا و
غرب بر علیه
امپراطوری عثمانی توطئه نموده و آن را تجزیه و مستعمره خود نمودند.
بر‌اساس بررسی‌های تاریخی و آداب و رسوم بدون تردید
عثمانیان از نظر تبار و خاستگاه قبیلگی از تیره «قایی» اغوزها و منسوب به شاخه راست این تیره، یعنی شاخه گون خان هستند.
البته اختلافات زیادی درباره خاستگاه قبیلگی آنها و سایر مسائل نژادی عثمانی‌ها وجود دارد که در این مجال نمی‌گنجد.
قلمرو اولیه حکومت عثمانی، مربوط به
سلجوقیان بود که آنها
عشایر مربوط به خود را در مراحل مختلف در نقاط مختلف آناتولی اسکان داده بودند که تیره قایی از جمله آنها بود که پس از فوت جلال‌الدین خوارزم‌شاه در برخی از نواحی آناتولی مستقر شدند که بخشی از این قایی‌ها حاکم‌نشین عثمانی را تأسیس کردند.
بر‌اساس قراین تاریخی آنها در زمان
علاء‌الدین کی‌قباد اول (۱۲۱۹ ـ ۱۲۳۶ م) در حوالی قرجه داغ واقع در
غرب آنکارا مستقر شدند و بعدها سگوت و دمینیچ را اشغال کردند.
آنها در قرن چهاردهم به رهبری ارطغرل چهارصد خانوار بودند.
ارطغرل در سال ۶۸۰ هـ بیش از نود سال داشت که با
قبیله خود در اطراف آنکارا ساکن بود، در زمستان‌ها و تابستان‌ها
ییلاق و
قشلاق می‌کردند.
پس از وفات ارطغرل از بین عشایر مختلفی که تابع او بودند (یکی از عوامل این پیروی از
عشایر مرزی بودن ارطغرل بیگ و نیز انتساب او به قایی‌ها، یعنی پرافتخارترین شاخه اغوزها بود)، پسر کوچکش
عثمان بیگ به‌سبب کفایت و لیاقت اقتدار مآبانه‌اش به
ریاست عشایر برگزیده شد، عثمان یا اوتمان بیگ در اواخر عمر پدرش در اداره امور با او همکاری می‌کرد.
فردی به نام دندار برادر ارطغرل نیز مدعی ریاست عشیره بود که با عثمان به اختلاف افتادند، غیر از عشیره قایی، بقیه عشایر به ریاست دندار که
سالمند و با تجربه بود، علاقه‌مند شدند، به‌علت
قدرت و فزونی جمعیت عشیره قایی دندار تسلیم عثمان شده؛ ولی در پنهانی علیه برادرزاده‌اش فعالیت می‌نمود تا اینکه به
قتل رسید.
بدین ترتیب عثمان یکه‌تاز ریاست عشایر اُغُوز گردید. محل
تولد عثمان بیگ، سگوت، و در سال ۶۵۶ قمری بود (۱۲۵۸ م) که در حدود ۲۳ سالگی
رهبری قوم را عهده‌دار شد. این زمان مقارن حکومت غیاث‌الدین کی‌خسرو سوم است که به دستور
ایلخانان کشته شد و پسرش غیاث‌الدین مسعود به
سلطنت رسید.
مرکز
حکومت عثمان بیگ از شهر ازنیق به استانبول منتقل شد، عثمان به‌خاطر
جنگ با
رومیان و
کفار به غازی عثمان شهرت یافت، او جنگ‌های فراوانی کرد و قلمرو فرماندهی خود را افزود.
با دختر رهبر طریقت اخیگری
ازدواج کرد و از آنها در رواج حکومت عثمانی و استقرار و گسترش آن استفاده فراوان برد.
با تدابیر و لیاقتی که عثمان غازی در این منطقه از خود نشان داد، قلمرو او توسط حکمرانان سلجوقی نیز افزوده می‌شد و از ریاست عشیره به حکمران مرزی ارتقای
مقام یافت.
حاکم رومی واینه گول از فزونی قدرت او در هراس بودند که برای او توطئه‌چینی کردند؛ ولی او با هوشیاری تمام بر آنها فائق آمد، یکی از علل
موفقیت و
پیشرفت عثمان بیگ مؤسس خلافت عثمانی
وفاداری به سلاجقه و ایلخانان آل‌چوپان و... بود.
بدین ترتیب بود که غازی عثمان اساس تشکیل خلافت بزرگ عثمانی را با
درایت و اعتدال و
مدیریت و کاردانی که
تاریخ از او سراغ دارد، بنیان گذاشت.
و فرزندان وی جانشین وی شدند و با تصرف کردن شهرهای بیزانس (امپراطوری بیزانس)
و شهرهای بزرگی نظیر ازمیر، آنکارا (آنقره) و ازنیق نخستین تشکیلات عثمانی را به وجود آوردند و به
ضرب سکه و تأسیس
دیوان وزارت و ایجاد
نیروهای مسلح مخصوص نظامی حافظ شهرها، دست زدند و بدین ترتیب به امور مختلف سامان دادند. بعدها
فتوحات آنها در بالکان، اروپای شرقی و بلغارستان، صربستان آلبانی، بوسنی، اغوزه و...
استمرار يافت که بدين ترتيب تمام اروپا را تحت تأثير قرار داد.
دولت‌های اروپايی برای جلوگيری از پيشرفت قلمرو
جهان اسلام دو چاره انديشيدند:
۱. ايجاد
جنگ‌های صلیبی به
رهبری پاپ و تحريک او که مردم مناطق عثمانی را بر عليه عثمانی‌ها می‌شوراند؛
۲. ايجاد اختلاف بين
کشورهای اسلامی (اختلاف داخلی).
بدين ترتيب با ايجاد تنش از درون و هجوم از بيرون امپراطوری بزرگ اسلامی را تجزيه و
تقسیم نمودند و به‌عنوان
مستعمرات خود سال‌ها به
غارت تمام ذخاير مادی و معنوی اين کشورها و تضعيف فرهنگی دينی اين مناطق با برنامه‌های از پيش تعيين‌شده پرداختند و پس از ايجاد بحران،
هویت فرهنگی و اقتصادی
نخبگان جوامع اسلامی را مجذوب خود کرده و از نظر علمی نيز خلأ بزرگی در کشورهای اسلامی به وجود آوردند و اين روند تخريبی باعث شد که کشورهای اسلامی از حرکت به‌سوی رشد علمی و معنوی بازماند و به‌عنوان کشورهای عقب‌مانده يا توسعه‌نيافته يا
کشورهای جهان سوم معروف شد که به نوعی
تحقیر محسوب می‌شد.
۱. تاريخ امپراطور عثمانی و ترکيه جديد نوشته استانفورد جی شاو، ترجمه محمود رمضان‌زاده.
۲. تاريخ عثمانی نوشته پرفسور اسماعيل قعی اوزون چارشی لی ترجمه دکتر ايرج نوبخت.
سایت اندیشه قم.
