حکم وجوب نماز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نماز، حکم وجوب نماز.
پرسش: حکم وجوب نماز در چه زمانی نازل شد؟
پاسخ: نماز در شب معراج واجب شد و معراجی که نماز در آن واجب شده، اندکی پیش از زمان
هجرت به
مدینه واقع شده است.
بی‌تردید نماز یومیه که
اقامه آن بر
مسلمانان در شبانه‌روز، پنج مرتبه واجب است، در شب معراج واجب شده است و شاید یکی از بهترین هدیه‌های
خداوند که در این سفر آسمانی نصیب
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شد، همان نمازهای پنج‌گانه است که خداوند بر پیامبر و امت او منت گذاشت که دست‌کم به صورت واجب در ۲۴ ساعت، پنج نوبت در مقابل او به پا ایستند و نماز بخوانند که نماز خواندن در واقع سخن گفتن با خداست. به‌هرحال قدر مسلم آن است که نماز در شب معراج واجب شد.
اما این‌که معراج پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در چه تاریخی واقع شده، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد و یکی از سخن‌ها آن است که پیامبر اسلام معراج‌های متعدد داشته است که در یکی از آن‌ها، نماز واجب شده است.
آیت‌الله جعفر سبحانی در این باره می‌گویند: از مسلمات
حدیث و
تاریخ این است که در شب معراج، خدا دستور داده است که امت پیامبر هر شبانه‌روز در پنج وعده نماز بخوانند و نیز از لابه‌لای تاریخ استفاده می‌شود که تا لحظه ز(علیه‌السلام) نماز واجب نشده بود؛ زیرا در لحظات
مرگ وی سران
قریش به حضور وی آمدند و از او درخواست کردند که کار آن‌ها را با برادرزاده‌اش یک‌سره کند و او را از کردار خود باز دارد و در برابر آن هر چه می‌خواهد بگیرد.
پیامبر گرامی در آن محفل رو به سران کرد و گفت: من از شما فقط یک چیز بیشتر نمی‌خواهم و آن این‌که بگویید: لا اله الّا الله؛ یعنی گواهی به یگانگی خدا دهید. این کلمه را گفت و ابداً از نماز و فروع دیگر سخن به میان نیاورد و این خود گواه بر این است که در آن روز نماز واجب نشده بود؛ وگرنه ایمان مجرد از کردار در زمینه‌ای که عملی مانند نماز واجب شده بود، بی‌فایده خواهد بود.
علاوه بر این تاریخ‌نویسان کیفیت
اسلام آوردن گروهی را مانند
طفیل بن عمرو دوسی که پیش از هجرت به وقوع پیوسته است، ذکر نموده و پیامبر گرامی فقط تعلیم شهادتین را اکتفا فرمود و
سخن از نماز به میان نیاورده‌اند.
این نوع قضایا حاکی از این است که تاریخ این حادثه که در آن نماز واجب شده است، چندی قبل از هجرت اتفاق افتاده است.
از این بیان معلوم می‌شود که نماز در شب معراج واجب شد و معراجی که نماز در آن واجب شده است، اندکی پیش از زمان هجرت به مدینه واقع شده است. در این‌جا ممکن است این سؤال مطرح شود که اگر نماز در زمان یادشده واجب شده، پس چرا در برخی روایات آمده که حضرت علی (علیه‌السلام) از سه سال پیش از بعثت، با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نماز می‌خوانده است؟
پاسخ آن است که منظور آن روایات این نمازهای یومیه که به صورتی خاص و مقید به زمانی خاص است نیست؛ بلکه مراد آن روایات، عبادت‌های مخصوص و غیر محدود به وقت است که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و علی (علیه‌السلام) قبل از بعثت داشته‌اند یا مراد نمازهای مستحبی و عبادت‌های غیر واجب است.
مرحوم
کلینی جریان
وجوب نماز در شب معراج و نحوه انجام آن را ضمن حدیث معراج به تفصیل بیان کرده، از جمله آورده است:
در شب معراج خطاب به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گفته شد: یا
محمد! به نزد آبی که از پایین
عرش جریان
دارد و اسم آن (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است، نزدیک شو و با آن آب،
وضو نما و برای پروردگارت نماز بگذار، حضرت نزد آن آب رفت و با دست راست از آن آب برداشت، خطاب شد: صورتت را بشوی؛ زیرا تو به سوی عظمت من نگاه می‌کنی، بعد هر دو دست راست و چپ را بشوی؛ زیرا با دست خود
کلام مرا می‌گیری، بعد سرت را، بعد هر دو پایت را مسح کن؛ زیرا بر تو برکت نازل می‌کنم و به جایی تو را می‌برم که هیچ‌کس نرفته است. بعد خطاب شد: یا محمد! به سوی (حجرالاسود) روی گردان و
تکبیر بگو: بعد خطاب شد: نام مرا بخوان، «
بسم الله الرحمن الرحیم» بگو، بعد خطاب شد که مرا
حمد کن (
سوره حمد را تا آخر بخوان) بعد
وحی شد: ای محمد! اوصاف پروردگارت را بگو که در
سوره توحید آمده است (قل هو الله احد ...) را بخوان، بعد وحی شد که برای پروردگارت رکوع به جا آور و در آن خدا را تعظیم نما «سبحان ربی العظیم» بگو، بعد وحی شد، سرت را بردار و راست قامت بایست، بعد وحی آمد که برای پروردگارت سجده کن و بگو: «سبحان ربی الاعلی» بعد وحی شد راست بنشین، وقتی حضرت نشست و به سوی عظمت خداوند نگاه کرد که برای او تجلی کرده بود، دوباره سر به سجده گذاشت. بعد خطاب رسید سر از سجده بردار و دوباره راست قامت بایست و همان کار قبل را تکرار نما (در رکعت دوم به جای سوره توحید
سوره قدر را دستور داده شد که حضرت بخواند
که اوصاف و نسبت پیامبر و اهل بیت (علیهم‌السّلام) است) بعد از انجام سجده دوم در رکعت دوم، حضرت راست نشست و تشهد خواند و بر خود و اهل بیت خود درود فرستاد، بعد دید که
ملائکه الهی و
انبیا در اطراف او صف کشیده‌اند، حضرت طبق دستور خداوند فرمود: «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
البته در پایان لازم به ذکر است که نماز در ادیان آسمانی گذشته به شیوه‌های متفاوتی وجود داشته و بر امت‌های گذشته نیز واجب بوده است.
۱. امام خمینی، سرالصلوة، نشر موسسه آثار امام، سال ۱۳۶۹ ش.
۲. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۷۹، ص۲۵۲ تا ۲۵۸، نشر دارالاحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ ق.
۳. جوادی آملی، حکمت عبادات، نشر مرکز اسراء قم، ۱۳۸۱ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حکم وجوب نماز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۰/۰۹.
