• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حقوق پدر و مادر نسبت به فرزندان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حقوق پدر و مادر، فرزندان.

پرسش: در مورد حقوق پدر و مادر نسبت به فرزندان توضیح دهید؟

پاسخ:



از اعمال پسندیده و مهمی که اسلام در رابطه با آن تأکید فراوانی کرده است، نیکی به پدر و مادر می‌باشد.

۱.۱ - سخن خداوند متعال

قرآن کریم بعد از اطاعت از خداوند متعال، لزوم احسان و نیکی به والدین را مطرح کرده و می‌فرماید:
«وقضی ربک اَنْ لا تَعْبدوا اِلاّ ایاه و بالوالدین اِحسانا ...؛ و پروردگار تو مقدر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید ...».

۱.۲ - حدیثی از پیامبر

رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) می‌فرماید: لما سُئِلَ عن حق الوالدین علی ولدهما: هما جنتک و نارک؛ در پاسخ به سؤال از حق پدر و مادر بر فرزندانشان می‌فرماید: آن دو بهشت و دوزخ تو هستند.

۱.۳ - حدیثی دیگر

در جایی دیگر در پاسخ به سؤال از محبوب‌ترین کارها نزد خداوند متعال می‌فرمایند: الصلاة علی وقتها.قلتُ: ثمّ ایُّ؟ قال: برُّ الوالدین؛ فرمودند: نماز به وقت. عرض شد سپس چه؟ فرمود: نیکی به پدر و مادر.

۱.۴ - حدیثی از امام رضا

در روایتی دیگر امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرماید: خداوند متعال به سپاسگذاری از خود و پدر و مادر فرمان داده است. پس هر کس از پدر و مادرش سپاسگذاری نکند، از خداوند سپاسگذاری نکرده است.


برخی آداب و حقوق والدین، عبارت‌اند از:

۲.۱ - فرمان‌برداری

درباره فرمان‌برداری به حدیث زیر اشاره می‌کنیم:

۲.۲ - حدیثی از امام علی

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) فرمود: «... فحق الوالد علی الولد ان یطیعه فی کل شیءٍ الاّ فی معصیة الله سبحانه»؛ امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «پس، از حقوق پدر و مادر بر فرزند این است که ایشان آن دو را در همه امور و فرامین به غیر از معصیت و گناه کردن اطاعت کند».

۲.۳ - توهین نکردن

درباره توهین نکردن خداوند متعال می‌فرماید:

۲.۳.۱ - سخن خداوند منان

خداوند می‌فرماید: «فلا تقل لهما افٍ و لا تنهر هما و قل لهما قولاً کریماً؛ کمترین اهانتی به آنها روا مدار؛ و بر آنها فریاد مزن؛ و گفتار بزرگوارانه، لطیف و سنجیده به آنها بگو».

۲.۴ - ایستادن برای احترام در برابر والدین

در این باره به حدیث زیر توجه کنید:

۲.۴.۱ - حدیثی از حضرت علی

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) فرمود: «قم عن مجلسک لابیک و معلمک و ان کنت امیراً»؛ در مقابل پدر و مادر و معلمت بایست، اگرچه امیر و رهبر باشی.

۲.۵ - با خشم و تندی برخورد نکردن

درباره رفتار بدون خشم و تندی به حدیث زیر اشاره می‌کنیم:

۲.۵.۱ - حدیثی از امام صادق

امام صادق (علیه‌السلام) در تفسیر آیه: «و اخفص لهما جناح الذل من الرحمة» فرمود: «و لا تملا عینیک من النظر الیهما الا برحمةٍ و رقةٍ و لا ترفع صوتک فوق اصواتهما و لا یدک فوق ایدیهما و لا تتقوم قُدامهما امام صادق (علیه‌السّلام) دربارة آیه «و از روی مهربانی در برابر آنان فروتن باش» فرمودند: نگاهت را جز از سر مهر و دلسوزی به آنان خیره مکن و صدایت را از صدای آنها بلندتر مگردان و رو دست آنها نیز بلند نشو و خود را از آنها جلو مینداز».

۲.۵.۲ - روایتی دیگر

نیز امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «من نظر الی ابویه نظر ماقت و هما ظالمان له لم یقبل الله له صلاة؛ هر که به پدر و مادر خود که به او ستم کرده‌اند کینه‌توزانه نگاه کند، خداوند هیچ نمازی را از او نمی‌پذیرد».

۲.۶ - رعایت ادب در صدا زدن

درباره رعایت ادب در صدا زدن به حدیث زیر توجه کنید:
شخصی خدمت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) آمد و از حق پدر و فرزند سؤال کرد، حضرت فرمود: «لا یُسمیه باسمه، و لایمشی بین یدیه و لا یجلس قبله و لا یستسبّ له ...؛ او را به اسم صدا نزند، جلوتر از او راه نرود، پیش از او ننشیند و برایش دشنام نخرد.

۲.۷ - طلب مغفرت برای آنان کردن

در این باره به حدیث زیر توجه کنید:

۲.۷.۱ - حدیثی از امام جعفر صادق

امام صادق (علیه‌السلام) درباره آیه «و به آن دو به شایستگی سخن بگو» ـ می‌فرماید: اگر تو را کتک زدند، بگو: خدا شما را بیامرزد».

۲.۸ - کمک مالی به والدین

درباره کمک مالی به والدین به روایت زیر اشاره می‌کنیم:

۲.۸.۱ - حدیثی از رسول خدا

مردی به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) عرض کرد: پدرم می‌خواهد مال مرا از آنِ خود کند. حضرت فرمود: تو و مال تو از آنِ پدرت هستید.

۲.۹ - نیکی به پدر و مادر پس از فوت آنها

در این باره به حدیث زیر توجه کنید:

۲.۹.۱ - حدیثی از پیامبر اکرم

پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «در پاسخ به سؤال از نیکی کردن به پدر و مادر بعد از فوت آنها فرمودند: آری؛ دعا کردن برای آنها، آمرزش خواستن برایشان و اجرا کردن وصیت‌هایشان بعد از مرگ آنها و صله رحم کردن با خویشان آنها، و احترام گذاشتن به دوستان آنهاست.

۲.۱۰ - بعضی حقوق دیگر

۱. سلام کردن به آنها؛
۲. برخاستن در برابر آنان خصوصاً در مجالس و میهمانی‌ها؛
۳. تعظیم نمودن آنان؛
۴. پیش از آنان سخن نگفتن؛
۵. جلوتر از آنان حرکت نکردن؛
۶. اذیت نکردن آنان با زبان و...؛
۷. جا دادن به آنان در مجالس و میهمانی‌ها و وسایل نقلیه؛
۸. گوش دادن به حرف منطقی آنان و ابراز تأیید کردن؛
۹. در ناراحتی‌ها مقابله نکردن.


۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۲۳-۲۴.    
۲. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۴۸۹، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۳. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۴۸۹، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۴. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۴۸۹، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۵. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۵۴۶، حکمت ۳۳۹.    
۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۷.    
۷. آمدی، شرح غررالحکم، ج۱، ص۱۳۶، نشر دانشگاه تهران، چاپ سوم.    
۸. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۴۹۸، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۹. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۵۰۱، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۱۰. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۵۰۱، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۱۱. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۴۹۸، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    
۱۲. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، ج۱۳، ص۴۹۲، ترجمه شیخی، تلخیص حسینی، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۳ ش.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حقوق پدر و مادر نسبت به فرزندان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۰.    



جعبه ابزار