حقوق فرزند بر پدر و مادر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حقوق فرزند، پدر و مادر، اطاعت از پدر و مادر.
پرسش: آیا فرزندان هم حقی بر گردن پدر و مادر دارند، یا آنها هر کاری کردند ما باید بدون چون‌و‌چرا قبول کنیم؟ لطفاً توضیح دهید.
پاسخ:
از نظر
اسلام، فرزند بر
پدر و مادر حق دارد که عبارت‌اند از:
رسول خدا در مقام تشویق پدران که نام فرزندانشان را نیکو قرار دهند و از نام‌گذاری بد دوری نمایند فرمودند: به‌راستی نخستین چیزی که یکی از شما به فرزندش می‌بخشد، نام خوب است؛ پس شما نیز نام نیکو بر فرزندان خود بگذارید و بهترین نام‌ها
عبدالله و عبدالرحمن،
محمد،
علی،
حسن،
حسین، جعفر، طالب،
فاطمه و... است.
گوسفند یا گاو یا شتری که در هفتمین روز تولد کودک برایش
قربانی می‌کنند.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند:
هر نوزادی در گرو عقیقه خویش است. منظور امام این است که
عقیقه، فداء و عوض نوزاد است.
از حقوق پسر بر پدر، سعی در
ازدواج نمودنش پس از
رشد و
بلوغ است؛ چنان‌چه از حقوق دختر، رساندنش به خانه شوهر است و والدین نمی‌توانند مانع شوهرکردنشان شوند.
در این مورد
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «
من بلغ ولده النکاح و عنده ما ینکحه فلم ینکحه ثم احدث حدثاً فالاثم علیه؛
یعنی کسی که فرزندش آماده
ازدواج است و پدر قدرت بر فراهم آوردن برنامه ازدواج برای فرزند دارد ولی اقدام نکند، اگر
گناه و معصیتی برای فرزندش پیش آمد، بر عهده پدر است».
یکی دیگر از حقوقی که فرزند بر گردن پدر دارد این است که
روزی حلال به فرزند بدهد؛ چون یکی از عوامل
سعادت یا شقاوت فرزند در گرو آن طعامی است که می‌خورد.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «
... و ان لا یرزقه الا طیباً؛
یعنی جز روزی پاک و
حلال برای فرزندان به خانه نبرد».
وظیفه دیگر پدر در قبال
فرزند این است که معارف اسلامی در رأس آنها
کتاب آسمانی،
قرآن مجید را به او یاد دهد و از اوایل کودکی فرزند هم باید آغاز کند.
پیامبر اکرم در فرمایشی دارند: «
... و یعلمه القرآن»؛
و به او
قرآن آموزش دهد.
پدر باید چنان در شناساندن
ائمه و
پیامبران به فرزند کوشا باشد که
عشق و
محبت آنها را در دل او بکارد.
پیامبر اکرم فرمودند:
... حب نبیکم و حبّ اهل بیته؛
یعنی او را دوستار
پیامبران و ائمه قرار دهد».
درباره آموزش
اخلاق و رفتار نیکو، به
حدیث زیر توجه کنید:
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند:
خدا رحمت کند پدر و مادری را که در اثر اخلاق و رفتار و تربیت نیکوی خویش فرزندان را به نیکی به خود وا دارند. پرسیدند: چگونه؟ حضرت در پاسخ فرمودند: کارهای آسان را از او بپذیرد و از واگذار کردن کارهای دشوار به او صرف‌نظر نماید و بر او
ظلم و ستم نکند و تندی و خشونت نکند و گناهش را ببخشد و مخفیانه در حقش
دعا کند و توفیقش را در همه امور از
خداوند درخواست کند.
در
روایت آمده است که: «
لا طاعة لمخلوق فی معصیة الخالق »؛
اطاعت از
بندگان خدا در
معصیت خالق جایز نیست. نهی والدین در
واجبات الهی و امر به
محرمات تأثیری ندارد؛ اما در
مستحبات،
مباحات،
مکروهات و
واجبات کفایی باید از والدین
اطاعت کرد و اگر باعث آزار و اذیت آنان می‌شود، باید اطاعت کرد و اگر با اوامر و نواهی آنان مخالفت شود، از
گناهان کبیره محسوب می‌گردد و از
عقوق والدین شمرده می‌شود؛ البته از جهات فقهی، اطاعت از والدین در بعضی از امور مهمه که باعث عُسر و حرج یا ضرر دنیوی و یا اخروی فوق‌العاده می‌شود لازم نیست؛ مانند اینکه فرزند را از
ازدواج نهی کنند؛ در حالی که فرزند نیاز مبرم به ازدواج دارد و اگر ازدواج نکند، دچار
گناه می‌شود و
ایمان خود را از دست می‌دهد و یا اینکه امر به
طلاق و جدایی از همسر کنند، درحالی‌که جدایی
زن و مرد باعث از‌هم‌پاشیدگی شیرازه
زندگی و نابودی
خانواده و فرزندان می‌شود. در این‌گونه موارد امر و نهی
پدر و مادر، قابل اجرا نیست؛ مگر اینکه آنها مصالح و
مفاسد عظیمه‌ای را در نظر داشته باشند که در این صورت فرزند باید عاقلانه
عمل کند.
۱. حقوق والدین و فرزندان از دیدگاه اسلام، سیدمهدی علوی، چاپ‌خانه علمیه قم، چاپ اول.
۲. حقوق والدین، میرعظیمی، قم، کتاب‌خانه حضرت ابوالفضل، سال ۱۳۶۹ ش.
۳. نظام خانواده در اسلام، حسین انصاریان، انتشارات ام‌ابیها، قم، چاپ باقری، پاییز ۱۳۷۹ ش.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حقوق فرزند بر پدر و مادر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۱۰/۱۸.
