حضور زن در خانه و اجتماع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حضور زن، خانه، اجتماع، حجاب، متانت.
پرسش: این
روایت که «أدنى ما تكون من ربها أن تلزم قعر بيتها؛ نزدیک‌ترین حالات زن به خدای متعال ماندن او در پستوی خانه است» با
سیره حضرت صدیقه (سلام‌الله‌علیها) در بیرون از منزل چه‌گونه قابل جمع است.
پاسخ: حضور زن در خانه به نحو مبالغه‌آمیزی در این روایت تأکید شده است؛ همان‌گونه که در شرح لغات
حدیث آمد، مراد از این حضور، حفظ سنگر خانه و خانواده است. اگر ضرورتی برای بیرون رفتن
حادث شد،
حجاب محکم زن، ادامه همان حضور است. این نوع حضور بهترین
عبادت برای زن است.
سأل رسول الله أصحابه عن المرأة ماهي، قالوا: عورة، قال: فمتى تكون أدنى من ربها؟ فلم يدروا ، فلما سمعت فاطمة، ذلك قالت: «أدنى ما تكون من ربها أن تلزم قعر بيتها؛ ... «نزدیک‌ترین حالات زن به خدای متعال ماندن او در پستوی خانه است».
درباره روایت مذکور
توضیحاتی لازم است تا درباره حضور سالم
زن در اجتماع از این روایت و امثال آن رفع شبهه شود.
دو لفظ «عورة» و «قعر» در روایت آمده که شرح آن را از مجمع البحرین می‌جوییم:
عورة
مشترک لفظی بین دو مفهوم است: عیب، شیئی پوشاندنی. موارد استعمال آن هم متفاوت است: به عیب عورة می‌گویند، به شرمگاه عورة می‌گویند، به هرچه نگاه به آن زشت باشد نیز به طورکلی عورة گفته می‌شود.
از سوی دیگر به ساعات تنهایی (و
لذت) در
قرآن کریم عورة گفته شده است، هر چه که
انسان به خاطر
حیا آن را بپوشاند، عورة اطلاق می‌شود و با توجه به همین جنبه، از زنانگی بانوان به زن عورة گفته شده است.
بنا بر این روایت، اصحاب، این جنبه از جنبه‌های
زندگی بانوان مورد نظرشان بوده است و پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) آن را تقریر فرمودند. پس باید در این بخش از زندگی کاملاً محفوظ باشد؛ اما بنابر قاعده «اثبات شیء نفی اشیاء دیگر را نمی‌کند» (اگر گفتی: انسان متفکر است، منظورت این نیست که احساس ندارد، کار نمی‌کند و....) زن منحصر در این امر نیست، ویژگی‌های ارزشمند زنان و نیز فصل‌های مشترک میان زن و مرد بسیار است.
قعر به معنای پایین
چاه و امثال آن است که و معنی مصدری آن از
ریشه درآوردن درخت و مانند آن است و تعبیر کنایی جلوس در قعر بیت (نشستن در انتهای
خانه)
کنایه از بودن در خانه است.
توضیح این تعبیر که از کوتاه‌ترین و رساترین تعابیر درباره زن است، این است که اصلی‌ترین وظیفه برای
زن به دوش گرفتن رسالت نهان و
باطن زندگی است و این بالاترین
عبادت و نزدیک‌ترین حالات زن است. اگر در یک
خانواده مدیریت باطن زندگی و
تربیت آن رها شود و افراد این خانواده بدون تربیت و مدیریت به دامن اجتماع رها شوند، هیچ یک به سعادت و ترقی نخواهند رسید. نتیجه رها کردن این سنگر کلیدی به هوای رسیدن به قله‌های ترقی به نفع دشمن خ واهد بود و جامعه اسلامی زیان و شکست قطعی خواهد دید.
اثبات صحت و ضعف یک روایت مبتنی بر دو مرحله است:
۱. بررسی سند؛
۲. بررسی متن و قراین موجود.
مرسوم بین فقهای
شیعه این است که به صرف ضعف
سند از روایت دست نمی‌کشند.
این روایت از جهت سند مرسله است؛ اما چند روایت بر این مضمون (دوری زن از نامحرمان) دلالت دارد.
سیره بانوان
اهل بیت عصمت (علیهم‌السلام) هم بر همین منوال بوده است و
سیره متشرعه تا قرون و اعصار و حتی در عصر حاضر چنین است.
نکته‌ای که باید توجه شود این است که مواردی از گفت‌وگوی با
راویان حدیث و اصحاب
ائمه (علیهم‌السلام) و تعدادی خطابه و نطق‌های تاریخی
نیز حضور در جبهه‌های نبرد با کفار (حضور
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیهم) در
احد) و منافقان (حضور
زینب و بانوان اهل بیت (علیهم‌السلام) در کربلا) است که این‌ها، همه قابل سازگاری با سیره مذکور است.
درباره متن و دلالت حدیث، مطالبی را بیان می‌کنیم:
حضور زن در خانه به نحو مبالغه‌آمیزی در این روایت تأکید شده است؛ همان‌گونه که در شرح لغات
حدیث آمد، مراد از این حضور، حفظ سنگر خانه و
خانواده است. اگر ضرورتی برای بیرون رفتن حادث شد،
حجاب محکم زن، ادامه همان حضور است. این نوع حضور بهترین
عبادت برای زن است.اگر حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) برای متانت و
شخصیت خود را در موارد ضروری، که
تاریخ آن را نقل کرده است، احساس خطر می‌کردند، روش دیگری را برای مواظبت بر دوری از نامحرمان در آن سنگر برمی‌گزیدند؛ و گرنه هیچ‌گاه به
اختیار، خود را در میدان‌های مختلط قرار نمی‌دادند. رفتن به
مسجد مدینه و آویختن پرده‌ای برای جدا کردن
زن و مرد،
رفتن به بیابان‌های مدینه دور از چشم نامحرمان و گاهی درون چهاردیواری محصور
بیت الاحزان، شاهدی بر این مدعاست.
ما اگر به حضور شایسته زن در اجتماع به عنوان پیام
انقلاب اسلامی افتخار می‌کنیم، حضوری با این کیفیت را مدنظر داریم. دو عنصر و شرط اساسی در این حضور است: ۱. وجوب آن کار؛ ۲. حفظ متانت و دوری از رفتارهای ناشایست.
عنصر و شرط اول نشان می‌دهد که سنگر اصلی زن، خانه و خانواده است و در همین خانواده مفهوم واجب و حرام فهمیده می‌شود و عمل براساس این وجوب، از نتایج حفظ سنگر خانواده است.
عنصر و شرط دوم، گستره خانواده را مرزگذاری و ادامه حضور در خانه را تثبیت می‌کند؛ همان‌گونه که در سؤال شما هم اشاره شد، بهترین فهم از این حدیث، سرمشق قرار دادن همان سیره فاطمی و زینبی است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حضور زن در خانه و اجتماع»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۴/۱۸.
