حدیث جعلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث جعلی.
پرسش: چند نمونه از احادیث جعلی را که در کتب روایی
شیعه وارد شده است، بنویسید؟
پاسخ: اخبار مجعول در بعضی کتب روایی شیعه نیز وجود دارد. این اخبار خیلی کم هستند. اخبار مجعول براساس قواعدی که در رابطه با شناخت
احادیث است، به‌خوبی قابل
شناخت و تشخیص است.
بعد از رحلت
پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) خلیفه اول نقل و
کتابت حدیث پیامبر را ممنوع و با
ناقلان احادیث برخورد می‌کرده و این منع تا زمان
خلافت عمر بن عبدالعزیز (۹۹ هـ ق) ادامه داشت. با توجه به این مقدار زمان ممنوعیت، هم حلقة اتصال اسناد
روایات از بین می‌رفت و از طرفی موجب (رحمة‌الله‌علیه) یافتن احادیث جعلی در بین روایات می‌شد.
ولی
شیعه به پیروی از
امامان خود و از طرفی وجود آن‌ها به عنوان جانشینان پیامبر به این ممنوعیت ارزشی قائل نشده و از ضررهای آن مصون ماندند. فلذا احادیث جعلی در
روایات شیعه خیلی به ندرت یافت می‌شود.
البته برای زدودن و شناسایی آن‌ها، راهنمایی در کتب
علوم حدیث ذکر شده است.
یکی از اقسام حدیث،
حدیث ضعیف است. حدیث ضعیف به حدیثی اطلاق می‌شود که برخلاف
احادیث صحیح، موثق و حَسن) فاقد اتصال سند بوده یا
راویان آن فاقد صفت
عدالت یا
وثاقت باشند.
حدیث ضعیف خود تقسیماتی دارد که بدترین نوع آن حدیث جعلی یا موضوع است، که
روایت آن نیز
حرام می‌باشد؛ زیرا اعانه بر
گناه است. برخلاف دیگر روایات ضعیف که نقل و
روایت آن‌ها حرمت ندارد.
در این‌که انگیزه جعل حدیث چه می‌تواند باشد، در کتب علوم حدیث فراوان بحث شده که به چند عنوان اشاره می‌شود:
۱. اثبات یا نفی برخی
خلفا.
۲. تقویت حکومت بنی‌امیه.
۳. پیدایش
مذاهب مختلف فقهی و تقویت یا تضعیف آن‌ها.
۴. ترغیب مردم به کارهای خوب و
اعمال عبادی (به قصد
تقرب).
۵.
غُلُو در مورد
امامان معصوم (علیهم‌السلام).
در بین کتاب‌های شیعی، تفسیری روایی است که نسبتش را به
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) داده‌اند. از این
کتاب چند روایت جعلی انتخاب و در این‌جا به عنوان نمونه ذکر می‌گردد:
فی تفسیر قوله تعالی: «واستشهدوا شهیدین من رجالکم». قال امیرالمؤمنین (علیه‌السلام): من احرارکم و قال (علیه‌السلام): قال (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و هو یذاکرُنا بقوله تعالی: «واستشهدو شهیدین من رجالکم» قال (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم): احرارکم دون عبیدکم فانّ الله تعالی قد شغل العبید بخدمة موالیهم عن تحمل الشهادات و عن ادائها.
ترجمه: در
تفسیر آیه «و باید شاهد بگیرید دو
شهید از مردانتان»،
امیرالمؤمنین فرمودند: (منظور از رجالکم یعنی) مردان آزاد (نه عبید و بندگان)؛ و فرمودند: در محضر حضرت پیامبر بودیم که درباره آیه شریفه با ما گفت‌وگو می‌کرد، در این مورد فرمودند: منظور از «رجالکم» مردان آزاد است نه مردان عبید و بنده؛ چراکه
خداوند متعال بردگان مرد را از تحمل و ادای
شهادت به خدمت موالی خود مشغول کرده است.
این
روایت به خاطر تعارض با مبانی قطعی فقه شیعه که اجماعاً قائل به عدم فرق بین «حرّ» و «عبد» در مورد شهادت‌اند، حدیثی جعلی و ساختگی دانسته شده است.
عن النبی (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) «و انّ صلاةً فی مسجدی هذا، افضل من الف صلاةٍ ما سواه الا المسجد الحرام والمسجد للاقصی یعنی مکّةَ و بیت المقدّس.
ترجمه: از پیامبر گرامی نقل شده که: نمازی در
مسجد من (
مسجدالنبی)، از هزار نماز در غیر آن با فضیلت‌تر است مگر در
مسجدالحرام (
مکه) و
مسجد الاقصی (
بیت المقدس) که نماز در آن دو،
نماز در مسجد من افضل است».
طبق روایت قطعی، نماز در مسجدالنبی و مسجد الاقصی از نظر فضیلت و
ثواب برابر بوده و معادل هزار نماز در غیر این دو می‌باشد و نماز در مسجد مکه ثوابش معادل صد هزار نماز در غیر آن است. بنابراین این
حدیث نیز جعلی و ساختگی می‌باشد.
فی تفسیر قوله تعالی: «و ایّدناه بروح القدس» قال و هو جبرئیل و ذالک حین رفعه من روزنة بیته الی السماء و القی شبهه علی من دام قتله فقتل بدلاً منه و قیل هو المسیح.
ترجمه: در تفسیر آیه ۸۷
سوره بقره: «در مورد
حضرت عیسی (علیه‌السلام)) کمک و تأیید کردیم ما (خدا) او (عیسی) را به سبب
روح القدس» از
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) نقل شده که: منظور از روح القدس
جبرئیل است و این تأیید الهی زمانی بود که جناب عیسی را جبرئیل از خانه‌اش به طرف
آسمان بالا برد و مشابه حضرت عیسی (علیه‌السلام) بر روی کسی که می‌خواست او را بکشد، انداخته شد و به جای حضرت عیسی کشته شد و به همین خاطر گفته شد، آن‌که کشته شد،
حضرت مسیح بود.
علت مجعول بودن این حدیث را هم این‌گونه بیان کرده‌اند که کسی که مشابه حضرت عیسی (علیه‌السلام) بود، بر روی یکی از اصحاب حضرت عیسی (علیه‌السلام) انداخته شد و مرد، نه بر روی کسی که می‌خواست او را به
قتل برساند.
۱. اخبار مجعول در بعضی کتب روایی
شیعه نیز وجود دارد.
۲. اخبار مجعول، خیلی کم هستند.
۳. اخبار مجعول براساس قواعدی که در رابطه با
شناخت احادیث است، به خوبی قابل شناخت و تشخیص است.
کتاب شریف الاخبار الدخیلة دارای سه باب است:
باب اول: احادیث تحریف‌شده.
باب دوم: اخبار مجعول.
باب سوم: دعاهای مجعول و محرّف.
۱. علم الحدیث و درایة الحدیث، کاظم مدیر شانه‌چی، جامعة مدرسین، ۱۳۶۲ ش.
۲. تحقیقی در منابع ایدئولوژی اسلام، ابوالفضل شکوری، ناشر حرّ، ۱۳۵۹ هـ ش.
۳. ترجمه الغدیر، علامه امینی، بنیاد بعثت، ۱۳۷۰ ش، ج۱۰.
۴. الاخبار الدخیلة.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حدیث جعلی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۰۸.
