حدیث النکاح سنتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: حدیث «النکاح سنتی...» .
پرسش: ریشه حدیث «النکاح سنتی...» چیست؟
پاسخ: حدیث «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی» در متون معتبر حدیثی
اهل سنت و
شیعه، آمده است (اگرچه در مواردی نقل‌های آن متفاوت می‌باشد) و
فقها نیز براساس آن عمل نمودند (و فتوا دادند)؛ لذا آن را از
احادیث معتبر به حساب آورده‌اند.
لازم است قبل از پاسخ، به این نکته توجه شود که حدیث مورد پرسش هم در
علم حدیث و هم در
علم فقه و نیز در برخی دیگر از علوم اسلامی مانند
تفسیر مورد توجه قرار گرفته است. توجه ویژه‌ای که در علم حدیث و علم فقه به آن شده، نشانه جایگاه مطلوب و مناسب آن در معارف اسلامی است؛ لذا اصحاب حدیث و
روایت و عالمان حوزه فقاهت ـ اعم از
شیعه و اهل سنت ـ آن را در موسوعه‌های عظیم روایی و فقهی گنجانیده‌اند؛ برای نمونه، در نخستین جوامع حدیثی شیعه، مانند: «الکافی»
ـ که یکی از کتب اربعه در فقه شیعه محسوب می‌شود ـ و نیز در آثار فقهی محدثانی مانند شیخ صدوق (رحمة‌الله‌علیه)، این
حدیث آمده و مورد استناد قرار گرفته است.
همان‌طوری که بیان شد، این حدیث را شیعه و سنی در منابع حدیثی خود آورده‌اند؛ (چنان‌که برخی فقهای بزرگ، مانند صاحب جواهر (رحمة‌الله‌علیه) این نکته را یادآور شده‌اند.) اما در متون شیعه، علاوه بر طریق منقول از
اهل سنت (حدیث عایشه)، از طریق (
علی (علیه‌السلام)) نیز نقل شده است؛ به تعبیری می‌توان گفت: نقل این حدیث در متون شیعه، از جامعیت بیش‌تری برخوردار است.
نکته دیگر این است که حدیث مورد بحث، در هر دو طریق خاصه و عامه (شیعه و اهل سنت) با اندکی
اختلاف در لفظ و مضمون نقل شده است؛ اما آن‌چه که اکنون این حدیث مشهور و متداول است، همان متنی است که اهل سنت آن را
روایت نمودند. در کتب معتبر حدیثی آنان آمده و علمای بزرگ شیعه نیز آن را پذیرفتند.
«قال رسول الله (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم): النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی؛
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: ازدواج سنت و طریقه‌ای در
زندگی من است؛ پس هر کس از این طریقه روی گرداند، از من نیست».
اسلام نه تنها به مسائل اخروی و بعد روحانی افراد توجه دارد، بلکه به مسائل مادی، فردی و اجتماعی نیز (مانند
ازدواج) تأکید فراوان دارد؛ ازدواج پایه و اساس
خانواده و نتایج آن به
ازدیاد نسل،
ارضای جنسی از راه مشروع، عدم گسترش
فساد،
آرامش فردی و اجتماعی، فرزندان سالم،
تربیت صحیح
کودکان، حرمت نهادن به
زنان و... است با توجه به این ضرورت، پیامبر اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) تأکید می‌کند که ازدواج سنت و روش من است.
در متون شیعی، حدیث مذکور، بدین‌گونه آمده است: «قال
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام): تزوجوا فانّ رسول الله (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) قال: «من احب ان یتبع سنتی فان من سنتی التزویج؛ علی (عليه‌السلام) گفت: ازدواج نمایید؛ زیرا
رسول خدا فرمود: هر کس دوست دارد از طریقه من پی‌روی کند، همانا (یکی از) طریقه من ازدواج نمودن است».
از آن‌جایی که این
حدیث هم در مجموعه‌های بزرگ حدیثی آمده و هم مورد قبول
فقها قرار گرفته است و مخصوصاً با عنوان «النبوی المروی بین الفریقین» (حدیث نبوی که مورد روایت
شیعه و
سنی قرار گرفت)، از آن تعبیر می‌شود، لذا طبق سخن معروف و مصطلح نزد فقها، شهرتِ این‌گونه
روایات و
عمل بر طبق آن، ما را از بررسی سندی آن بی‌نیاز می‌سازد. هر چند این حدیث به لحاظ سند، دارای یکی از دو ضعف مهم است که عبارت‌اند از:
۱. در پاره‌ای موارد دارای
سند نیست.
۲. در مواردی که
راویان حدیث بازگو می‌شوند، همه آن‌ها قابل
اعتماد نیستند؛ لذا حدیث را به لحاظ اصول
علم رجال متزلزل می‌سازند.
اما وقتی که ما این حدیث را با دیگر احادیثی که در یک فضا و در یک باب، در
علم فقه یا دانش حدیث قرار می‌گیرند، مورد بررسی و
مطالعه عالمانه قرار دهیم، به این نتیجه می‌رسیم که احادیثی از این قبیل برای
اطمینان به صدور آن از ناحیه پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) یا
امامان معصوم، نیاز به بررسی سندی ندارد؛ اگر به بررسی اسناد آن پرداخته شود و به این نتیجه دست یافته شود که
سند آن ضعیف است، باز هم نمی‌تواند مانع از وثوق و اطمینان نسبت به آن شد؛ زیرا قرائن و نشانه‌های کافی برای صحت صدور آن از ناحیه
معصوم (علیه‌السلام) در دست است و این مطلبی است که فقهای بزرگ و نامور شیعه در طول
تاریخ به این‌گونه روایات تمسک نمودند و به آن توجه داشتند و بدان
عمل کردند.
درباره
اعتبار حدیث نزد اهل سنت، دو دیدگاه را بیان می‌کنیم:
برخی علمای
اهل سنت، ضمن نقل این حدیث، تصریح نمودند که: «این، حدیثی است صحیح و در آن اختلافی نیست و
فطرت انسانی به عمل نمودن آن گرایش دارد ...».
اما بعضی دیگر از آنان گفته‌اند: در سند این حدیث، «
عیسی بن میمون» قرار گرفته و او از حیث
اعتبار، ضعیف قلمداد می‌شود؛ لذا این حدیث از جهت سند، معتبر نیست.
اگرچه چنین نظری درباره سند این حدیث وجود دارد؛ چنان‌که به لحاظ
الفاظ و عبارات نیز، نقل‌های متفاوتی دارد که این خود ایرادی دیگر بر صحت صدور حدیث است، اما در مجموع باید گفت: چون وجود این حدیث در متون حدیثی، منشأ عمل فقها و فتوای آن‌ها در متون فقهی شده و از سوی همه مذاهب فقهی مورد پذیرش قرار گرفته است از
احادیث معتبر شمرده می‌شود.
آن‌چه به عنوان نتیجه بحث قابل بیان است، این است که: حدیث «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی» در متون معتبر حدیثی اهل سنت و شیعه، آمده است (اگرچه در مواردی نقل‌های آن متفاوت می‌باشد) و فقها نیز براساس آن عمل نمودند (و
فتوا دادند)؛ لذا آن را از احادیث معتبر به حساب آورده‌اند.
۱. وسایل الشیعه، ج۱۴.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حدیث النکاح سنتی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۲۱.
